مرکز پژوهش‌های مجلس نسبت به افزایش ناترازی گاز هشدار داد

تب تند پارس جنوبی

ساعت24-واردات گاز از کشور ترکمنستان در ماه جاری از سر گرفته می‌شود؛ این خبر را وزیر نفت اعلام کرده و شرکت ملی نفت سعی دارد آن را دستاوردی در راستای تبدیل ایران به مرکز تبادلات گازی منطقه معرفی کند، در حالی که این خبر تنها چند روز پس از انتشار گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شد.

واردات گاز از کشور ترکمنستان در ماه جاری از سر گرفته می‌شود؛ این خبر را وزیر نفت اعلام کرده و شرکت ملی نفت سعی دارد آن را دستاوردی در راستای تبدیل ایران به مرکز تبادلات گازی منطقه معرفی کند، در حالی که این خبر تنها چند روز پس از انتشار گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شد. گزارشی که خبر از روند تصاعدی افت تولید گاز تا حد 512 میلیون مترمکعب در روز، طی دو دهه آینده می‌دهد. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «مسائل راهبردی بخش انرژی در سند هفتم توسعه-ذخیره‌سازی گاز» به وضعیت نامطلوب تراز گاز کشور پرداخته و پیش‌بینی کرده در صورت ادامه روند کنونی، حداکثر اختلاف مصرف گاز در فصول گرم و سرد در سال‌های ۱۴۱۰ و ۱۴۲۰ به ترتیب به ۴۵۳ و ۵۷۹ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد که تأمین گاز در فصول سرد سال را با چالش جدی روبه‌رو می‌کند.

50 میلیارد دلار زیان افت تولید در پارس جنوبی

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در سال ۱۴۲۰ احتمالا میزان کل عرضه گاز طبیعی به ۸۹۸.۷ میلیون مترمکعب در روز برسد؛ این در حالی است که میزان مصرف همه بخش‌ها برابر با ۱۴۱۰.۸ خواهد بود، درنتیجه روزانه ۵۱۲ میلیون مترمکعبی کمبود گاز خواهیم داشت.

هم‌زمان با انتشار این گزارش، نگرانی‌ها درباره افت فشار بزرگ‌ترین میدان گازی کشور یعنی پارس جنوبی شدت گرفته است. به گفته وزیر نفت حداقل 80 میلیارد دلار سرمایه مورد نیاز است تا تولید گاز در پارس جنوبی صعودی شود.

این در حالی است که قطر با سرمایه‌گذاری خارجی در این میدان مشترک، با سرعت زیاد مشغول بهره‌برداری از پارس جنوبی است.

هفته گذشته درحالی که قطر سومین قرارداد بلندمدت برای صادرات گاز از محل توسعه فاز جدید این میدان مشترک را با بنگلادش امضا کرد، در ایران انجمن علمی_دانشجویی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی میزگردی تشکیل داد که در آن افت فشار میدان پارس جنوبی به عنوان مهم‌ترین چالش حوزه انرژی کشور معرفی شد.

در این نشست احمد مرتضایی، رئیس کمیته انرژی مجمع تشخیص مصلحت نظام، مسئله افت فشار میدان پارس جنوبی را یکی از مهم‌ترین چالش‌های حوزه انرژی قلمداد کرد و توضیح داد: «افت فشار میدان پارس جنوبی موجب کاهش ورودی به پالایشگاه‌ها و در نهایت کاهش تولید بنزین می‌شود؛ بنابراین متناسب با افت فشار گاز در میدان پارس جنوبی، با افت تولید میعانات گازی هم مواجه می‌شویم. پس اگر برای این چالش چاره‌اندیشی نشود باید هزینه‌ سرسام‌آوری که شروع هم شده برای واردات برق، گاز و بنزین صرف شود».

حامد صاحب‌هنر، کارشناس اقتصاد انرژی هم که در این نشست حضور داشت، توضیح داد: «ما دقیقه 90 را در ناترازی و بحران انرژی رد کرده‌ایم و در مورد مسئله افت فشار میدان پارس جنوبی باید با مردم صریح‌ و شفاف صحبت کنیم تا وضعیتی که در انتظار ما است نشان داده شود».

او گفت: «پارس جنوبی یک میدان واحد که با قطر مشترک است بیش از 70 درصد گاز کشور و 50 درصد کل انرژی مصرفی کشور را تأمین می‌کند. با توجه به افت فشار و تولید تخمین زده می‌شود که از سال 1404 حداقل سالی یک فاز از پارس جنوبی را از دست بدهیم و تا سال 1420 در خوشبینانه‌ترین حالت تولید این میدان از 700 میلیون مترمکعب در روز به حدود 400 میلیون مترمکعب برسد. برآورد بدبینانه نیز نشان می‌دهد در سال 1410 باید 30 میلیارد دلار هزینه صرف واردات سوخت مایع و سوخت جایگزین شود که معادل پنج میلیون بشکه نفت است و این مقدار تا سال 1420 به 50 میلیارد دلار می‌رسد».

در همین زمینه حمیدرضا صالحی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، به «شرق» توضیح می‌دهد: «مشکل کشور در بحث گاز فقط ارتقای سطح تخصص نبوده که حالا با اتکا بر توان داخلی حل شود، بلکه بخش مهمی از موضوع به تأمین سرمایه برمی‌گردد که برای ما مقدور نیست».

مرتضی بهروزفر، کارشناس انرژی نیز در گفت‌وگو با «شرق» تأکید می‌کند که «با توجه به شرایط و امکاناتی که در اختیار داریم، از تکنولوژی و تجهیزات گرفته تا سرمایه، عملا امکان توسعه برداشت گاز از پارس جنوبی یا عسلویه وجود ندارد وگرنه قطعا تا امروز این کار انجام شده بود».

عملیات برداشت گاز گرفتار تجهیزات

با تمام اینها، در بهار 1402 سعید پاک‌سرشت، عضو هیئت‌مدیره شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی، در پاسخ به این سؤال «شرق» که دسترسی به تجهیزات فشارافزایی با همکاری شرکت‌های داخلی به کجا رسیده است؟ می‌گوید: «این دسترسی ممکن اما زمان‌بر است؛ چون تکنولوژی آن نسبتا پیچیده است. رسیدن به فشارافزایی نیاز به تجهیزات کمپرسور و... دارد و کار بیشتری می‌برد. اینکه ما اکنون به چه سطحی از این تکنولوژی رسیده‌ایم جای سؤال دارد، اما ناامید هم نمی‌توان بود؛ چون در گذشته توانسته‌ایم کارهایی مشابه این را انجام بدهیم. باید به شرکت‌های ایرانی و مجموعه‌هایی که قبلا توانمندی‌هایشان را اثبات کرده‌اند اعتماد داشته باشیم، از آنان حمایت کنیم و به آنها فرصت بدهیم تا بتوانیم به امکانات فشارافزایی برسیم».

او با اشاره به اینکه تأمین منابع مالی شدنی است، ادامه می‌دهد: «در حال حاضر کاهش تولید در برخی چاه‌ها دیده می‌شود ولی اکنون مجموعه مخازن پارس جنوبی ممکن است تا حدی بتوانند این کمبود را جبران کنند، در حالی که از چند سال آینده کل مجموعه با کاهش تولید مواجه خواهد شد».

البته پاک‌سرشت در پاسخ به این پرسش که اگر توان داخلی تولید تجهیزات را داشتیم چرا سال‌ها پیش شروع به این کار نکردیم؟ تنها می‌گوید: «سؤال خوبی است که من هم نمی‌توانم پاسخ قانع‌کننده‌ای به آن بدهم».

یکی از مدیران پیشین شرکت نفت و گاز پارس هم که مایل نبود نامی از او برده شود، جزئیات بیشتری درباره ساخت تجهیزات پارس جنوبی توسط شرکت‌های ایرانی ارائه می‌کند. او می‌گوید: «برای ساخت کمپرسورها با شرکت OTC مذاکراتی شد که حداقل بتوانیم کمپرسورها را در داخل بسازیم. این موضوع همچنان هم در حال پیگیری است. البته قرار بود پروژه 18ماهه انجام بشود، اینکه اکنون چقدر آن انجام شده را نمی‌دانم. باید توجه داشت که کمپرسور فقط یک قلم از تجهیزات مورد نیاز است و برای پیش‌بردن کار به هزاران تجهیزات و قطعه نیاز است. حتی درباره کمپرسور هم هنوز نتیجه قطعی نیست، قرار است ساخته شود و بعد تست میدانی شش‌ماهه شود. چون قرار است این کمپرسورها برای گاز ترش کار کند، تاکنون در ایران کمپرسوری برای این شرایط ساخته نشده است و اگر نتوانیم به موقع کمپرسورهای فشار را نصب کنیم از 1405 به بعد سالانه یک فاز تولید را از دست می‌دهیم». به گفته کارشناسان استهلاک پارس جنوبی هنوز به شکل چشمگیری آغاز نشده است مگر در فاز 12 که تولید به کمتر از آنچه پیش‌بینی می‌شد، رسیده است.

شرق