روزهای سخت 6 میلیون بازنشسته ایرانی
ساعت 24 کرمانشاهی است و ۷۰ سال دارد، معلم بازنشسته فیزیک که حالا در تهران راننده تاکسی‌های آنلاین است. می‌گوید شب‌ها نمی‌تواند رانندگی کند، چون سوی چشمانش کم شده است و به خاطر کسری برق، نور بسیاری از خیابان‌ها و بزرگراه‌های تهران را کم کرده‌اند. حقوق بازنشستگی او فقط ۱۶ میلیون تومان است و یک دختر معلول ۴۵ساله دارد. می‌گوید شهریور امسال یارانه نقدی خانواده او حذف شده است.
بازنشسته دیگر کشاورز بوده است و با پرداخت حق بیمه مشاغل آزاد حدود ۱۰سالی است که بازنشسته شده است اما حقوق بازنشستگی او فقط ۱۰ میلیون تومان است. می‌گوید دیگر قدرت بدنی کار در مزرعه را ندارد و به عنوان آبدارچی در یک شرکت خصوصی واردات موبایل کار می‌کند. او توضیح می‌دهد که در شهریور امسال سازمان تامین اجتماعی حق اولاد را از حقوق آن‌ها حذف کرده است و حالا هم یارانه نقدی خانواده او حذف شده و هم حق اولاد حقوق بازنشستگی‌اش.
مستمری‌بگیر دیگری یک زن ۶۷ساله و سرپرست خانوار است که بعد از طلاق، مستمری ناچیز پدر خود را دریافت می‌کرد اما حالا حق اولاد یک میلیون‌و ۷۰۰ هزار‌تومانی او قطع شده است. می‌گوید مستاجر است و برای پرداخت اجاره‌خانه مجبور شده پرستار کودک شود.
شمار درخور توجهی از بازنشستگان کشور با فقر دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. جمعیت بازنشستگان صندوق بازنشستگی کشور حدود ۱.۶ میلیون نفر و حدود چهار میلیون مستمری‌بگیر و بازنشسته تحت پوشش صندوق تامین اجتماعی هستند. مطابق اعلام وزارت کار، حدود ۷۵ درصد بازنشستگان و مستمری‌بگیران کشور تحت پوشش این دو صندوق هستند و ۱۶ صندوق بازنشستگی دیگر متعلق به بازنشستگان دیگر ارگان‌هاست اما در مجموع جمعیت بازنشستگان کشور بیش از شش میلیون نفر تخمین زده می‌شود. با اینکه جمعیت بازنشستگان کشور فقط حدود شش درصد جمعیت کشور است اما مقررات و تبصره‌های جدید هر روز زندگی را برای آن‌ها دشوارتر و دشوارتر می‌کند.
مطابق اعلام سازمان تامین اجتماعی، بین ۶۰ تا ۷۲ درصد بازنشستگان و مستمری‌بگیران این صندوق حداقلی‌بگیر هستند. این نسبت در سایر صندوق‌های بازنشستگی کم‌وبیش حاکم است و همین مسئله سبب شده است که بازنشستگان پس از بازنشستگی دوباره وارد بازار کار شوند.
آمارهای رسمی حاکی از آن است که نرخ بیکاری سالمندان جویای کار در سال ۱۳۵۵ به میزان ۱۲.۲۵ درصد بوده که این نرخ در سال ۱۳۹۰ به کمتر از یک درصد و معادل ۰.۹۷ درصد رسیده است. این کاهش چشمگیر نرخ بیکاری سالمندان متقاضی شغل به آن معنا‌ست که در طول ۳۵ سال، تمایل بازار کار کشور به استفاده از بازنشسته‌ها بسیار بیشتر شده و درواقع اشتغال دوباره بازنشسته‌ها بسیار آسان‌تر شده است. در طول ۳۵ سال، نرخ بیکاری بازنشستگان در ایران به طور مرتب کاهش یافته و با وجود اینکه از ۱۲.۲۵ درصد سال ۱۳۵۵ به ۱۶.۸۲ درصد در سال ۱۳۶۵ افزایش یافته بود اما پس از آن در سال ۱۳۷۵ به ۱۰.۸ درصد، در سال ۱۳۸۵ به ۳.۱۵ درصد و نهایتا در سال ۱۳۹۰ به کمتر از یک درصد معادل ۰.۹۸ درصد رسید. در سال ۱۳۹۸ هم مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، داده‌هایی را منتشر کرد که نرخ مشارکت اقتصادی سالمندان را ۱۶.۶ درصد اعلام کرد که این نرخ برای مردان و زنان سالمند به ترتیب ۲۹.۴ درصد و چهار درصد بود. این گزارش نرخ بیکاری سالمندان را ۲.۳ درصد اعلام کرد که برای مردان و زنان سالمند به ترتیب ۲.۳۶ درصد و ۰.۷ درصد بود. سال ۱۳۹۴ داده‌هایی منتشر شد که نشان می‌داد ۹۳.۷ درصد از بازنشستگانی که به کار برگشته‌اند، در بخش خصوصی فعالیت دارند. همچنین ۵۴.۹ درصد بیکاران ۶۵ساله و بیشتر دارای مدرک لیسانس، ۲۳.۴ درصد فوق‌دیپلم و ۲۱.۸ درصد فوق‌لیسانس و دکترا داشتند. نرخ مشارکت اقتصادی بازنشستگان زن بالای ۶۵ سال از سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۸۵ روند کاهشی داشته، یکباره در مدت پنج سال تا ۱۳۹۰ دو برابر شد که نشان‌دهنده جنب‌وجوش زنان بازنشسته برای ورود دوباره به بازار کار است.
قوانین علیه بازنشستگان
معیشت سخت و بازگشت دوباره بازنشستگان به بازار کار در شرایطی است که قوانین و مصوبه‌های جدید هر بار بازنشستگان را با چالش‌های جدیدی برای بقا مواجه کرده است.
در مرداد سال ۱۳۹۷ قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان تصویب شد و اسفند سال ۱۴۰۳ افزایش سن بازنشستگی به تصویب رسید. حالا در شهریور امسال شمار درخور توجهی از بازنشستگان خبر می‌دهند که یارانه نقدی آن‌ها قطع شده است و علاوه بر آن تعدادی از بازنشسته‌ها از حذف حق اولاد از بندهای فیش حقوقی خود خبر می‌دهند.
دولت مدعی است که یارانه افراد پردرآمد را قطع کرده است اما معیار جدیدی برای حذف یارانه قائل شده که پردرآمد‌بودن حذفی‌ها را مورد تردید قرار می‌دهد. براساس اعلام دولت، چنان‌که هر فرد پس از کسر اجاره‌بهای مسکن، سرانه درآمد معادل ۱۰ میلیون تومان در ماه داشته باشد، به عنوان افراد پردرآمد تلقی شده و از فهرست یارانه‌بگیران حذف می‌شود.
این نوع غربالگری شمار درخور توجهی از بازنشستگان و مستمری‌بگیران را در فهرست پردرآمدها قرار داده و دولت یارانه آن‌ها را حذف کرده است.ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود و حالا بازنشستگان از حذف حق اولاد از فیش حقوقی خود خبر می‌دهند.
بازنشستگان تامین اجتماعی توضیح می‌دهند که اعتراض مکرر آن‌ها به جایی نرسیده و متولیان صندوق بازنشستگی تامین اجتماعی و کانون بازنشستگان فقط به گفتن این جمله بسنده می‌کنند که با آن‌ها مطابق قانون رفتار شده است.
پیگیری «شرق» از سازمان تامین اجتماعی حاکی از آن است که این سازمان چیزی حدود هزار میلیارد تومان در ماه بابت کمک‌هزینه اولاد به مستمری‌بگیران پرداخت می‌کند و از آنجا که صندوق تامین اجتماعی گرفتار ناترازی سنگین منابع و مصارف است، تصمیم گرفته است که با به‌روزرسانی اطلاعات خود از طریق ثبت احوال و سازمان امور مالیاتی در پرداخت این بند هزینه تجدیدنظر کند.