مذاکره با مخالفان داخلی تا روابط با آمریکا
ساعت 24 - پزشکیان تنها مقامِ واقعاً منتخب «با رای قابل‌اتکا» در ساختار فعلی است و اگر قرار است کشور از «تعلیق و بحران» بیرون بیاید، او باید محور باشد؛ هم در آشتی سیاسیِ داخلی و هم در کاهش تنش خارجی.
پزشکیان شاید بتواند «فرآیند گفت‌وگوی ملی» را با حضور منتقدان و حتی طیف‌های برون‌حکومتیِ داخل کشور تشکیل دهد تا بتواند خروجیِ مطلوب با حداقل‌های مشترک به‌دست آورد. مهم‌ترین زمینه‌های بحث امنیتِ گفت‌وگو، رعایت حقوق شهروندیِ پایه، اقتصاد غیرامنیتی، و شکستن چرخه‌ی تصمیم‌های خلق‌الساعه خواهد بود.
این حرکت ممکن است، چون خود او آغاز گفت‌وگو با «اپوزیسیون» را مطرح کرده و فضا در هفته‌های اخیر مستعد شنیده‌شدنِ این ادبیات بوده است. باید ضمانت‌های حداقلی قضایی ـــــ امنیتی به مشارکت‌کنندگان داده شود؛ «خطوط قرمز» به شکل شفاف تعریف شود تا گفت‌وگو به انحراف امنیتی تفسیر نشود. بسته‌ی حقوقیِ حداقلی برای تنش‌زدایی اجتماعی نیز ضروری است. در محدوده‌ی اختیارات دولت، می‌توان آیین‌نامه‌های اجراییِ بهبود حقوق شهروندی در خدمات عمومی را تهیه کرد. مهم‌ترین موضوع در این حوزه ممنوعیت قطع سراسری اینترنت جز با سازوکار قضاییِ شفاف است. روشن است که هزینه‌ی سیاسی ــــــ اقتصادیِ قطع اینترنت و برخوردهای فراقانونی، از منافع ادعایی‌اش بیشتر است؛ این سیگنال را فقط رئیس‌جمهور منتخب می‌تواند جا بیندازد.
در حوزه‌ی اقتصاد، وی می‌تواند بودجه‌ی میانه‌سالِ انقباضی اصلاحی به مجلس بدهد. تمرکز بر ارز، بهره، و بانک سه‌گانه‌‌های ضدتورمی مهمی هستندکه دولت پزشکیان روی آن‌ها باید تمرکز بگیرد. برخی مسیرها عبارت است از یکسان‌سازیِ عملیاتیِ مسیر ارز با دالان شفاف و حذف رانت‌های چندنرخی؛ ساماندهی بدهیِ بانکی و توقف اضافه‌برداشت‌ها؛ و برقراری قاعده‌ی بهره‌ی واقعیِ مثبت برای مهار تورم انتظاری. بدون مهار تورم و رانت ارزی، هیچ آشتی سیاسی یا گشایش خارجی پایدار نمی‌ماند. ریسک این سیاست مقاومت ذی‌نفعانِ نرخ‌های ترجیحی است. خود دولتِ پزشکیان بحث بازنگری در یارانه‌ی نقدی و مهار پرداخت‌های فراگیر را روی میز گذاشته است. البته همراهی مجلس و نهادهای ناظر ضروری است و مهم‌تر جبرانِ اجتماعی از طریق «سبدهای معیشتِ هدفمند» برای دهک‌های پایین است.
در عرصه‌ی دیپلماتیک، با هدایت عراقچی، دولت باید چارچوب گام‌به‌گامِ قابل‌راستی‌آزمایی را دنبال کند: توقف چرخه‌ی تنش ــــــ ضدتَنِش، دسترسی‌های فنیِ IAEA در ازای گشایش‌های انسانی ـــــ اقتصادی فوری از قبیل گشایش کانال‌های مالی برای دارو، غذا و هواپیما؛ تسهیل فروش محدود نفت و آزادسازی بخشی از منابع بلوکه‌شده. در مقابل سیاست «توافق جامع فوری» با آمریکا، عده‌ای از تحلیلگران روی سبد توافقات کوچکِ قابل‌تحقق تمرکز می‌کنند؛ این توافقات شامل کانال انسانیِ مالی، ایمنی هوانوردی (قطعات هواپیما)، تبادل زندانیان، و waiverهای محدود نفتی در قبالِ اقدامات هسته‌ایِ قابل راستی‌آزمایی و کاهش ریسک میدانی است.
دستگاه دیپلماسی شرط‌های پیشا‌مذاکره‌ی سختی (غرامت جنگ و تضمین عدم حمله) را مطرح کرده است. موضع فعلیِ وزارت خارجه‌ی ایران یعنی درخواست غرامت و تضمین را می‌توان با «ترکیب امتیازهای غیرنقدی ـــــ تضمین‌های رفتاری» جایگزین کرد تا مسیر باز شود و خواسته‌های حیثیتی حفظ شود. می‌توان این درخواست‌ها را به‌صورت بسته‌های جبرانی غیرنقدی ــــ تسهیلاتی و تضمین‌های رفتاریِ کوتاه‌مدت بسته‌بندی کرد تا قفل مذاکرات باز شود. ریسک این اقدامات تنش‌های پساجنگ و بی‌اعتمادی متقابل است؛ شاید نیاز به واسطه‌گری چندکاناله (اروپا، عمان، قطر) و طراحیِ مکانیسم توقف خودکارِ تشدید تخاصم باشد. پرهیز از جنگ مستقیم، و کاهش حملات نیابتیِ پرریسک در بازه‌ی گفت‌وگو ضرورت دارد. کاهش اصطکاک منطقه‌ای، فضا را برای مسیر مناسب گفتگو می‌گشاید و هزینه‌ی امنیتی را پایین می‌آورد. البته هر حادثه‌ی میدانی ممکن است همه‌چیز را به نقطه‌ی صفر برگرداند. بازار سرمایه به‌عنوان پیشرانِ اعتماد نیازمند پایان مداخلات غیرشفاف، قاعده‌ی افشای ریسک‌های سیاسی، تکمیل بازار بدهی شرکتی و صندوق‌های تثبیت با قواعد روشن است. این اقدامات سیگنال می‌دهد که دولت به «قیمت‌گذاری سیاسی» برنمی‌گردد. پس از جنگ ۱۲روزه، بورس با وقفه و ریزش باز شد و اعتماد خرد آسیب دید؛ ترمیمِ قواعد، کم‌هزینه‌ترین اقدام دولت برای احیای سرمایه‌گذاری داخلی است. البته مقاومت علیه شفافیت بالاست؛ اما این اقدامات دستاورد سریعِ نمادین برای افکار عمومی دارد.
بدون اصلاح انرژی، نه بودجه سامان می‌یابد نه بهره‌وری. هم‌گرایی قیمت‌های انرژی همراه با «برگشتِ نقدی هدفمند» و برنامه‌ی بهینه‌سازی مصرف در صنعت و ساختمان ضروری است. شوک قیمتی در طول زمان باید مدیریت شود. تدارک کنتورهای هوشمند و حمایت از دهک‌های پایین بخشی از برنامه‌ی اصلاح انرژی است.
هاما
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.