20 درصد نفت وگاز ایران بلا استفاده است
ساعت 24 - کارشناسان هشدار می‌دهند حدود یک‌پنجم ذخایر نفت و گاز ایران در میادین مشترک است و تعلل در توسعه آن، سهم کشور را به‌دست رقبا می‌سپارد.
فریدون برکشلی، رئیس مرکز مطالعات انرژی وین و کارشناس ارشد انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: «حجم ذخایر نفت و گاز ایران در میادین مشترک با همسایگان شمالی و جنوبی حدود ۲۰ درصد کل ذخایر کشور برآورد می‌شود. تاخیر در بهره‌برداری از این میادین زیان سنگینی به منافع ملی وارد می‌کند. »
او با اشاره به اینکه ایران ۲۶ تا ۲۸ میدان نفتی و گازی مشترک دارد، افزود: بخش عمده این میادین پیش از انقلاب نیز شناسایی شده بود؛ اما وجود میادین بزرگ داخلی از یک‌سو و نبود تمایل همسایگان برای توسعه مشترک، باعث شد این موضوع تا سال‌ها در اولویت سیاست‌گذاری‌های نفتی ایران نباشد. پس از انقلاب اسلامی و با افزایش رقابت منطقه‌ای، توجه به این میادین به تدریج در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت.
مهدی اسکروچی، عضو هیئت علمی مهندسی نفت دانشگاه شیراز، نیز در گفت‌وگو با مهر گفت: «میادین مشترک باید در بالاترین سطح اولویت باشند، چون هر میزان برداشت کمتر از سوی ما به معنای از دست رفتن منابع در آینده است. در حالی که میادین سرزمینی در اختیار ما باقی می‌مانند، نفت و گاز در میادین مشترک به سمت کشور مقابل مهاجرت می‌کند و آنان با برداشت بیشتر موجب افت فشار در بخش ایرانی می‌شوند. »
قراردادهای IPC؛ مسیر تازه برای احیای میادین مشترک
ایران یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر نفت و گاز جهان است و بیش از ۲۸ میدان مشترک با کشورهای همسایه دارد. بسیاری از این میادین هنوز به توسعه کامل نرسیده‌اند و کشورهایی مانند قطر، عراق و عربستان با سرمایه‌گذاری عظیم و فناوری‌های پیشرفته، برداشت بیشتری انجام می‌دهند. به‌دلیل کمبود سرمایه و محدودیت‌های ناشی از تحریم، پروژه‌های توسعه‌ای ایران با کندی پیش می‌رود.
در سال‌های اخیر، دولت برای جذب سرمایه و فناوری، مدل جدید قراردادهای نفتی موسوم به آی‌پی‌سی (IPC) را معرفی کرده است؛ قراردادی که جایگزین مدل‌های قدیمی بیع متقابل شد تا توسعه میادین، به‌ویژه مشترک‌ها، سرعت گیرد.
کارشناسان بر این باورند که برای پیشرفت در این حوزه باید بستر مناسب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی فراهم شود؛ موضوعی که جز با قراردادهای IPC محقق نخواهد شد. آنان می‌گویند با توجه به شرایط سیاسی، بسیاری از سرمایه‌گذاران نسبت به سودآوری حضور در میادین ایران تردید دارند و قراردادهای شفاف می‌تواند این نگرانی را کاهش دهد.
به گفته اسکروچی، «توسعه میادین مشترک هرچند پرهزینه است، اما بدون سرمایه‌گذاری گسترده ممکن نیست. قراردادهای IPC می‌توانند به جذب منابع مالی و افزایش تولید کمک کنند. »
برکشلی نیز بر قابلیت جذب مشتریان بین‌المللی از طریق IPC تاکید دارد و می‌گوید: «پارس جنوبی سرآغاز توجه جدی ایران به سیاست بهره‌برداری از میادین مشترک بود. مدل IPC با استقبال شرکت‌های خارجی روبه‌رو شد، اما روابط پرتنش سیاسی ایران و نبود اجماع داخلی درباره نحوه همکاری با شرکت‌های بین‌المللی مانع گسترش آن شد. »
او افزود: «قراردادهای نفت و گاز بر پایه اعتماد و افق دید بلندمدت شکل می‌گیرند. از آنجا که تحریم‌های نفتی از سال ۱۳۵۸ آغاز شد و با گذر زمان گسترش یافت، شرکت‌های خارجی با احتیاط وارد پروژه‌های مشترک با ایران شدند. »
تجربه جهانی و جایگاه ایران
برکشلی یادآور شد که اختلاف بر سر میادین مشترک منحصر به خاورمیانه نیست و حتی میان آمریکا و کانادا نیز وجود دارد. او افزود: «در بخش گازی پارس جنوبی، ایران با وجود چالش‌ها، به موفقیت نسبی دست یافته است. اما در مجموع، تاخیرهای مکرر در سرمایه‌گذاری باعث زیان انباشته قابل‌توجهی شده است.»
به گفته وی، ایران با کشورهای متعددی همچون عراق، عربستان، قطر، کویت، امارات و ترکمنستان منابع مشترک دارد، اما کمبود سرمایه و ناهماهنگی قوانین داخلی مانع بهره‌برداری به‌موقع از آن‌ها شده است.
ضرورت دیپلماسی انرژی و فناوری نو
برکشلی و دیگر کارشناسان معتقدند برداشت هماهنگ از میادین مشترک تنها در چارچوب تعامل و توافق دوجانبه امکان‌پذیر است. نمونه موفق آن در سال ۲۰۱۲ میان عربستان و کویت در منطقه بی‌طرف رخ داد. اسکروچی نیز تاکید کرد که بدون مقررات مشخص میان کشورها، هر طرف در پی برداشت حداکثری است و تعامل موثر زمانی ممکن می‌شود که بخش مرغوب میدان در قلمرو ایران واقع شده باشد.
در کنار دیپلماسی انرژی، فناوری‌های نو و شرکت‌های دانش‌بنیان نقشی کلیدی در پیشرفت این حوزه دارند. به گفته برکشلی، شرکت‌های ایرانی تاکنون در بومی‌سازی تجهیزات نفتی موفق بوده‌اند، اما برای ارتقای جایگاه بین‌المللی لازم است در قالب شبکه‌های همکاری منطقه‌ای و جهانی وارد عمل شوند.
او افزود: «بر اساس برآوردهای اولیه، ارزش شرکت ملی نفت ایران حدود ۱.۱ تریلیون دلار است، اما حکمرانی آن در شان یک شرکت تریلیون‌دلاری نبوده است. با این حال رسوب عمیق دانش و تعهد در صنعت نفت، این بخش را به مقاوم‌ترین صنعت کشور تبدیل کرده است.»
میادین مشترک نفت و گاز ایران امروز به نقطه‌ای حساس در معادله امنیت انرژی کشور رسیده‌اند. حدود یک‌پنجم ذخایر هیدروکربوری ایران در مرزهای مشترک با همسایگان قرار دارد، اما تاخیر مزمن در توسعه، کمبود سرمایه و فقدان فناوری روز موجب شده سهم ایران از این منابع به‌تدریج کاسته شود.
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.