اثرتحریم‌های بازگشتی همان تحریم‌های پیشین نیست

ساعت 24 - بازگشت مکانیزم ماشه این بار در شرایطی رخ می‌دهد که نمی‌توان آن را با دوره‌ی پیشین مقایسه کرد. در دوره‌ی احمدی‌نژاد، ساختار اقتصاد ایران، سطح درآمد سرانه و وضعیت تجارت خارجی در موقعیتی کاملاً متفاوت بود. در آن زمان، درآمدهای نفتی بالا و دسترسی ایران به بازارهای غیررسمی گسترده‌تر بود.

شبکه‌های تجاری و بانکی هنوز تا این حد محدود نشده بودند و امکان دور زدن تحریم‌ها، چه از مسیرهای مالی و چه از مسیرهای کالایی، بیشتر وجود داشت.

امروز اما فضای بین‌المللی و ظرفیت اقتصاد ایران دگرگون شده است. رشد اقتصادی سال‌های اخیر ضعیف بوده و تورم مزمن، قدرت خرید خانوارها را کاهش داده است. تحریم‌های طولانی‌مدت، ساختار بانکی و تجاری کشور را فرسوده کرده و هزینه‌های نقل‌وانتقال مالی را بالا برده است.

مهم‌تر آنکه متحدان و شرکای سنتی ایران نیز نسبت به گذشته محتاط‌تر شده‌اند. چین، روسیه و حتی برخی همسایگان منطقه‌ای، دیگر حاضر نیستند ریسک‌های سنگین تحریم‌های ثانویه را به آسانی بپذیرند.

درآمد سرانه‌ی شهر و روستا نیز نسبت به دهه‌ی گذشته افت معناداری داشته است. حتی اگر آمار رسمی را مبنا قرار دهیم، سطح واقعی رفاه خانوار امروز قابل قیاس با سال‌های نخست تحریم‌ها نیست. یارانه‌های نقدی که در آغاز دهه‌ی نود بخشی از فشار تورمی را مهار می‌کرد، اکنون کارایی خود را از دست داده و افزایش قیمت انرژی و مواد غذایی بر شدت فشار معیشتی افزوده است.

از سوی دیگر، ظرفیت اجتماعی برای تحمل شوک‌های تازه کاهش یافته است. جامعه‌ای که سال‌ها با تورم بالا، بیکاری پنهان، رکود عمیق، و تنش‌های اجتماعی روبه‌رو بوده، دیگر همان توان تاب‌آوری دوره‌ی اول تحریم‌ها را ندارد. امروز بی‌اعتمادی و خستگی عمومی گسترده به چشم می‌خورد.

حسین عبده تبریزی

در سطح سیاست خارجی نیز تفاوت‌ها آشکار است. ترکیب قدرت در ایالات متحده، نقش پررنگ‌تر اسرائیل در سیاست‌های خاورمیانه و نزدیکی کشورهای عربی به واشنگتن شرایطی پیچیده‌تر ایجاد کرده است. آنچه امروز در قالب بازگشت تحریم‌های سازمان ملل مطرح می‌شود، با همان ابزارهای قدیم ولی در بستری متفاوت اعمال خواهد شد.

مقایسه‌ی مکانیزم ماشه‌ی امروز با دوره‌ی احمدی‌نژاد خطایی جدی است. آنچه در گذشته شاید با شبکه‌های غیررسمی، درآمدهای نفتی بالا و امید اجتماعی قابل مدیریت بود، اکنون با ساختاری شکننده، جامعه‌ای فرسوده و محیط بین‌المللی سخت‌تر روبه‌رو است.

تفاوت‌ها به‌روشنی نشان می‌دهد که تکرار تجربه‌ی قبلی ناممکن است. اگر تصمیم‌گیران با این تصور که تحریم‌های تازه همان الگوی پیشین را دارد و با همان سطح ریسک می‌توان با آن روبه‌رو شد، به پذیرش شرایط شبه‌جنگی تن داده باشند، بی‌گمان تصمیمی نادرست گرفته‌اند. ا