نسخه‌ای حساس برای حساس‌ترها!
رینیت آلرژیک نوعی بیماری مزمن با شیوع قابل توجه در میان جوامع است. شدت این علایم ممکن است شدید، متوسط یا خفیف باشد. رینیت آلرژیک هرچند که بیماری کشنده‌ای نیست اما کیفیت زندگی بیماران را تحت تاثیر قرار داده و هزینه‌های قابل توجهی را به آنها تحمیل می‌کند.
رینیت، التهاب مخاط بینی در نتیجه تماس با آلرژن‌هاست. علایم و نشانه‌های رینیت عبارت‌اند از آب‌ریزش بینی، احتقان و خارش مخاط بینی، عطسه، ترشح پشت حلق و حتی درد بینی. سایر اعضای دستگاه تنفسی شامل چشم‌ها، سینوس‌ها و اوروفارنکس هم ممکن است درگیر باشند که با علایمی مانند خارش و اشک‌ریزش، درد گوش، سینوزیت و سرفه مزمن مشخص می‌شود.
● تشخیص و تقسیم‌بندی
تشخیص رینیت آلرژیک از سایر انواع رینیت دشوار است. البته در مواردی که خارش بینی و احتقان غالب باشد، رینیت آلرژیک محتمل‌تر است. تست پوستی هم کمک کننده است. به هر حال، برای تشخیص قطعی، سایر انواع رینیت مانند رینیت هورمونی و عفونی باید کنار گذاشته شوند. می‌توانید به بیمار پیشنهاد کنید در دفتر یادداشت روزانه خود علایم رینیت و شروع کننده‌های علایم را ثبت کند.
رینیت آلرژیک خود به دو دسته تقسیم می‌شود: رینیت آلرژیک فصلی که در فصول خاصی از سال علامت‌دار می‌شود و اغلب زمانی که میزان آلرژن‌هایی مانند قارچ، گیاهان، علف و گرده گیاهان در محیط به حداکثر خود برسد، مشاهده می‌شود. نوع دیگر، رینیت آلرژیک پایدار است. رینیت آلرژیک پایدار به دنبال تماس با آلرژن‌های محیط سر بسته مانند مایت، گرد و غبار و سوسک حمام رخ می‌دهد.
اصول درمانیهدف از درمان رینیت آلرژیک، کاهش یا حذف علایم وابسته به التهاب است تا کیفیت زندگی فرد بهبود یافته و بتواند به زندگی عادی خود بپردازد. همچنین رژیم درمانی باید به گونه‌ای انتخاب شود که عوارض جانبی دارو به حداقل برسد. علایم رینیت آلرژیک با درمان‌های دارویی و غیردارویی برطرف می‌شوند. در تمام بیماران مبتلا به رینیت آلرژیک، ابتدا درمان‌های غیردارویی باید شروع شود، هرچند که در بیشتر بیماران با استفاده از درمان‌های غیر دارویی به تنهایی نمی‌توان علایم بیماری را سرکوب کرد.
درمان‌های دارویی و ایمونوتراپی نیز به بیماران در بهبود علایم و کیفیت زندگی کمک می‌کند. بیمارانی که به آلرژی‌های فصلی مبتلا هستند، می‌توانند با پیش‌بینی شروع علایم و استفاده به موقع از داروها پیش از شروع علایم و نیز طی فصول پرخطر، بیماری را تحت کنترل خود درآورند.
دارودرمانیگروه داروهایی که برای درمان رینیت آلرژیک به کار می‌روند، عبارت‌اند از کورتیکواستروییدهای موضعی (داخل بینی)، آنتیهیستامینهای خوراکی، آنتیهیستامینهای موضعی، کنترل‌کننده‌های لوکوترین‌ها، تثبیت‌کننده‌های موضعی ماست‌سل، آنتی‌کولینرژیک‌های موضعی و دکونژستانت‌ها (ضد احتقان‌ها).
کورتیکواستروییدهای موضعی (داخل بینی)کورتیکواستروییدهای داخل بینی، خط اول درمان رینیت آلرژیک هستند. این گروه داروها در مقایسه با سایر داروهای مورد استفاده در کنترل علایم مرتبط با رینیت آلرژیک مانند احتقان بینی، آب‌ریزش بینی، ترشح پشت حلق، عطسه و خارش بینی موثرتر شناخته شده‌اند. داروهای این گروه شامل بکلومتازون، سیکلزوناید، بودزوناید، مومتازون، تریامسینولون، فلوتیکازون فوروات، فلونیزولاید، فلوتیکازون پروپیونات می‌باشند.
داروی «فلوتیکازون فوروات» با نام تجاری «ورامیست» (Veramyst)، از دسته جدیدترین کورتیکواسترویید موضعی با مصرف داخل بینی و مورد تایید FDA در درمان رینیت آلرژیک است که هم علایم چشمی و هم علایم ناحیه بینی را بهبود بخشیده و در مقام مقایسه با سایر داروهای موجود در این زمینه، اثربخشی متفاوتی ندارد. همچنین کورتیکواستروییدهای داخل بینی در مقایسه با آنتیهیستامینهای خوراکی، علایم بیماری را بیشتر بهبود می‌بخشند.
کورتیکواستروییدهای داخل بینی با کاهش علایم التهابی اثر خود را اعمال می‌کنند. بهتر است این گروه داروها را پیش از شروع علایم رینیت فصلی و به طور روزانه شروع کرد. کورتیکواستروییدهای داخل بینی به میزان یک تا دو اسپری در هر سوراخ بینی، یک تا دو بار در روز مصرف می‌شوند. اگر این دارو باید یک بار در روز مصرف شود، بهتر است آن را برای مصرف در شب تجویز کرد، زیرا التهاب بینی در شب‌ها بیشتر از روز است. به طور معمول، درمان را باید با حداکثر دوز ممکن برای گروه سنی بیمار شروع کرد. سپس در فاصله یک هفته، دوز آن را کاهش داده و به کمترین میزان دوز موثر رساند، به خصوص این دارو برای کودکان بیشتر از سایر گروه‌های سنی مفید است.
شایع‌ترین عوارض ناخواسته کورتیکواستروییدهای داخل بینی عبارت‌اند از سوزش گذرای بینی پس از مصرف دارو، خون‌ریزی از بینی، خارش بینی، درد و فارنژیت. عوارض جانبی سیستمیک این داروها شامل بی‌خوابی، تحریک‌پذیری بیش از حد، افزایش اشتها، سوء‌هاضمه، سردرد، هایپوگلیسمی و تعریق زیاد هستند، به خصوص اگر دارو در دوزاژ بالا و برای مدت طولانی مصرف شود، احتمال بروز این عوارض افزایش می‌یابد.
استروییدهای داخل بینی بر اساس ویژگی هم‌سنگی زیستی به سه نسل تقسیم می‌شوند:
بکلومتازون و فلونیزولاید، دو کورتیکواسترویید نسل اول هستند که در مقایسه با سایر کورتیکواستروییدهای داخل بینی عوارض جانبی بیشتری ایجاد می‌کنند.
سایر استروییدها در گروه نسل دوم و سوم قرار دارند و عوارض سیستمیک محدودتری ایجاد می‌کنند. عارضه مهار محور هیپوتالاموس- هیپوفیز- آدرنال و اثر تأخیری بر رشد کودکان را باید درباره این داروها در نظر داشت. البته مطالعات نشان داده‌اند مصرف استروییدهای داخل بینی نسل دو و سه در محدوده دوزاژ پیشنهادی، اثر سویی بر رشد کودکان ندارد و محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال را در آنها مهار نمی‌کند. در میان این گروه داروها، آنهایی که به میزان یک بار در روز مصرف می‌شوند، در کودکان ارجحیت دارند زیرا میزان استرویید وارد شده به بدن کودکان را به حداقل می‌رساند.
۱) آنتیهیستامینهای خوراکی
آنتیهیستامینهای خوراکی در کاهش اغلب علایم رینیت آلرژیک موثرند (البته نه همه آنها). این گروه داروها به خصوص خارش، اشک‌ریزش و آب‌ریزش از بینی را کاهش می‌دهند ولی اثری بر احتقان بینی ناشی از رینیت آلرژیک ندارند. آنتیهیستامینهای خوراکی به دو نسل طبقه‌بندی می‌شوند که تفاوت آنها با یکدیگر در میزان بروز عوارض جانبی و نیز دوزاژ داروی مصرفی است، اما تقریبا اثربخشی همه داروهای این گروه یکسان است.
▪ داروهای آنتی‌هیستامین نسل اول شامل «دیفن‌هیدرامین»، «کلرفنیرامین»، «هیدروکسی‌زین» و «برم‌فنیرامین» است. این داروها اغلب هر چهار تا شش ساعت یک‌بار مصرف می‌شوند و خواب‌آلودگی و آثار آنتی‌کولینرژیک، از جمله عوارض ناخواسته آنهاست. تجویز این گروه داروها در کودکان زیر دو سال ممنوع است. آنتیهیستامینهای خوراکی نسل دوم، همه فواید داروهای نسل اول را دارند و در عین حال خاصیت خواب‌آوری و آثار آنتی‌کولینرژیک آنها را ندارند. داروهای نسل دوم شامل ستریزین، لوراتادین، فکسوفنادین، دسلوراتادین و لووستریزین هستند. برخی از این داروها را برای برطرف کردن احتقان بینی با سودوافدرین ترکیب می‌کنند.
۲) آنتیهیستامینهای موضعی
آزلاستین (Azelastine)نوعی آنتی‌هیستامین با روش استفاده داخل بینی است که همان اثر آنتیهیستامینهای خوراکی را دارد و مانند کورتیکواستروییدهای داخل بینی و دکونژستانت‌ها نمی‌تواند احتقان بینی را درمان کند. آزلاستین دوبار در روز تجویز می‌شود و می‌توان آن را در کودکان بالای پنج سال نسخه کرد. شایع‌ترین عوارض این دارو عبارت‌اند از سردرد، خواب آلودگی و احساس طعم تلخی پس از مصرف دارو. مطالعات نشان داده‌اند که این دارو هیچ مزیتی بر هیستامین‌های خوراکی و کورتیکواستروییدهای داخل بینی ندارد.
۳) کنترل کننده‌های لوکوترین‌ها
آنتی لوکوترین‌ها برای درمان آسم و آلرژی کاربرد دارند. «مونته‌لوکاست» تنها داروی این گروه است که برای درمان رینیت آلرژیک مورد تایید قرار گرفته است. مطالعات نشان داده‌اند که مونته‌لوکاست در درمان علایم ناشی از رینیت آلرژیک با لوراتادین مشابه است و با ترکیب یک استرویید داخل بینی و یک آنتی‌هیستامین نسل دو، اثربخشی یکسانی دارد.
۴) تثبیت‌کننده‌های موضعی ماست‌سل‌ها
اسپری داخل بینی کرومولین، در صورت مصرف متناوب در کاهش علایم رینیت آلرژیک کاربرد دارد. این گروه داروها با مهار آزادسازی هیستامین و سایر واسطه‌های التهابی، التهاب ناشی از آلرژی را کاهش می‌دهند. دارو را باید ۳۰ دقیقه پیش از تماس با عامل آلرژن به کار برد. کرومولین در مقایسه با کورتیکواستروییدهای بینی و آنتیهیستامینهای خوراکی، اثربخشی کمتری دارد. خارش بینی، تحریک، عطسه و خون‌ریزی از بینی از عوارض کاربرد کرومولین است.
۵) آنتی‌کولینرژیک‌های موضعی
اسپری بینی «ایپراتروپیوم» در درمان آب‌ریزش بینی ناشی از رینیت آلرژیک موثر است، اما اغلب خارش بینی یا احتقان بینی را در این بیماری بهبود نمی‌بخشد، هرچند که در درمان رینیت غیرآلرژیک و ترشح پشت حلقی موثر است.
۶) ضد احتقان‌ها
داروهای ضد احتقان به ویژه برای بهبود احتقان بینی کاربرد دارند و به دو شکل موضعی و خوراکی به بازار عرضه شده‌اند. ضد احتقان‌های خوراکی شامل سودوافدرین و فنیل‌افرین هستند. شایع‌ترین عارضه مصرف این داروها عبارت‌اند از بی‌خوابی، آنورکسی نوروزا و تاکی‌کاردی. متداول‌ترین داروی ضداحتقان موضعی عبارت است از اسپری بینی اکسی‌متازولین.
ضد احتقان‌های موضعی برای درمان طولانی‌مدت توصیه نمی‌شوند. به علاوه، در صورتی که قصد دارید برای بیمارتان کورتیکواستروئید داخل بینی شروع کنید، ابتدا مصرف ضد احتقان موضعی قطع شود. در انتها ذکر این نکته ضروری است که ضد احتقان‌ها جایگاهی در درمان طولانی‌مدت رینیت آلرژیک ندارند.
دکتر شیرین میرزازاده
منبع : هفته نامه سپید
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.