تحریمهای ایران و راه مسدود مهاجران
ساعت 24 - در جامعه تحریم شده به واسطه کم شدن دسترسی به منابع، رقابت گستردهتر میشود؛ در نتیجه یک پدیده فانتزی به نام مهاجرت شکل می گیرد که افراد به دنبال ناکجاآبادی به نام خارج هستند. در اینجا خارج جغرافیای مشخصی ندارد، بلکه به صورت مکانی ایدهآل به این صورت هر جایی غیراز اینجا ترسیم میشود. این موضوع مهاجران بالقوه را به شدت ترغیب میکند با پیدا کردن هر منبعی سریعاً موقعیت خود را از مهاجر بالقوه به مهاجر بالفعل تبدیل کند.
جوامع دور از وطن
مطالعات دیاسپورا ( جوامع دور از وطن) در جهان بسیار گسترده است ولی متاسفانه هنوز در دانشگاههای ایران به آن صورت جدی گرفته نشده است. دیاسپورا به طور کلی چند دسته بندی دارد. یا دیاسپورا فعال است و یا غیر فعال و خاموش. یا مخرب است و یا سازنده. وقتی دیاسپورا ایرانی و یا هویتی که آنجا شکل گرفته است ارتباط خود با کشور فرستنده و وطن را قطع می کند و یا ارتباطی مناسب و دو طرفه وجود ندارد این جوامع نمیتوانند در عرصه دیپلماسی ایران فعال و سازنده باشند. در بسیاری از دیاسپوراهای دیگر اتفاقا گروههای مهاجر با سیاستهای دولت فرستنده همکاری میکنند و باعث می شوند نوعی لابی به نفع دولت فرستنده شکل بگیرد. مثلا دیاسپورای دولت هند در آمریکا قوی است و این کشور سیاستهای خود را از طریق این لابی ها جلو میبرد.
مرحله بعدی دیاسپوراهای مخرب است. یعنی گروهی داریم که بر علیه کشور فرستنده فعالیت های تخریبی انجام می دهند و اینجاست که به جامعه فرستنده ضرر وارد می شود. در واقع ویژگی دیگری وجود دارد که دیاسپورا فقط ارتباط با کشور مبدا نیست. وقتی مهاجران وارد آن کشور میشوند نسل دوم و سوم مهاجران ایجاد شده و مساله اساسی این است که وقتی ارتباط با کشور فرستنده مناسب نباشد در جای دیگری خود را نشان خواهد داد. اینجاست که دیگر نمیتوانیم معناهای فرهنگی را به نسل بعد منتقل کنیم.
در مورد ایران شاهدیم که بسیاری از افراد مهاجر به کشور بر نمیگردد و زندگی خود را آنجا تعریف کرد اند. بچهها به دنیا میآیند و وارد سیستم آموزشی و اجتماعی آنجا میشوند. در اینجا اهمیت این مساله مشخص می شود که اگر ارتباطی سازنده با کشور فرستنده وجود داشته باشد، معناهای فرهنگی که به نسل بعد منتقل میشود برنامه های فرهنگی کشور مبدا است. از نظر مسائل ملی، مذهبی و مسائلی که در سرزمین مادری وجود دارد بحث بسیار پر چالش است و باید مطالعهای میدانی در این خصوص صورت بگیرد.
تصویری که از دیاسپورای ایرانی دیده می شود وضعیتی نو فکر، ایده آل و لاکچری است که در حقیقت افرادی ممتاز در حوزه پزشکی، جراحی، هوا و فضا و سایر بخشها دارد. این تصویری است که رسانهها به باز تولید کردن آن تمایل دارند. لازم به ذکر است که این فضا منعطف است و ما باید کل واقعیت را ببینیم. لذا به این بر میگردیم که این لایه ها باید شکافته شود و همه مهاجران این تصویر ایدهآل، انتزاعی و فرا واقعیت نیستند.در بحثها گفته میشود اگر دیاسپورای سازندهای داشته باشیم در این سه بخش فعال خواهد بود. امروز در کشور افغانستان که بعد از جنگ تخریب شد دولتها و سازمانهایی پولهای کلانی برای بازسازی خرج میکنند، ولی نکته مهم این است که در ردیف دوم بازسازی کشور، افغانستانیهای مهاجر هستند که پول خرج می کنند.
تحریم و مهاجرت
تحریم در این مرحله از ورود مبالغ بانکی جلوگیری میکند. مهارت درمهاجرتهای بازگشتی و مهاجرتهای رفت و برگشتی مهم است. وقتی تحریم ایجاد میشود بر این رفت و برگشت و محدودیتهای آن اثر گذار است.رسانه ها به ذهنیت ما از خارج به عنوان یک مهاجرشکل می دهند. رسانههای بین المللی فضایی بسیار مشوش و در آستانه جنگ و فروپاشی از ایران نشان میدهند. هر چند قصد من سرپوش گذاشتن بر مسائل و مشکلات جاری کشور نیست ولی این تصویر پرمغلطهای که از سرزمین ما در رسانهها بازتولید می شود برای هر نوع بازگشتی و سرمایه گذاری بسیار مخرب است. تصویری که از خانه مخابره میشود برای تصمیم افراد به برگشتن بسیار مهم است. تحریم تاثیر دیگری دارد که در مورد منابع است و به شدت بر روی بودجههای پژوهشی وزارت علوم اثر دارد. در این میان اولین چیزی که قطع میشود بودجههای پژوهشی است. پژوهشها موتور محرک 10 تا 15 سال آینده کشور هستند که به دلیل کمبود منابع متوقف میشوند. وقتی بودجه پژوهش قطع می شود هم از جذب هیات علمی کنار میمانیم و هم هر نوع ارتباط مشترکی به عنوان طرحهای پژوهشی دچار اخلال خواهد شد.
این موضوع در بازگشت مهاجران به مثابه امکان تاثیر میگذارد؛ زیرا بازگشت از سرناچاری بحثی دیگر است. بحث ما در مورد افرادی است که در اوج برمیگردند. کسانی که موقعیتهای شغلی و خانوادگی خوبی دارند، ولی به دلایلی تصمیم میگیرند به وطن خود بازگردند. این افراد شرایط بسیار سختتری خواهند داشت، زیرا به دلیل کمبود منابع و یا کمبود زیرساختهای مختلف، زندگی بی ثبات و متزلزل و پا در هوایی خواهند داشت. در نتیجه شانس و امکان مهاجرت مجدد در سالهای اولیه میان این افراد بسیار زیاد خواهد بود؛ چرا که ذهن این افراد به دلیل شرایط موجود دائما در حالتی دو فاز و دوگانه قرار میگیرد. همین موضوع است که در پیوند با بورکراسی ونبود سیاستهای حمایتی امکان بازگشت مجدد این افراد را بیش از گذشته فراهم میسازد.
دکتر سعیده سعیدی- پژوهشگر مطالعات فرهنگی – ارایه شده به همایش دیپلماسی هسته ای
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.