سکته قلبی

وقتی كه در یك بیمار دچار بیماری كرونری قلب، شریانهای كرونری به علت ایجاد لخته یا ترومبوز مسدود می شوند، سكته قلبی ایجاد می گردد. عضله قلب كه به آن اصطلاحاً "میوكارد" گفته می شود، به علت نرسیدن خون و اكسیژن به آنها دچار دردهای شدیدی می شوند كه هر لحظه بر مقدار این دردها افزوده می گردد. در صورتی كه این لخته خون به سرعت از بین نرود، بعد از ۵ تا ۱۰ دقیقه، آن قسمت از عضله قلب كه از اكسیژن و خون محروم می شود، خواهد مرد. این حالت در سكته قلبی یا آنفاركتوس میوكارد دیده می شود.
وسعت واقعی سكته قلبی و میزان عضلاتی كه در این موارد آسیب می بینند به عوامل مختلفی بستگی دارد. اولین عامل، اندازه شریان می باشد. هرچه شریانی كه مسدود می شود، بزرگتر باشد، وسعت بیشتری از عضله قلب آسیب می بیند. دومین عامل این است كه وقتی سایر شریانهای كرونری هم دچار مشكل باشند، وسعت آسیب بیشتر خواهد بود. بالاخره اینكه، وسعت سكته قلبی بستگی به این خواهد داشت كه آیا منطقه دچار آسیب، دارای رگهای اضافی هم بوده است یاخیر.
اگر این رگهای اضافی، به منطقه آسیب دیده بتوانند خونرسانی كنند، صدمات كمتری ایجاد خواهد شد. تمرین های ورزشی منظم، باعث تحریك تشكیل این رگهای اضافی در قلب می شوند و به همین دلیل است كه چرا این تمرینات ورزشی می توانند نقش مهمی در درمان بیماران كرونری قلب داشته باشند.
اثر فوری آسیب دیدن عضلات قلب، بغیر از ایجاد درد، آن است كه قلب دیگر نمی تواند مانند سابق به خوبی عمل تلمبه كردن خون را انجام دهد و در نتیجه فشار خون شدیداً پایین آمده و موجب غش كردن، عرق ریزش و تهوع می شود. مشكل اصلی دیگری كه در مراحل اولیه آسیب دیدن قلب ایجاد می شود، آن است كه عضله آسیب دیده می تواند باعث بروز بی نظمی هایی در ریتم ضربان قلب بشود كه اصطلاحاً به آن "آریتمی قلبی" گفته می شود. این بی نظمی ها می توانند تهدید كننده حیات بوده و منجر به "ایست قلبی" شوند. به خاطر خطراتی كه این آریتمی ها می توانند ایجاد كنند، اهمیت زیادی دارد كه افرادی كه دچار سكته قلبی می شوند، در ۴۸ ساعت اول پس از سكته، در بخش مراقبتهای قلبی (سی سی یو CCU) به دقت تحت نظر باشند.
خوشبختانه بعد از ۲ یا ۳ روز كه از سكته قلبی گذشت، احتمال وقوع چنین آریتمی های خطرناكی نادر است و می توان بعد از این مدت بیمار را از بخش سی سی یو به بخش عمومی بیمارستان منتقل كرد و سپس به خانه فرستاد. بعد از بروز یك سكته قلبی، بدن شروع به ترمیم قسمتهای آسیب دیده می كند. سلولها از قسمت عضله مرده یا آسیب دیده برداشته می شوند و بافت فیبروز تشكیل می شود. این مراحل حدود ۶ تا ۸ هفته طول خواهند كشید. بافتی كه در محل آسیب ایجاد می شود، قوی میباشد اما متأسفانه عضله قلبی كه از دست رفته است، دیگر نمی تواند جایگزین شود و در نتیجه قلب ضعیف تر می گردد. اكثر افرادی كه یك سكته قلبی كوچك داشته اند، تفاوت چندانی نسبت به قبل از سكته قلبی احساس نخواهند كرد. گرچه، اگر یك قسمت بزرگ از عضله قلب دچار صدمه شود، اندازه قلب بزرگتر شده و دیگر نمی تواند به خوبی عمل تلمبه زدن خود را انجام دهد. این حالت را اصطلاحاً "نارسایی قلبی" می گویند.
نتیجه نهایی
نارسایی قلبی می تواند براثر بسیاری از بیماریهایی كه قلب را گرفتار می سازند ایجاد شود (بویژه در بالا بودن فشار خون)، اما در كشورهای پیشرفته غربی، بیماری كرونری قلب مهم ترین علت ایجاد نارسایی قلبی می باشد. وقت كه قلب نمی تواند به خوبی تلمبه بزند، ریه ها دچار احتقان و پرخونی شده و تنگی نفس ایجاد می شود. احتقان و پرخونی سایر قسمتهای بدن هم منجر به احتباس مایعات شده و باعث می گردد كه در مچ پاها ورم ایجاد شود. برای سالیان درازی، اساس درمان این افراد، استفاده از داروهای "مدر"
بود كه باعث افزایش ادرار می شد تا این آب اضافی از بدن خارج گردد. با این حال امروزه از داروهای جدیدی كه اصطلاحاً به آنها "آنزیم مبدل آنژیوتانسین" یا بطور خلاصه تر "مهاركننده های ACE" گفته می شود، استفاده می گردد كه بسیار مؤثرتر از داروهای قبلی می باشند.
نتیجه دیگری كه به علت بافت فیبروز در عضله قلب ایجاد می شود، تداخل آن با فرآیند الكتریكی قلب است كه به طور طبیعی باعث ریتم طبیعی ضربان قلب می شود و در چنین مواردی منجر به بی نظمی هایی در ضربان قلب می گردد. مهم ترین بی نظمی قلبی كه در این موقع ایجاد می شود را اصطلاحاً "فیبریلاسیون دهلیزی" می نامند كه معمولاً با داروی "دیگوكسین" آن را درمان می كنند. دیگوكسین یك داروی قدیمی است كه از گل انگشتانه بدست می آید. سایر بی نظمی های قلب را می توان با داروهایی مثل بتابلوكرها و نیز داروهای جدیدتر درمان نمود.
اثرات بالا رفتن سن
بیماری كرونری قلب، یك بیماری تدریجی و غیرقابل پیش بینی می باشد. رسوب چربی در شریانها ممكن است خیلی آهسته و آرام در طی ۲۰ یا ۳۰ سال ایجاد شوند. در طی این مدت، فرد هیچگونه درد یا مشكلی را حس نخواهد كرد اما وقتی كه این شریانها به میزان ۷۰ درصد تنگ و باریك می گردند و جریان خون به عضلات قلب مختل می شوند، مشكلات آغاز می گردد.
از آنجایی كه این روند بسیار كند می باشد، قلب می تواند در این مدت با ایجاد رگهای خونی جدید و اضافی كه اصطلاحاً به آنها رگهای اضافی یا "كولترال" (Collateral) گفته می شود با این تغییرات مقابله كند. شریان های كرونری تشكیل شبكه مؤثری از لگهای خونی در اطراف قلب می دهند و هنگامی كه یكی از آنها تنگ و باریك می شود، یكی از شاخه های شریان دیگر، با گشترش یافتن، باعث می شود كه به خونرسانی منطقه مبتلا، كمك نماید.
گرچه، تشكیل آتروما در شریان كرونری بسیار آهسته و كند می باشد، اما یك لخته می تواند در هر لحظه ای به طور ناگهانی ایجاد شود. افرادی كه فقط گاهی اوقات دچار آنژین قلبی می شوند، ممكن است به طور ناگهانی آنژین آنها بدتر شده (آنژین ناپایدار) و یا دچار سكته قلبی شوند. خوشبختانه این وضعیت چندان شایع نمی باشد و فقط حدود پنج درصد مبتلایان به آنژین، به چنین وضعیتی دچار می گردند.
مسئله ایی كه بیشتر نگران كننده است، این حقیقت می باشد كه یك سكته قلبی ممكن است در فردی كه سابقه هیچگونه مشكل قلبی را نداشته است به طور ناگهانی ایجاد شود. این وضعیت می تواند براثر رسوبات نسبتاً كوچك چربی كه اگر در جای خود باشند مشكلی ایجاد نمی كنند اما وقتی از جای خود جدا شده و كند می شوند می توانند باعث انسداد ناگهانی شریان شوند.
اكنون ما شروع به فهمیدن بهتر این فرآیند كرده ایم و به نظر می رسد كه داروهای مختلفی قادر هستند كه جلوی بروز این مشكل را بگیرند.
شرح حال اول: آنژین قلبی
سه ماه قبل، آقای آرماتور متوجه شد كه در هنگام بالارفتن از پله ها یا از سربالایی مخصوصاً اگر هوا سرد هم باشد، دچار دردهایی در سینه می شود. با مراجعه به پزشك متوجه شد كه دچار آنژین قلبی می باشد. پزشك برای درمان او، داروی ضد آنژین "آتنولول" را تجویز نمود. اكنون آقای آرتور احساس می كند كه دوباره حالش خوب شده و هیچ مشكلی ندارد.
شرح حال دوم: سكته قلبی
آقای رابرت، یك ورزشكار و دونده ماراتون می باشد. پدر او در سن ۶۴ سالگی بر اثر سكته قلبی فوت نمود. حال آقای رابرت كاملاً خوب بود اما یك روز، بعد از اینكه حدود ۱۵ كیلومتر دوید، دچار درد سینه شد و به طور ناگهانی فوت كرد. در كالبد شكافی كه از او به عمل آمد، متوجه شدند كه علت مرگ او، سكته قلبی می باشد.