مری بارت

بعد از چند سال كه مری به طور دایم با اسید معده در تماس باشد، به تدریج تغییراتی در مری ایجاد میشود كه دیواره آن را شبیه معده می‌سازد (با مخاط محافظ آن). این وضعیت را اصطلاحاً مری بارت (Barrett) می‌نامند زیرا اولین بار، دكتری به نام بارت آن را كشف نمود. در بسیاری از موراد، این تغییر باعث هیچگونه مشكلی نمیشود اما مشخص شده است كه مری بارت می‌تواند باعث سرطان مری شود به همین دلیل، اگر شما دچار مری بارت شدیدی می‌باشید، باید هر چند وقت یكبار از نظر بروز سرطان مری تحت معاینه و بررسی قرار بگیرید.
نحوه تشخیص ریفلاكس
پزشك شما قادر است با توجه به علایم و مشكلات شما، بدون اینكه نیازی به انجام آزمایش خاصی باشد، تشخیص ریفلاكس معده به مری را برای شما مطرح سازد (بخصوص اگر چندین سال دچار این علایم باشید). از طرف دیگر، برای اینكه این تشخیص تایید شود و یا اینكه خیال شما راحت شود كه مشكل وخیمی وجود ندارد، پزشك می‌تواند برای شما آزمایشهایی را درخواست نماید، بخصوص اگر:
- سن شما از ۴۰ سال بیشتر باشد و علایمتان تغییر كرده باشد.
- سن شما از ۴۰ سال بیشتر باشد و برای اولین بار دچار این علایم شده باشید.
- در بلع غذا دچار مشكل باشید.
- علایم شما با درمان بهبود نیابند.
شایعترین آزمایش و مفیدترین آنها، انجام آندوسكوپی می‌باشد، رادیوگرافی با استفاده از باریوم (ماده حاجب) گاهی اوقات ممكن است مفید باشد زیرا می‌تواند اسپاسم عضلات مری را نشان دهد. در موارد نسبتاً نادری كه با استفاده از این آزمایشها، نتوان به روشنی وضعیت را تشخیص داد، آزمایش دیگری وجود دارد كه می‌توان از آن استفاده نمود. در این آزمایش با استفاده از لوله‌ای كه از طریق بینی به مری فرستاده میشود،‌ مقدار اسید و فشاری كه در مری وجود دارد اندازه‌گیری میشود.
درمان ریفلاكس
درمان ریفلاكس، همانند درمان سایر بیماریها، ابتدا براساس حذف و از بین بردن علل ایجاد كننده آن اجرا میشود. اهمیت زیادی دارد كه نسبت به تغییر و اصلاح كارهایی كه در زندگی‌تان انجام می‌هید و باعث بدتر شدن بیماری‌تان میشود اقدام نمایید:
- اگر سیگاری هستید، تصمیم بگیرید كه دست از این كار بردارید و این تصمیم را اجراء نمایید. سیگار كشیدن احتمال سوزش سرمعده را افزایش می‌دهد و برای سلامت عمومی شما نیز مضر می‌باشد.
- در صورت لزوم، اقدام به كاهش وزن نمایید سعی كنید كه تمرینات ورزشی منظمی انجام دهید و نیز در صورت نیاز، اقدام به تغییر و اصلاح رژیم غذایی‌تان كنید.
- از مصرف مشروبات الكلی پرهیز نمایید.
- از مصرف غذاهایی كه به نظر خودتان باعث بدتر شدن وضعیتتان میشود خودداری نمایید. هیچگاه معده خود را پر از غذا نكنید. بلكه به دفعات بیشتر اما هر بار مقدار كمی غذا بخورید، همیشه به حالت نشسته غذا بخورید، به طور آهسته غذا بخورید و غذایتان را خوب بجوید.
- كمربند تنگ یا لباس زیر تنگ نپوشید.
- درست قبل از رفتن به بستر، اقدام به خوردن و یا نوشیدن نكنید.
- سر تخت خود را ۱۵ سانتی‌متر بالاتر قرار دهید به طوریكه به حالت شیب‌دار قرار گرفته و بخوابید. همچنین خوابیدن به سمت چپ ممكن است مفید باشد.
- هیچگاه بلافاصله بعد از خوردن غذا، از كمر خم نشوید و دولا نگردید.
برای بسیاری از افرادی كه دچار ریفلاكس هستند، انجام اقدامات فوق، تمام آن چیزیهایی است كه برای آنها لازم می‌باشد، اما ممكن است برای بعضی از افراد، اثری نداشته باشد. اگر علایم شما به حد كافی بهبود یافت ودیگر شما را مانند سابق اذیت نكرد، ممكن است نیاز به درمان دیگر نداشته باشید.
درمان دارویی
بسیاری از داروهایی كه نیاز به نسخه پزشك ندارند (مثل داروهای ضداسید) ممكن است تمام آن چیزی باشند كه برای كنترل علایم ریفلاكس شما لازم هستند. با این حال پزشك شما می‌تواند در صورت لزوم، داروهای قوی‌تری را برای شما تجویز نماید. این داروهای قوی به دو دسته طبقه‌بندی میشوند:
۱- داروهای مهاركننده پمپ پروتون ۲- داروهای پروكینتیك. این داروها فقط با نسخه پزشك به بیماران داده میشوند.
داروهای مهاركننده پمپ پروتون
داروهای مهاركننده پمپ پروتون، گروهی از داروها هستند كه از ترشح اسید در معده جلوگیری می‌كنند و داروهای نسبتاً جدیدی هستند. داروهای اومپرازول، لانسوپرازول و پانتوپرازول از این گروه از داروها می‌باشند. این دروها خیلی قوی می‌باشند ودر صورتی كه علایم ریفلاكس شما با انجام اقدامات ساده و مصرف سایر داروها برطرف نگردید از این گروه از داروها استفاده میشود. این داروها فقط وقتی كه شما آنها را مصرف می‌كنید باعث توقف ترشح اسید معده میشوند و در صورت قطع مصرف این داروها، علایم ریفلاكس دوباره برمی‌گردند. این بدان معنی است كه شما مجبور هستید آنها را به مدت طولانی مصرف نمایید كه در این صورت ممكن است دچار عوارض جانبی آنها شوید.
این حقیق كه این داروها نسبتاً جدید هستند، نشان می‌دهد كه پزشكان هنوز مشغول جمع‌آوری اطلاعات بیشتری در مورد آنها می‌باشند. این داروها ممكن است دارای عوارض جانبی جزئی شبیه عوارضی كه در مصرف داروهای آنتاگونیست گیرنده H۲ (سایمیتیدین و رانیتیدین) دیده میشود باشند (مثل سردرد، خواب‌آلودگی، كهیر و احتمالاً گیجی در افراد مسن) با این حال از آنجایی كه داروهای مهاركننده پمپ پروتون بسیار قوی می‌باشند، اسید معده را شدیداً كاهش داده و تقریباً آن را به صفر می‌رسانند كه این كار، دو عارضه جانبی مهم دارد. یكی از عملكردهای اسید معده كه قبلاً هم توضیح آن را دادیم، آن است كه به كشتن باكتریهایی كه از طریق غذاخوردن وارد معده میشوند، كمك می‌نماید. بنابراین در صورت فقدان اسید معده، خطر بروز گاستروآنتریت (التهاب معده و روده) یا مسمومیت غذایی افزایش می‌یابد.
در افراد سالم و طبیعی، این وضعیت معمولاً مشكلی ایجاد نمی‌كند اما در اشخاص سالخورده و یا افرادی كه دچار بیماریهای دیگری نیز می‌باشند، ممكن است گاستروآنتریت‌های شدیدی ایجاد شود و این افراد دچار اسهال و استفراغ شوند. دومین نگرانی‌ای كه مصرف طولانی مدت داروهای مهاركننده پمپ پروتون ایجاد می‌كنند، آن است كه این داروها می‌توانند باعث نازك شدن جدار پوشاننده معده شوند كه به این وضعیت اصطلاحاً آتروفی (Atrophy) معده گفته میشود. در این كه آیا این آتروفی كه با مصرف این داروها پیش می‌آید می‌تواند باعث بروز اشكال مهمی شود هنوز مشخص نشده واین مسئله در بین پزشكان باعث بحث‌هی طولانی شده ست.
در حال حاضر، اینطور تصور میشود كه مصرف طولانی مدت داروهای مهاركننده پمپ پروتون بی خطر می‌باشد، با اینحال، این تصور ممكن است در آینده تغییر یابد. فقط در صورتی كه مصرف این داروها در دراز مدت كاملاً ضروری باشند، باید اقدام به مصرف آنها نمود.
داروهای پروكینتیك
كلمه پروكینتیك (Perokinetic) در واقع به معنی كمك به حركت می‌باشد. این داروها به عضلات دیواره معده كمك می‌كنند كه در پیشگیری از ریفلاكس معده به مری موثرتر بوده و باعث میشوند كه تخلیه معده به روده بهتر انجام شود. به علاوه، آنها باعث می‌گردند كه دریچه بالایی معده محكم‌تر شود و به جلوگیری از ریفلاكس كمك نماید.
هر دوی این اثرات از طریق عمل داروهای پروكینتیك بر روی اعصابی كه كنترل عضلات معده را برعهده دارند انجام میشود.
به غیر از نقشی كه این داروها در درمان ریفلاكس دارند، از آنها میتوان در درمان معده نگران و مضطرب و گاهی اوقات در درمان سوءهاضمه بدون زخم نیز به خوبی استفاده نمود.
این داروها را معمولاً به طور مرتب و روزانه باید مصرف نمود. از انواع داروهای پروكینتیك می‌توان داروهای متوكلوپرامید و سیزاپراید را نام برد. گاهی اوقات این داروها به خاطر اثرات آنها بر روی روده، می‌توانند باعث دردهای شكمی و اسهال شوند. داروی متوكلوپرامید را معمولاً برای خانمهای جوان یا بچه‌ها تجویز نمی‌كنند زیر امی‌تواند باعث اسپاسمهای شدید عضلانی در صورت و گردن شود كه به این وضعیت اصطلاحاً واكنش دیستونیك (Dystonic) گفته میشود. این عارضه جانبی در مردها و در خانمهای مسن‌تر كمتر دیده میشود.
جراحی
قبل از پیدایش داروهای قوی كه باعث توقف ترشح اسید معده میشوند، ریفلاكسهای شدید را گاهی اوقات به وسیله عمل جراحی درمان می‌كردند.
به طور خلاصه، جراحی ریفلاكس دارای دو قسمت می‌باشد. اول اینكه، جراح با استفاده از چند بخیه، باعث میشود كه سوراخ دیافراگم كوچكتر شده و در نتیج فتق هیاتوس نیز ترمیم میشود. دوم اینكه جراح با استفاده از پوشاندن قسمتی از معده به دور خود، باعث میشود كه اسفنكتر تحتانی مری محكم‌تر شود.سابقاً این عمل‌های جراحی خیلی سخت انجام میشد و بیمار مجبور بود كه چندین روز در بیمارستان بستری شود و چندین هفته نیز از رفتن به سركار منع می‌شد، اما امروزه این عمل خیلی راحت‌تر انجام می‌گردد و بیمار كمتر با مشكل مواجه میشود، زیرا به جای برشهای بزرگ جراحی، اكنون جراحان با استفاده از آندوسكوپی‌هایی كه به دوربین‌های ویدئویی متصل هستند، برشهای خیلی كوچكی در بدن ایجاد می‌كنند كه فقط بتوانند این آندوسكوپها را وارد بیمار نمایند. نتیجه این كار باعث میشودكه بهبود پس از عمل جراحی، سریعتر انجام شود. با این حال، این عمل جراحی ممكن است از نظر تكنیكی بسیار دشوارتر باشد (بخصوص اگر بیمار چاق باشد).
با پیدایش عمل‌های جراحی راحت تر و از آنجایی كه درمان دارویی ریفلاكس ممكن است نیاز به مدت خیلی طولانی داشته باشد، امروز دوباره جراحی ریفلاكس دارای طرفداران بیشتری شده است. با اینحال، انجام هرگونه عمل جراحی دارای خطراتی میباشد و حدود ۱۵ درصد افرادی كه تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند، دچار مشكلاتی بعد از عمل جراحی میشوند (بخصوص در آروغ زدن و استفراغ كردن دچار مشكل میشوند). بنابراین، معمولاً از جراحی‌ فقط در مواقعی استفاده میشود كه درمان دارویی نتواند باعث رفع مشكل شود و یا اینكه بیمار نتواند به عللی از این داروها استفاده نماید.
عوارض ریفلاكس
عوارض ریفلاكس معده به مری معمولاً فقط در افرادی دیده میشود كه دارای علایم شدیدی هستند و آن را درمان نكرده‌اند (مخصوصاً ‌در افراد سالخورده). عوارض ریفلاكس را فقط می‌توان به وسیله آندوسكوپی و یا رادیوگرافی با ماده حاجب (باریوم) تشخیص داد.
درمان عوارض
ازوفاژیت (التهاب مری) را می‌توان به همان روشی كه ریفلاكس را درمان می‌كنند، درمان نمود. با این حال، درمان تنگ شدن مری درمان مری بارت كمی مشكل‌تر میباشد.
درمان ازوفاژیت (التهاب مری)
درمان ازوفاژیت خیلی شبیه درمانی است كه برای ریفلاكس به كار می‌رود. گرچه برای چند هفته اول درمان، بهتر است كه از یك داروی مهاركننده پمپ پروتون (مثل اومپرازول) استفاده نمود تا مطمئن شویم كه از ازوفاژیت التیام یافته است.
وقتی كه ازوفاژیت التیام یافت، به بیماران معمولاً داروهای ساده‌تر و با قدرت كمتر داده میشود (و در نتیجه كم خطر‌تر) تا به مدت طولانی بتوانند از آنها استفاده نمایند. به غیر از تغییر و اصلاح در رژیم غذایی و كم كردن وزن اضافه، مصرف داروهای ضد اسید ساده، ممكن است تمام آن چیزی باشند كه برای درمان این مشكل لازم می‌باشند. با این حال، بعضی از بیماران، نیازمند مصرف داروهای پرقدرتی مثل آنتاگونیست‌های گیرنده H۲ (مانند سایمیتیدین و رانیتیدین) و یا حتی داروهای مهاركننده پمپ پروتون (مثل اومپرازول) میباشند.
درمان تنگی‌های مری
تنگ شدن مری كه بر اثر ازوفاژیت (التهاب مری) طولانی مدت ایجاد میشود ممكن است به درمان تنهایی با داروهای مهاركننده پمپ پروتون (مثل اومپرازول) جواب دهند. اما اگر شما دارای هرگونه اشكال در بلع غذا هستید، سایر درمانها ممكن است لازم باشند. اگر مری شما تنگ و باریك شده است،‌ می‌توان آن را در حین آندوسكوپی، كشش‌ داد و گشاد نمود (گرچه این مشكل ممكن است بعد از مدتی دوباره عود نماید) گشاد كردن مری از طریق آندوسكوپی را هم می‌توان با عبور دادن یك وسیله كه به تدریج قطر آن را بزرگتر می‌كنیم یا با قرار دادن یك كاتتر حاوی یك بالون (بادكنك) و سپس بادكردن بالون، انجام داد.
اكثر پزشكان توصیه می‌كنند كه افرادی كه به علت ریفلاكس دچار تنگی مری شده‌اند باید به مدت طولانی از داروهای مهاركننده پمپ پروتون (مثل اومپرازول) استفاده نمایند تا از عود مجددآن جلوگیری شود. حتی با مصرف طولانی مدت این داروها، تنگی مری ممكن است دوباره رخ دهد، اما معمولاً به گشاد كردن دوباره آن از طریق آندوسكوپی پاسخ خوبی می‌دهد.
مری بارت
در حال حاضر هیچگونه درمان موثر و تایید شده‌ای برای معالجه مری بارت (Barrett) وجود ندارد، با اینحال در آینده ممكن است لیزر درمانی از طریق یك آندوسكوپ نقش مهمی در درمان این بیماران داشته باشد.
مری بارت ممكن است بعد از چند سال به سرطان مری تبدیل شود، بنابراین اگر مشكل شما شدید می‌باشد و شما جوان هستید، باید هر سال یكبار آندوسكوپی انجام دهید تا به محض تغییر یافتن مری بارت به سرطان مری، اقدام به درمان آن نمایید. در صورت مشاهده تغییرات سرطانی، برای جلوگیری از پیشرفت سرطان، باید اقدام به عمل جراحی و برداشتن مری نمود كه یك عمل خیلی سنگینی می‌باشد. براساس اینكه چه مقداری از مری باید با عمل جراحی برداشته شود، ممكن است لازم شود كه معده به سمت بالا كشیده شود و یا اینكه به جای مری، یك قسمت از روده بزرگ قرار داده شود. خود مری بارت باعث بروز علایمی نمیشود، اما اگر تشخیص داده شودكه شما دچار مری بارت هستید، درمان طولانی مدت با داروهای مهاركننده پمپ پروتون (مثل اومپرازول) برای علایم شدید ریفلاكس ممكن است لازم باشد.

منبع : پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران