مسیریاب ها گم شده اند چه برسد به مسیر

به گزارش ایسنا، جام جم نوشت:در هفته‌های اخیر، بسیاری از شهروندان، به‌ویژه در پایتخت، با اختلال در عملکرد اپلیکیشن‌های مسیریاب و خدمات متکی به GPS مواجه شده‌اند. این چالش که زندگی روزمره و کسب‌وکارها را تحت تاثیر قرار داده، ریشه در تدابیر ضروری دفاعی و امنیتی کشور برای مقابله با تهدیدات نوین در عرصه جنگ الکترونیک دارد. این گزارش به واکاوی علل این اختلالات، اهمیت راهبردی آن و راهکارهای پیش‌ رو می‌پردازد.

GPS‌؛ شمشیری دولبه در دستان فناوری

«کجایی؟ چرا روی نقشه یک جای دیگری هستی؟»، «مقصد را پیدا نمی‌کنم، GPS مدام می‌پرد!» اینها جملاتی است که در هفته‌های گذشته به بخشی از مکالمات روزمره شهروندان، به‌خصوص رانندگان تاکسی‌های اینترنتی و فعالان حوزه حمل‌ونقل و توزیع کالا در تهران و برخی دیگر از کلان‌شهرها تبدیل شده است. اختلال در «سامانه موقعیت‌یاب جهانی» یا همان GPS، که حالا به ابزاری جدایی‌ناپذیر از زندگی مدرن شهری بدل شده، کلافگی و مشکلاتی را برای مردم ایجاد کرده است اما برای درک ریشه این «سرگیجه دیجیتال»، باید نگاهی فراتر از یک نقص فنی ساده داشت و آن را در چارچوب کلان امنیت ملی و اقتدار دفاعی کشور تحلیل کرد. سامانه GPS که توسط وزارت دفاع آمریکا توسعه یافته و مدیریت می‌شود، در ابتدا کاربری کاملا نظامی داشته است. اگرچه امروزه سیگنال‌های عمومی آن به‌صورت رایگان در سراسر جهان در دسترس است اما ماهیت نظامی و کنترل آن توسط یک دولت خارجی، همواره آن را به یک شمشیر دولبه تبدیل کرده است. این فناوری همان‌طور که می‌تواند به یک شهروند برای یافتن نزدیک‌ترین داروخانه کمک کند، قادر است یک موشک هدایت‌شونده یا پهپاد متخاصم را نیز با دقتی مرگبار به سوی هدفی حیاتی هدایت کند. در دنیای امروز که «جنگ ترکیبی» و «نبردهای الکترونیک» به جزء اصلی استراتژی‌های دفاعی و تهاجمی تبدیل شده‌اند، کنترل و تسلط بر امواج و سیگنال‌های راهبردی، اهمیتی حیاتی دارد. تهدیدات نوین، به‌ویژه استفاده از پهپادها و موشک‌های نقطه‌زن که به شدت به داده‌های ماهواره‌ای وابسته‌اند، کشورها را بر آن داشته تا سپرهای دفاعی خود را در این حوزه تقویت کنند. اختلالات اخیر در GPS را باید در همین راستا ارزیابی کرد؛ یک اقدام پیشگیرانه و یک تدبیر هوشمندانه دفاعی برای کور کردن چشم دشمنان در آسمان کشور. «جعل سیگنال»‌؛ راهکار دفاعی هوشمند آنچه کاربران تجربه می‌کنند، عمدتا نه قطعی کامل GPS، بلکه پدیده‌ای به نام «جعل سیگنال» یا Spoofing است. در این روش، یک سیگنال قدرتمند اما جعلی، جایگزین سیگنال اصلی ماهواره‌های GPS می‌شود. این اقدام هدفمند باعث می‌شود تا هرگونه پرنده یا موشک هدایت‌شونده‌ای که قصد استفاده از سیگنال‌های عمومی GPS را برای ناوبری داشته باشد، از مسیر اصلی خود منحرف شده و تهدید آن خنثی گردد. این یک تاکتیک دفاعی شناخته‌شده در جهان است. در جریان مناقشات اخیر در مناطق مختلف دنیا، از جمله شرق اروپا و غرب آسیا، طرفین درگیر به طور گسترده از تکنیک‌های اختلال و جعل سیگنال برای مقابله با حملات پهپادی و موشکی یکدیگر استفاده کرده‌اند. بنابراین، اقدام ایران نشانه هوشیاری و همگامی نیروهای مسلح با آخرین دکترین‌های دفاعی جهان در حوزه جنگ الکترونیک است.

عبور از چالش و نگاه به افق‌های جدید با وجود اهمیت انکارناپذیر این تدابیر امنیتی، نمی‌توان از چالش‌های ایجاد شده برای شهروندان و کسب‌وکارهای اینترنتی چشم‌پوشی کرد. اینجاست که اهمیت توسعه زیرساخت‌های بومی و بهره‌گیری از سامانه‌های جایگزین نمایان می‌شود. خوشبختانه جهان در حوزه ناوبری ماهواره‌ای به GPS محدود نیست. سامانه گلوناس (GLONASS): این سامانه متعلق به کشور روسیه، رقیب قدیمی GPS بوده و بسیاری از تلفن‌های هوشمند امروزی قابلیت دریافت سیگنال‌های آن را نیز دارند. سامانه بیدو (Beidou): سامانه ناوبری کشور چین که به سرعت در حال گسترش جهانی است و به‌عنوان یک جایگزین قابل اتکا برای GPS، به ویژه برای کشورهای همسو، مطرح شده است. بسیاری از گوشی‌های هوشمند جدید، به خصوص برندهای چینی، به طور کامل از این سامانه پشتیبانی می‌کنند. سامانه‌های اروپایی و منطقه‌ای: اتحادیه اروپا باسامانه«گالیله یا گالیلئو»وکشورهایی چون ژاپن وهند نیزبا سامانه‌های منطقه‌ای خود، انحصار GPS را شکسته‌اند. در این میان، نقش شرکت‌های دانش‌بنیان و توسعه‌دهندگان اپلیکیشن‌های مسیریاب داخلی بسیار پررنگ است. این شرکت‌ها در تلاشند با به‌روزرسانی نرم‌افزارهای خود، امکان استفاده ترکیبی از چندین سامانه ناوبری (GPS, GLONASS, Beidou) را فراهم آورند تا در زمان اختلال روی یک سامانه، به طور خودکار از داده‌های سامانه‌های دیگر برای موقعیت‌یابی دقیق استفاده کنند. این انعطاف‌پذیری، کلید کاهش مشکلات برای کاربران نهایی است.