گفت‌وگوهای بی‌پایان و مبهم هسته ای
در حالی که عقربه‌های ساعت برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران به سرعت در حرکت است، روز گذشته (جمعه، ۱۴ شهریور) وین بار دیگر میزبان هیاتی از کارشناسان ایرانی برای گفت‌وگو با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود.
این دیدار در پی گفت‌وگوهای فشرده میان سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، و کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در دوحه صورت گرفت؛ گفت‌وگوهایی که بار دیگر بر لزوم دیپلماسی کارآمد صحه گذاشتند، با این حال ابتکار عمل جدیدی برای خروج از این وضعیت مطرح نکردند.
در این میان، به نظر می‌رسد اروپا بیش از پیش در نقش بازوی دیپلماتیک ایالات متحده برای اعمال فشار بر تهران ظاهر شده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز به ابزاری تعیین‌کننده در این معادله پیچیده تبدیل شده است.
وین و دوحه؛ تکرار مکررات
رضا نجفی، سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین، روز گذشته اعلام کرد که دور دیگری از نشست هیات اعزامی ایران با مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سطح کارشناسان برگزار می‌شود. وی این مذاکرات را تعیین‌کننده «شکل جدید همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» دانست.
این تاکید بر «شکل جدید همکاری» از آن رو حائز اهمیت است که به گفته عراقچی، تحولات اخیر از جمله حملات به برخی سایت‌های هسته‌ای ایران ایجاب می‌کند که چارچوب جدیدی در این همکاری‌ها تعریف شود. آژانس نیز پذیرفته که این شرایط تازه، نیازمند چارچوب همکاری جدید است، اما تا وقتی مذاکرات به نتیجه نرسد، هیچ همکاری جدیدی شکل نخواهد گرفت.
این موضع ایران نشان‌دهنده بی‌اعتمادی عمیق تهران به رویکرد سیاسی آژانس و ضرورت بازتعریف روابط بر اساس واقعیت‌های جدید است، به‌ویژه پس از آنکه مجلس ایران قانونی را برای تعلیق همکاری با این سازمان به تصویب رساند.
همزمان، دیدار عراقچی با کایا کالاس در دوحه، پایتخت قطر با هدف بررسی راه‌های دستیابی به یک راه‌حل دیپلماتیک برای مسئله هسته‌ای ایران انجام شد. وزارت خارجه ایران اعلام کرد که در این دیدار، راجع به آخرین تحولات مرتبط با موضوع هسته‌ای ایران به‌ویژه با توجه به اقدام غیرمسئولانه و ناموجه سه کشور اروپایی جهت بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت، و همچنین روند تعامل ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بحث و تبادل نظر شد.
وزیر امور خارجه کشورمان ضمن تاکید بر غیرقانونی و ناموجه بودن اقدام سه کشور اروپایی، مسئولیت مهم نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی به‌عنوان «هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام» را یادآوری و تصریح کرد: «انتظار می‌رود این نهاد در راستای ایفای وظیفه‌ای که طبق برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ بر عهده آن نهاده شده است در جهت انجام مسئولیت خود و خنثی‌سازی تحرکات علیه دیپلماسی ایفای نقش کند. »
کالاس نیز دیپلماسی و مذاکره را تنها راه برای رفع نگرانی‌های همه طرف‌ها دانست و بر ضرورت ارائه فرصت بیشتر به دیپلماسی تاکید کرد. این دیدار و تفاهم بر ادامه رایزنی‌ها در روزها و هفته‌های آینده، نشان‌دهنده تلاش برای حفظ کانال‌های ارتباطی در اوج تنش‌هاست، هرچند که اختلاف‌نظرها عمیق‌تر از آن است که به سادگی حل شود.
شمشیر داموکلس بر فراز دیپلماسی
هفته گذشته، تروئیکای اروپا (بریتانیا، فرانسه و آلمان) با ارسال نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل، رسماً خواستار فعال‌سازی مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) شدند. این اقدام که به معنای بازگرداندن تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران است، شمارش معکوس ۳۰ روزه‌ای را آغاز کرده و تاکنون هیچ نشانه‌ای از تغییر مسیر برای جلوگیری از اجرایی شدن آن دیده نمی‌شود.
تهران این حرکت را ناموجه و غیرقانونی تلقی کرده و وزیر امور خارجه ایران در تماس‌های تلفنی جداگانه با وزرای خارجه یونان، اسلوونی و سیرالئون، ضمن انتقاد شدید از این اقدام غیرمسئولانه، بر جدیت ایران در دفاع از حقوق مشروع خویش تاکید کرده است. با اینکه تحلیلگران معتقدند اروپایی‌ها تنها زمانی می‌توانند قطعنامه‌های فصل هفتم را بازگردانند که طرف مقابل ناقض فاحش برجام باشد، غربی‌ها با این رویکرد دیپلماتیک، تهدیدها را بر سر میز مذاکره افزایش می‌دهند تا ایران را به توافق دلخواه خود راضی کنند، هرچند ایران بر مواضع خود پافشاری می‌کند.
فعال‌سازی مکانیسم ماشه تبعات سیاسی خواهد داشت و می‌تواند به واکنش ایران از جمله تعلیق همکاری با آژانس یا خروج از NPT منجر شود که خطر درگیری را افزایش می‌دهد. برخی کارشناسان نیز معتقدند این مکانیسم شاید فرصتی برای ایجاد یک توافق بین‌المللی جدید با حضور آمریکا باشد، هرچند شانس تحقق آن پایین ارزیابی می‌شود
در همین راستا، منابع دیپلماتیک از سه شرط مشخص اروپا برای جلوگیری از فعال‌سازی مکانیسم ماشه خبر داده‌اند که شامل ازسرگیری مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم تهران با ایالات متحده، بازگرداندن دسترسی آژانس به برخی تاسیسات هسته‌ای ایران، و ارائه گزارشی شفاف درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده است.
این شروط در حالی مطرح می‌شوند که به گفته کارشناسان، با خطوط قرمز ایران در تضاد هستند. انور النونی، سخنگوی اتحادیه اروپا با قرار دادن «توپ در زمین تهران» بر راه‌حل دیپلماتیک تاکید کرده است، اما این رویکرد دوگانه، این پرسش را مطرح می‌سازد که آیا اروپا واقعاً به دنبال راه‌حلی مستقل است یا صرفاً نقش بازوی دیپلماتیک ایالات متحده را ایفا می‌کند؟
مرتضی مکی و سینا عضدی، کارشناسان سیاست خارجی معتقدند که اروپا اکنون در کنار آمریکا و اسرائیل ایستاده و همان مطالبات واشنگتن را از تهران دارد؛ به باور آن‌ها، هدف مشترک اروپا و آمریکا «کیش و مات» کردن ایران از دو بعد دیپلماتیک (از طریق مکانیسم ماشه) و نظامی (از طریق آمریکا) است.
توسعه ایرانی
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.