کاخ سفید در تلاش برای تعدیل اظهارنظر بیسابقه جو بایدن در سفر آسیایی
وعده مشارکت نظامی امریکا در دفاع از تایوان
ساعت24-جو بایدن، رییسجمهور ایالات متحده روز گذشته در سومین روز از سفر خود به کشورهای شرق آسیا با کنار گذاشتن «ابهام استراتژیک» که همواره در موضعگیری روسای جمهور امریکا درباره مساله تایوان استفاده میشد و بر خلاف بسیاری از مسوولان ارشد امریکا که عموما محتاطانهتر نسبت به این مساله موضع میگیرند، با صراحت اعلام کرد در صورتی که چین به تایوان حمله نظامی کند، نیروهای مسلح ایالات متحده در دفاع از تایوان وارد عمل خواهند شد.
در کنفرانس خبری مشترک جو بایدن و فومیو کیشیدا، نخستوزیر ژاپن در توکیو، رییسجمهور ایالات متحده اعلام کرد که حاضر است در مساله تایوان بسیار فراتر از آنچه در اوکراین از سوی امریکاییها صورت گرفته پیش برود. ایالات متحده در حال حاضر میلیاردها دلار کمک مالی و تسلیحاتی به همراه کمکهای اطلاعاتی گسترده به اوکراین ارایه میکند تا این کشور بتواند در برابر حمله نظامی روسیه مقاومت کند، با این وجود بایدن میگوید در صورت بروز مساله مشابه در تایوان، نظامیان امریکایی مستقیما وارد عمل خواهند شد.
روز دوشنبه در کنفرانس خبری از رییسجمهور امریکا سوال شد که «شما به دلایلی روشن حاضر نبودید درگیر جنگ نظامی در اوکراین شوید. آیا در صورتی که اتفاقی مشابه در تایوان بیفتد، به دفاع از این کشور برخواهید خاست و به صورت نظامی درگیر ماجرا میشوید؟» جو بایدن با قاطعیت گفت: «بله» و خبرنگار که از صراحت او متعجب شده بود دوبار پرسید: «واقعا چنین کاری خواهید کرد؟» که رییسجمهور امریکا تاکید کرد که این «تعهدی» است که کشورش آن را پذیرفته است. به گفته برخی حاضران در کنفرانس خبری این پاسخ تعدادی از اعضای ارشد دولت ایالات متحده را که در سالن حضور داشتند نیز غافلگیر کرد. خبرنگار روزنامه نیویورکتایمز در این باره مینویسد: «برخی اعضای ارشد دولت امریکا که از نزدیک کنفرانس خبری را نظاره میکردند، زمانی که با پاسخ بسیار صریح و مستقیم بایدن مواجه شدند، احساس تعجب کردند، چراکه چنین صراحت غیرلازمی را انتظار نمیکشیدند.»
ایالات متحده بهطور سنتی یکی از جدیترین مخالفان اعمال زور از سوی پکن به تایوان بود و بارها انتقادات گستردهای را پیرامون این مساله علیه چین مطرح کرده بود، با این حال مسوولان ارشد امریکایی عموما در پاسخ به این سوال که در صورت استفاده پکن از زور، چه کمکهایی را برای تایوان فراهم خواهند ساخت، اندکی ابهام را لحاظ میکردند و تعهد غیرقابل چشمپوشی و بزرگی نظیر اعزام نیروی نظامی را نمیپذیرفتند. کاخ سفید، در فاصله کوتاهی از برگزاری نشست خبری جو بایدن، کوشید تا گفتههای او پیرامون مساله تایوان را تعدیل و تصحیح کند. در بیانیهای که از سوی کاخ سفید برای رسانهها ارسال شد، آمده است: «همانطور که رییسجمهور گفت تغییری در سیاست ایالات متحده در قبال تایوان رخ نداده» و بایدن «بار دیگر بر تعهد امریکا به اجرای سیاست چین واحد و برقراری صلح و ثبات در سراسر تایوان تاکید کرده است.» کاخ سفید همچنین نوشته است که «رییسجمهور در نشست خبری بر عزم دولت ایالات متحده برای اجرای قانون روابط با تایوان که کاخ سفید را ملزم به ارایه ابزارهای نظامی لازم به تایوان برای دفاع از خود میکند، تاکید کرد.»
این در حالی است که بر خلاف بیانیه کاخ سفید، خبرنگار مشخصا از رییسجمهور امریکا پرسید «برخلاف آنچه در اوکراین اتفاق افتاد» آیا ایالات متحده حاضر به درگیر شدن در جنگ نظامی برای دفاع از تایوان است که بایدن نیز بدون تلاش برای تشریح ماجرایی متفاوت، صراحتا وعده داد که امریکا چنین کاری را خواهد کرد.
یک موضعگیری مشابه اما مبهمتر از رییسجمهور کنونی امریکا نیز درباره این موضوع وجود دارد. در آگوست سال گذشته میلادی، زمانی که انتقادها از دولت امریکا به دلیل خروج نظامیان این کشور از افغانستان افزایش یافته بود، جو بایدن برای اطمینان دادن به متحدان ایالات متحده اعلام کرد اگر «یکی از اعضای ناتو» مورد حمله قرار بگیرد، امریکا به این حمله پاسخ میدهد و ادامه داد که «همچنین درباره کره جنوبی، ژاپن و تایوان» نیز همین وضعیت وجود دارد. با این وجود او روشن نساخت آیا «پاسخ» به حملهای علیه اعضای ناتو با «پاسخ» به حمله علیه کره جنوبی، ژاپن و تایوان یکسان خواهد بود یا نه.
دو ماه بعد از این موضعگیری، زمانی که در یک برنامه تلویزیونی از بایدن سوال شد آیا از تایوان در برابر یک حمله نظامی محافظت خواهید کرد، رییسجمهور امریکا پاسخ داد: «بله، ما متعهد به این کار هستیم.» این موضعگیری نیز واکنش سریع کاخ سفید را در پی داشت که کوشید به سرعت اعلام کند که تغییری در سیاست بلندمدت ایالات متحده در قبال مساله تایوان ایجاد نشده است.
کارشناسان معتقدند در صورتی که اظهارنظر بایدن بر پایه یک تغییر واقعی در سیاست ایالات متحده در قبال تایوان انجام شده باشد، ژاپن با دردسرهای زیادی روبهرو خواهد شد. تایوان تنها 65 مایل تا یوناگونی - غربیترین جزیره مسکونی در ژاپن - فاصله دارد و این یعنی در صورت بروز درگیری احتمالی میان ایالات متحده و چین، ژاپنیها که از جنگ جهانی دوم به این سو از درگیر شدن در جنگ خودداری کردهاند در وضعیت متفاوتی قرار خواهند گرفت.
ناروشیگه میچیشیتا، مدیر برنامه مطالعات امنیتی و بینالمللی در موسسه ملی مطالعات سیاست در توکیو در این باره میگوید: «مسلما آقای بایدن گفت که امریکا وارد درگیری نظامی خواهد شد.» به گفته او، این اظهارنظر به این معناست که قطعا ژاپن نیز وارد درگیری میشود.
دیدار با رهبران کواد
رییسجمهوری امریکا در ادامه سفر آسیایی خود پس از دیدار با رهبران ژاپن قرار است با رهبران هند و استرالیا یعنی اعضای گروه «کواد» دیدار کند. کواد یکی دیگر از سنگبناهای راهبرد بایدن جهت مقابله با نفوذ فزاینده چین است. رویترز به نقل از یک منبع مطلع گزارش داده که بایدن بلافاصله پس از ورود به ژاپن، با رهبران تجاری این کشور در محل اقامت سفیر دیدار و گفتوگو کرد.
او روز دوشنبه و پیش از دیدار با نخستوزیر فومیو کیشیدا با امپراتور ناروهیتو از طریق تلفن گفتوگو کرد. طرحهای ژاپن در راستای گسترش ظرفیتهای نظامیاش در واکنش به قدرت فزاینده چین از محورهای اصلی گفتوگوهای بایدن و کیشیدا بود. رییسجمهوری امریکا همچنین روز دوشنبه از «چارچوب رفاهی اقتصاد هند- آرام» رونمایی کرد که هدف از آن ایجاد پیوندی نزدیکتر میان کشورهای منطقه از طریق استانداردهایی مشترک در حوزههایی از جمله انعطافپذیری زنجیره تامین، انرژی پاک، زیرساختها و تجارت دیجیتالی است. به گفته منابع تجاری و دیپلماتیک، کاخ سفید خواسته بود رونمایی از این طرح بیانگر آغاز رسمی مذاکرات با گروهی از کشورهای همفکر باشد، اما ژاپن به دنبال مشارکت گستردهتر بیشترین تعداد کشورهای حوزه جنوب شرق آسیا بود. بدین ترتیب به نظر میرسد مراسم دوشنبه نشانگر توافقی برای شروع بحثها درباره خود طرح «چارچوب اقتصادی هند و اقیانوسیه برای رفاه» به جای مذاکرات واقعی باشد.
نگرانیها از کره شمالی
این نگرانی وجود دارد که کره شمالی در حالی که آقای بایدن هنوز در آسیا به سر میبرد دست به آزمایش موشک با قابلیت حمل کلاهک هستهای یا آزمایش یک بمب بزند. خبرگزاری فرانسه مینویسد: احتمال این اتفاق زمانی که جو بایدن هنوز در سئول به سر میبرد، بیشتر بود. اما با این حال جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده، به خبرنگاران گفت که این تهدید همچنان باقی است. سالیوان با تکرار این اظهارات بایدن که ایالات متحده آماده هر اقدامی از جانب کره شمالی است، گفت که رهبری این کشور میتواند انتخاب بکند. وی اظهار داشت: «اگر کره شمالی دست به اقدام بزند، ما نیز آماده هستیم که به آن پاسخ دهیم. اگر کره شمالی کاری نکند، آن وقت همانطور که قبلا هم گفتهایم، این فرصت را دارد که پای میز مذاکره بیاید.» مقامات امریکایی میگویند، پیونگیانگ تاکنون به درخواست ایالات متحده برای گفتوگو پاسخ نداده و حتی پیشنهاد کمک برای مقابله با شیوع ناگهانی ویروس کرونا را نیز رد کرده است.
تلاش برای بازگرداندن توجهها به چین
درست در شرایطی که توجه بسیاری از کشورهای جهان به مساله روسیه معطوف شده و آنها نگرانند تبعات جنگ در اوکراین دامنگیرشان شود، جو بایدن رییسجمهور ایالات متحده به آسیا سفر کرده تا بار دیگر توجه متحدان آسیایی را به سوی «تهدید» چین بازگرداند. او چندی پیش نیز در کاخ سفید میزبان رهبران اتحادیه کشورهای جنوب شرقی آسیا بود.
بسیاری از کارشناسان معتقدند سیاست پیشین دولت امریکا در قبال کشورهای جنوب شرق آسیا که برای دور کردن این کشورها از چین طراحی شده بود، سیاستی نادرست است که نتایج آن نیز نشان میدهد هزینهها و انرژی بسیاری که صرف این مساله شده، نسبتی با دستاوردها در این حوزه ندارد. کورت کمپبل، از عالیترین مقامهای شورای امنیت ملی امریکا در سیاستگذاریهای مربوط به شرق آسیا ماه گذشته در یک اندیشکده در این باره گفت: «چندین دولت متوالی در ایالات متحده تلاش کردهاند تا سیاستها و چارچوبهای اساسیتری را برای ایجاد محوری در راستای مهار چین به کار گیرند، اما همه آنها متوجه شدند که سیاستهایشان چندان دقیق نبوده و آنها را به سوی اهداف دیگری هدایت کرده است.»
مقامهای دولت بایدن میگویند: غفلت دولت پیشین از تمرکز روی مساله چین و تقویت روابط با کشورهای جنوب شرق آسیا هم علت دیگری بود که باعث شد امریکا دست بالا را در این منطقه نداشته باشد. ارسجاد راسجید، از اعضای هیات دیپلماتیک اندونزی در سفر رهبران آسهآن به امریکا معتقد است یکی از ضعفهای اساسی امریکا در روابط با کشورهای جنوب شرق آسیا، عدم توجه به اهمیت مساله گسترش سرمایهگذاریها و توسعه تجارت دوجانبه است.
بر اساس آمارهای منتشر شده، از سال 1999 به این سو پکن بزرگترین شریک تجاری اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا بوده است. در سال 2020 حجم تجارت چین و کشورهای آسهآن بیش از 685 میلیارد دلار بود که رقمی نزدیک به دوبرابر حجم تجارت ایالات متحده با این کشورهاست.
کاخ سفید، در فاصله کوتاهی از برگزاری نشست خبری جو بایدن، کوشید تا گفتههای او پیرامون مسأله تایوان را تعدیل و تصحیح کند. در بیانیهای که از سوی کاخ سفید برای رسانهها ارسال شد آمده است «همانطور که رییس جمهور گفت تغییری در سیاست ایالات متحده در قبال تایوان رخ نداده» و بایدن «بار دیگر بر تعهد امریکا به اجرای سیاست چین واحد و برقراری صلح و ثبات در سراسر تایوان تأکید کرده است.» کاخ سفید همچنین نوشته است که «رییس جمهور در نشست خبری بر عزم دولت ایالات متحده برای اجرای قانون روابط با تایوان که کاخ سفید را ملزم به ارائه ابزارهای نظامی لازم به تایوان برای دفاع از خود میکند، تأکید کرد.»
اعتماد