روسیه سد راه تحریم غرب علیه ایران

ساعت ۲۴ - اندیشکده آمریکایی شورای آتلانتیک طی گزارشی نوشت که در پی بازگشت تحریم‌ها، چرخش راهبردی تهران در جهت «نگاه به شرق» عمیق‌تر می‌شود و همکاری ایران و روسیه به‌رغم «بی‌اعتمادی پایدار» افزایش می‌یابد. با این حال، موانع بسیاری بر سر تبدیل شدن این همکاری به یک اتحاد تمام‌عیار وجود دارد.

یورونیوز نوشته است: روسیه و چین بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران در پی فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی تروئیکای اروپایی را «نامشروع» دانسته و طی بیانیه‌هایی اعلام کرده‌اند که آن‌ها را اجرا نخواهند کرد. جورجو کافیرو، مدیرعامل موسسه مشاوره ریسک ژئوپولیتیک Gulf State Analytics و استادیار دانشگاه جورج‌تاون آمریکا در این گزارش نوشت: «ایران و روسیه به‌رغم بی‌اعتمادی پایدار بازیگرانی عملگرا هستند و تا زمانی که غرب به پیگیری سیاست‌های انزواگرایانه خود ادامه دهد، تعمیق روابط اقتصادی تهران و مسکو پیامدی منطقی خواهد بود. ایران و روسیه در تمایل به مقابله با نفوذ ایالات متحده با یکدیگر متحد شده و آماده‌اند تا همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه خود را عمیق‌تر کنند. » ایجاد اخلال در اجرای تحریم‌ها

بنابر این گزارش، اگرچه مسکو در جلوگیری از اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران ناکام ماند، اما همچنان ظرفیت قابل‌توجهی برای اخلال در اجرای آن‌ها دارد.

به عنوان مثال، مسکو می‌تواند از فعال‌سازی مجدد کمیته تحریم‌های ۱۷۳۷ که در سال ۲۰۰۶ برای نظارت بر اجرای تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران شکل گرفت، جلوگیری کند و یا انتصاب کارشناسان آن را به تعویق اندازد. از آن‌جا که ماموریت این کمیته مستلزم اجماع در شورای امنیت است، روسیه می‌تواند از موقعیت خود برای به تاخیر انداختن احیای آن بهره گیرد.

بنابر این گزارش، مخالفت مسکو با فعال‌سازی مکانیسم ماشه صرفا نمادین نیست، بلکه راهبردی برای کاهش اثر تحریم‌های احیاشده علیه جمهوری اسلامی ایران است. با این حال، حتی به‌رغم تضعیف این تحریم‌ها از سوی روسیه و چین، تاثیر آن‌ها بر اقتصاد رو به احتضار ایران و افزایش تنش‌ها میان حاکمیت و شهروندان عادی چشمگیر است. تعمیق روابط مسکو و تهران یا اتحاد تمام‌عیار؟

امتناع کنونی روسیه از تبعیت از این تحریم‌ها، دست‌کم تا حدی به ایران برای تاب‌آوری در برابر فشار اقتصادی فزاینده کمک خواهد کرد. با توجه به «توافق جامع راهبردی» میان ایران و روسیه، تجارت دوجانبه و همکاری در حوزه‌های مختلف، از جمله انرژی هسته‌ای به احتمال زیاد تعمیق می‌یابد. همچنین، انتظار می‌رود روسیه در شورای امنیت از منافع ایران دفاع کند و مخالفت و نقد خود را نسبت به سیاست‌های غرب در قبال تهران افزایش دهد.

بنابر این گزارش، همسویی روسیه، چین و پاکستان با ایران در مخالفت با فعال‌سازی مکانیسم ماشه و تحریم‌ها این باور را در میان مقامات ایرانی تقویت می‌کند که پیوستن کشور به نهادهای غیرغربی مانند «بریکس پلاس» و «سازمان همکاری شانگهای» سنجیده‌ترین مسیر بوده است. رهبری ایران در چارچوب سیاست «نگاه به شرق» بر این باور است که سرنوشت کشور از منظر ژئوپولیتیک با روسیه و چین و دیگر قدرت‌های غیرغربی چون پاکستان، جمهوری‌های آسیای مرکزی و کره شمالی گره خورده است. با این حال، بنابر این گزارش، اگرچه ایران همچنان تقویت بازدارندگی را بر مصالحه دیپلماتیک با غرب ترجیح می‌دهد، اما در گفتگو با غرب را باز نگه خواهد داشت، زیرا به‌رغم همسویی فزاینده تهران و مسکو، موانع مهمی بر سر تبدیل شدن شراکت ایران و روسیه به اتحاد تمام عیار وجود دارد. مهم‌ترین این موانع روابط محکم و عمل‌گرایانه روسیه و اسرائیل است که تحت رهبری ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل تقویت شده است. تمایل کرملین به حفظ روابط قوی با کشورهای پادشاهی حاشیه خلیج فارس، منبع دیگری از تنش‌هاست. زیرا بسیاری از این کشورها، به‌رغم تنش‌زدایی اخیر میان روابط ریاض و ابوظبی با تهران همچنان نسبت به نیات ایران، به ویژه حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی در خاورمیانه بدگمان‌اند.

واکنش روسیه به جنگ ۱۲ روزه هم نشان داد که مسکو در پی حفظ توازن میان اسرائیل، کشورهای عربی و ایران است. مسکو اگرچه با تاکید بر لزوم کاهش تنش‌ها حملات اسرائیل به ایران را محکوم کرد، اما عملا هیچ اقدامی در کمک به ایران انجام نداد. همچنین برخی از مقامات ایرانی روسیه را متهم کردند که اطلاعات مرتبط با پدافند هوایی ایران را در اختیار اسرائیل قرار داده است.

بنابر این گزارش، با توجه به این که در پی جنگ ۱۲ روزه و بازگشت تحریم‌ها، فشار بین‌المللی و نگرانی از فروپاشی نظام در ایران رو به افزایش است، انتظار می‌رود که تهران همچنان برای تامین نیازهای اقتصادی و نظامی در جهت تعمیق روابط با روسیه تلاش کند.

ایران همچنین برای همکاری بیشتر در اشتراک‌گذاری اطلاعات، پشتیبانی فنی و فناوری‌های پیشرفته نظامی به کرملین چشم خواهد داشت و همچنین روی نقشی که روسیه می‌تواند در تسهیل همکاری‌های دفاعی ایران با برخی جمهوری‌های سابق شوروی از تاجیکستان تا بلاروس ایفا کند حساب می‌کند.

جورجو کافیرو نوشت: «همسویی فزاینده ایران و روسیه، تلاش‌های غرب برای انزوای تهران را هرچه بیشتر تضعیف خواهد کرد. دو کشور با تعمیق هماهنگی اقتصادی، نظامی و دیپلماتیک نه‌تنها در پی کاهش اثرگذاری تحریم‌های غرب‌اند، بلکه معماری نظم جهانی تحت رهبری آمریکا را نیز چالش می‌کشند. »