رسانه ملی پایگاهی برای حذف مذاکره
ساعت 24 - دقیقه بامداد ششم مهرماه به وقت تهران، در حالی که بسیاری از ایرانیان در خواب بودند، در سازمان ملل متحد رویدادی تاریخی رخ داد. در همان لحظه که در نیویورک ساعت ۸ صبح بود، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و ستون حقوقی توافق هسته‌ای ایران (برجام) عملاً بی‌اثر و مکانیسم موسوم به ماشه فعال شد.
به‌موجب این سازوکار، تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران که در فاصله سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ طی شش قطعنامه شورای امنیت اعمال شده بود و با برجام به حالت تعلیق درآمده بود، به صورت خودکار بازگشت. درست کمتر از ۲۴ ساعت بعد، اتحادیه اروپا نیز وارد عمل شد و با صدور بیانیه‌ای مفصل، اعلام کرد که این تحریم‌ها نه تنها در سطح سازمان ملل، بلکه در چارچوب حقوقی و سیاسی اروپا نیز دوباره اعمال می‌شوند.
میان آرامش و التهاب
اما کارشناسان اکنون چه در حوزه سیاست داخلی و چه خارجی معتقدند که ایران در این شرایط نیازمند مدیریت دقیق ارزی، تقویت دیپلماسی اقتصادی و برنامه‌ریزی برای مقابله با آثار تحریم‌هاست. آزادسازی واردات، کنترل بازار داخلی و تقویت ذخایر مالی می‌تواند تا حدی آثار منفی را کاهش دهد. .
از سوی دیگر با وجود این فشارها، دولت مسعود پزشکیان در روزهای نخست پس از فعال شدن مکانیسم ماشه، تلاش کرد تا از لحن آرام و دیپلماتیک استفاده کند. مقامات وزارت امور خارجه بر ضرورت «مدیریت بحران» و جلوگیری از تشدید تنش تاکید کردند.
اما همه جناح‌ها چنین نگاهی ندارند. در همان روزهایی که خبر بازگشت تحریم‌ها تیتر یک رسانه‌های جهان بود، فضای سیاسی داخل ایران شاهد اوج گرفتن دوباره جدال‌های جناحی شد.
ت
دیپلماسی یا بن‌بست
در برابر این نگاه تقابلی، اما بسیاری از تحلیلگران همواره بر ضرورت بازگشت به دیپلماسی تاکید دارند. چنان که صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی، نیز به تازگی با ارجاع به سوابق دولت‌ها در دیپلماسی و رابطه موفق با جهان گفته است که «پزشکیان درخصوص تنش‌زدایی با غرب، مانند خاتمی، روحانی و مرحوم هاشمی فکر می‌کند و مدت‌هاست به این نتیجه رسیده که دشمنی با غرب آسیب‌های فراوانی وارد کرده است.»
به باور این استاد علوم سیاسی، میزان دشمنی میان ایران و غرب هیچ‌گاه به‌اندازه امروز نبوده و سیاست خارجی مبتنی بر این دشمنی، جز آسیب به منافع ملی، دستاوردی برای ایران نداشته است. پرسش کلیدی او این است: «اصرار بر دشمنی با غرب، چه سودی برای ایران داشته است؟»
این روزها همزمان با مانورهای عجیب سعید جلیلی که مسئول مستقیم 6 قطعنامه علیه ایران است در برابر حسن روحانی؛ وحید جلیلی، برادر سعید نیز از تریبون صداوسیما برای حمله به روحانی و توافق هسته‌ای استفاده کرد و اکنون نیز رسانه ملی در عمل به پایگاهی برای بازتولید روایت‌های ضدبرجامی بدل شد
تجربه برجام؛ سرمایه‌ای که نباید
فراموش شود
اکنون اما بازگشت به دیپلماسی دیگر صرفاً یک شعار نیست؛ تجربه برجام نشان داد که با مذاکرات سخت و هوشمندانه می‌توان مسیر کشور را تغییر داد. دولت حسن روحانی و تیم مذاکره‌کننده‌اش، با وجود تمام محدودیت‌ها و فشارها، موفق شدند یک توافق بین‌المللی را به ثبت برسانند که برای چند سال، فضای تنفسی اقتصادی و سیاسی برای ایران ایجاد کرد.
برجام ثابت کرد که حتی در اوج تحریم‌ها، دیپلماسی می‌تواند راهی برای کاهش فشارها و باز کردن درهای تعامل با جهان باشد. هرچند این توافق در نهایت با خروج آمریکا از هم پاشید، اما تجربه آن یک سرمایه ملی باقی‌مانده است.
فضای رسانه‌ای امروز نیز حال به محل رقابت شدید برای جلب توجه تبدیل شده و هر اظهار نظر تند و انتقادی، به سرعت در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بازتاب می‌یابد و می‌تواند افکار عمومی را نسبت به مسائل اصلی منحرف کند.
طیف تندرو با بهره‌گیری از این ابزار، تلاش دارد کشور را به صحنه تسویه حساب‌های جناحی تبدیل کند، غافل از این که چنین رویکردی پیامد‌های داخلی و بین‌المللی جدی به دنبال دارد.
بدون دیپلماسی راهی نیست
شرایط کنونی ایران- با بازگشت تحریم‌های شورای امنیت و اتحادیه اروپا، فشار اقتصادی فزاینده و فضای پرتنش منطقه‌ای- نشان می‌دهد که هیچ جایگزینی برای دیپلماسی وجود ندارد.
کشور بیش از هر زمان دیگری نیازمند مدیریت بحران، انسجام داخلی و تعامل سازنده با جهان است. اختلافات جناحی و دعواهای داخلی، تنها دشمنان خارجی را امیدوارتر می‌کند.
در نهایت، مسیر پیش روی ایران دو شاخه بیشتر ندارد یا ادامه تقابل، خروج از معاهدات بین‌المللی و پذیرش فشارهای فزاینده؛ و یا بازگشت به دیپلماسی، بهره‌گیری از تجربه برجام و تلاش برای باز کردن کانال‌های تازه تعامل با جهان.
انتخاب دوم، هرچند دشوار و پرهزینه است، اما می‌تواند منافع ملی را حفظ کرده و از فروغلتیدن کشور به بحران‌های عمیق‌تر جلوگیری کند.
فعال شدن مکانیسم ماشه در بامداد ششم مهر، نقطه خطیری در تاریخ سیاسی و اقتصادی ایران بود. بازگشت تحریم‌ها، کشور را در موقعیتی حساس قرار داده که نیازمند تصمیم‌گیری‌های بزرگ است. در چنین شرایطی، فرصت‌طلبی سیاسی و دامن زدن به اختلافات داخلی، بزرگ‌ترین تهدید برای منافع ملی خواهد بود. تجربه برجام نشان داد که مذاکره سازنده و دیپلماسی هوشمندانه، هرچند پرچالش، اما تنها مسیری است که می‌تواند ایران را از فشارهای بین‌المللی برهاند. اکنون بیش از هر زمان دیگری، ایران نیازمند بازگشت به عقلانیت و پرهیز از سیاست‌های پرتنش است.
توسعه ایرانی
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.