برهم زننده‌های بازار ارز

ساعت 24 - یک کارشناس مسایل اقتصادی با تشریح اختلالات موجود در سامانه تجاری کشور، از صدور غیراصولی کارت‌های بازرگانی تا ثبت‌سفارش‌های بی‌ضابطه، بر شفاف‌سازی و نظارت دقیق برای مدیریت بازار ارز تاکید کرد.



وی افزود: در صورتی که 30 میلیون تن ظرفیت تولید مذکور فعال شود، بین 11 الی 12 میلیارد دلار صادرات و در نتیجه درآمد ارزی افزایش می‌یابد.

این کارشناس اقتصادی سومین منبع تامین ارز را شرکت‌های معدنی نامید و در این‌باره بیان کرد: صنایع معدنی به عنوان گروه‌های ارزآور و صادراتی، حدود 11 الی 12 میلیارد دلار صادرات و 13 میلیارد دلار واردات دارند و عملاً ارزی به دست بانک مرکزی نمی‌رسد. به این معنا که کل درآمد ارزی این گروه عمدتاً در طرح‌های توسعه‌ای خودشان هزینه می‌شود و علاوه بر مصرف کل ارزآوری صنعت، حدود یک میلیارد دلار نیز از بانک مرکزی دریافت می‌کنند.

خسروی افزود: بعد از شرکت‌های معدنی، صادرکنندگان خرد یکی دیگر از منابع تامین‌کننده ارز کشور هستند که این بازار تقریبا 15 تا 20 درصد کل معاملات ارزی کشور است و بین 12 تا 15 میلیارد ارزآوری دارند که نصف این گروه، از محل تامین ارز صادراتی خود، واردات نیز انجام می‌دهند و 50 درصد باقی‌مانده که اصولاً گروه خشکبار و آبزیان هستند، تلاش دارند تا ارز خود را به بالاترین قیمت به فروش برسانند. چراکه آن‌ها معتقد هستند امتیاز شرکت‌های پتروشیمی را ندارند و بهای تمام‌شده آنان ناشی از قیمت‌های روز در بازار غیررسمی است، لذا ارز حاصل از صادرات خود را یا عرضه نمی‌کنند یا آن را به سایر کالاهایی همچون خودرو، لپ‌تاپ و غیره با بالاترین نرخ واگذار می‌کنند.

این کارشناس در ادامه تصریح کرد: به طور کلی سیستم واردات و صادرات کشور، دارای یک چرخه معیوبی است که بر حسب شرایط و دستورات دچار چالش‌ها و اشکال‌های فراوانی است و لذا همین موضوع باعث بی‌نظمی‌های ارزی در کشور می‌شود.

روش ترخیص و رفع تعهدات و چالش‌های آن

وی در ادامه گفت: در بخش ترخیص، گاه به علت عدم تخصیص ارز از روش 10-90 استفاده می‌شود، در واقع چه بخواهیم یا نخواهیم واردکننده، کالای خود را ترخیص کرده است که برای کالاهای اساسی و دارو به صورت 100 درصدی ترخیص می‌شود و کالاهای صنعتی حدود 10 درصد آن باقی می‌ماند. در بخش رفع تعهدات ارزی یعنی کوتاژ صادراتی به یک وارداتی وصل شود که در این چرخه، اختلالاتی همچون ثبت سفارش فراوان، صدور کارت بازرگانی بیش از حد و واردات بی‌نظم ایجاد می‌شود. واردات بی‌نظم مانند ته‌لنجی حدود 6 الی 7 میلیارد دلار تقاضا وارد بازار غیررسمی کشور می‌کنند. علاوه بر این، وزارتخانه‌های مسئول می‌بینند که هنوز کالاهای اساسی در کشور به صورت کافی تامین نشده است و ترخیص 10-90 نیز پاسخگو نبوده است، با یک بخشنامه‌ای دستور واردات توسط استان‌های مرزی آزاد می‌شود که می‌تواند سبب اختلال ارزی بیشتری شود.

خسروی به بخش دیگری از چالش‌های ارزی کشور اشاره کرد و بیان داشت: قبلا وزارت صمت به صورت هفتگی مبالغ یک میلیارد دلار را برای تخصیص اعلام می‌کرد، در حال حاضر، ثبت‌سفارش‌های هفتگی به 6 الی 7 میلیارد دلار رسیده است. چرا که از سوی شرکت‌های زیر مجموعه خود تحت فشار است و برای اینکه بتواند فشارها را نسبت به خود کمتر کند، این تخصیص را اعلام می‌کند. با توجه به کاهش وصول ارز توسط بانک مرکزی و افزایش مدت زمان ترخیص، این اقدامات قطعاً دچار اختلال بیشتری در بازار ارز خواهد شد. چرا که بازرگان مجبور است ارز مورد نیاز خود را از بازار آزاد تهیه کند تا به مرور زمان ارز تخصیصی خود را از بانک مرکزی دریافت کند. این چرخه معیوب تکرار می‌شود تا وارد یک دور منفی شود.

او تحریم‌های نفتی، تسویه‌های پایان سال میلادی و افزایش تقاضای ارزی را از دیگر موارد تشدید شرایط اخیر ارزی نام برد.

علاج مشکل چیست؟

این کارشناس اقتصادی گفت: با شفافیت و نظارت کامل توسط وزارت‌های صمت، جهاد کشاورزی و بهداشت و درمان بر شرکت‌هایی که ارز می‌گیرند، می‌توانیم بخش زیادی از اختلالات ارزی کشور را ترمیم کنیم و مانع افزایش نرخ ارز در بازار غیررسمی کشور شویم. اینکه چگونه کارت بازرگانی به راحتی افزایش پیدا می‌کند و چه گروه‌هایی ذی‌نفع هستند؟ ترخیص 10-90 دقیقاً به چه میزان است و آمار دقیق آن برای کدام کالاها و شرکت‌هاست؟ و ده‌ها سوال دیگر که اگر یک نظارت قوی و شفاف صورت پذیرد، می‌توان از سایر مشکلات دیگر جلوگیری کرد.

وی در ادامه تاکید کرد: ما باید برای واردات کالا یک سقف معین و مشخص تعیین کنیم. مثلاً اگر قرار است واردات آیفون آزاد شود، یک عدد معین برای آن مشخص شود و یا اگر قرار است از استان‌های مرزی وارداتی انجام شود، حد معین برای آن کالاها تعیین شود.

اقدامات بانک مرکزی چه باید باشد؟

به گفته خسروی، اگر اختلالاتی که توسط وزارتخانه‌ها ایجاد می‌شود، با نظارت شفاف اصلاح شود قطعاً می‌توان بازار ارز را با وجود تحریم نیز به خوبی مدیریت کرد و بانک مرکزی هم در حال ارائه و تبیین این اختلالات به دستگاه‌های تصمیم‌ساز است. همچنین بانک مرکزی حساب‌های ریالی و ارزی را کنترل دقیق‌تر و جدی‌تر انجام خواهد داد و مهم‌ترین اقدام بانک مرکزی ایجاد بازارهای مختلف برای مدیریت ارز و عرضه آن است که این موضوع در ُمرکز مبادله ایران در حال اجرا است.