فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور یمن به تهران آمد

امیدهای تازه برای یمن

ساعت 24-همزمان با اقدام‌های اخیر دولت ایالات متحده امریکا برای محدود کردن حمایت از عربستان سعودی در عملیات علیه یمن، تحرکات بین‌المللی برای پایان دادن به جنگی که به گفته سازمان ملل متحد عامل «بزرگ‌ترین فاجعه جاری بشری» در قرن حاضر شده است، افزایش یافته است. یک روز بعد از آنکه واشنگتن اعلام کرد انصارالله یمن را از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی بیرون آورده است و همکاری اطلاعاتی با ارتش سعودی در جنگ یمن را قطع می‌کند.

div>

مارتین گریفیتس، فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در امور یمن، وارد تهران شد تا در گفت‌وگو با وزیر خارجه ایران و دیگر مقام‌های مسوول ایرانی در مورد راهکار جامع سیاسی برای حل و فصل بحران یمن گفت‌وگو کند.

رایزنی برای آتش‌بس فوری در یمن
دفتر نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن اعلام کرد: «مارتین گریفیتس، فرستاده ویژه دبیرکل این سازمان در امور یمن، سفر دو روزه خود به ایران را شروع کرد و او طبق برنامه قرار است با جواد ظریف وزیر خارجه و دیگر مقام‌های ایرانی ملاقات کند.» بنا بر اعلام این دفتر، سفر گریفیتس به تهران «بخشی از تلاش‌های دیپلماتیک نماینده ویژه (در امور یمن) در حمایت از راه‌حل سیاسی مبتنی بر مذاکره برای جنگ در یمن است؛ راه‌حلی که خواسته‌های مردم یمن را دربرمی‌گیرد.» دفتر نماینده آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در امور یمن افزود: «اولویت فوری نماینده ویژه (در امور یمن)، حمایت از توافق میان طرف‌های درگیر جنگ بر سر یک آتش‌بس در سراسر این کشور، اتخاذ اقدامات فوری انسان‌دوستانه و از سرگیری فرآیند سیاسی است.»
مسیر سخت آتش‌بس
تلاش‌ها برای اجرای یک آتش‌بس انسان‌دوستانه در یمن طی 6 سال گذشته چندان با توفیق مواجه نشده است. اوایل سال جاری شمسی، دولت عربستان سعودی در واکنش به شیوع جهانی بیماری کرونا، ادعا کرد که آتش‌بسی انسان‌دوستانه برای تسهیل کمک به مردم یمن به صورت یکجانبه اجرا کرده است، اما مقام‌های یمنی تاکید کردند که در تمام طول مدتی که دولت عربستان مدعی آتش‌بس بود، درگیری در یمن کاهش پیدا نکرده است و حملات هوایی عربستان به اهدافی در خاک یمن ادامه یافته است. محمد علی الحوثی، از رهبران بلندپایه انصارالله یمن روز شنبه در مصاحبه‌ای با شبکه خبری المیادین گفته‌ بود که یمنی‌ها همزمان آماده ادامه جنگ و آماده صلح هستند و تصمیم آنها کاملا به عملکرد عربستان سعودی در پایان جنگ علیه یمن بستگی دارد.
اما تلاش برای آتش‌بس در یمن فقط به توقف درگیری میان انصارالله و عربستان سعودی منحصر نمی‌شود. در طول 6 سال جنگ و بعد از دهه‌ها دخالت خارجی در یمن، بخش عمده‌ای از خاک یمن درگیری جنگ از نبردهای داخلی و قبیله‌ای گرفته تا تروریسم بین‌المللی و جنگ خارجی است. هر چند از ائتلاف ادعایی عربستان سعودی از کشورهای مسلمان برای حمله به مردم یمن، چیز چندانی باقی نمانده است و امارات متحده عربی، واپسین متحد نظامی ریاض چندی پیش اعلام کرد که تمام عملیات تهاجمی خود در یمن را متوقف می‌کند، اما گزارش‌ها از استمرار حضور نیروهای اماراتی و حمایت تسلیحاتی و نظامی آنها از برخی طرف‌های درگیر در جنوب یمن خبر می‌دهد. علاوه بر امارات و عربستان، القاعده شبه جزیره حجاز و داعش در یمن، به عنوان دو گروه شناخته‌شده تروریستی، از ناامنی و بی‌ثباتی ناشی از جنگ‌افروزی عربستان برای گسترش پایگاه و توان خود استفاده کرده‌اند و در مناطق مختلف این کشور به ویژه شرق و شمال یمن، ریشه دوانده‌اند. جنگ در جنوب یمن نیز میان گروه‌های جدایی طلب موسوم به کمیته جنوب با دولت مستعفی عبدالربه منصور هادی که از زمان آغاز جنگ پایتخت خود را موقتا به عدن، مرکز اقتصادی جنوب یمن و محل استقرار نیروهای جدایی طلب انتقال داده است، به‌رغم چندین دور گفت‌وگو و امضای تفاهمنامه‌های آتش‌بس و همکاری، همچنان ادامه دارد. در این میان، نقش گروه‌های دیگر مسلح از جمله قبایلی که برخی به انصارالله و برخی دیگر به دولت مستعفی وفادار هستند، مساله تسلط بر استان کلیدی مارب و همچنین نیروهای تسلیح شده اخوان‌المسلمین تحت عنوان حزب اصلاح، از دیگر مسائلی هستند که حتی در صورت پایان حملات عربستان به یمن هم می‌تواند عامل استمرار درگیری‌ها در این کشور جنگ زده باشند.
تلاش برای جلب همکاری تهران
ایران و دوستی تهران با گروه‌های معترض یمنی به حکومت عبدالربه منصور هادی، از ابتدای تهاجم عربستان به این کشور، چه از سوی ریاض و چه از سوی متحدان عربی و غربی‌اش به عنوان بهانه‌ای برای استمرار جنگ و محاصره اقتصادی علیه مردم یمن مطرح می‌شد. ایران همواره ادعای تسلیح گروه‌های درگیر در یمن را رد کرده است، با این حال، پادشاهی سعودی هر از گاهی در پی حملات گروه‌های مبارز یمنی به خاک این کشور، ادعاهایی در مورد استفاده از سلاح‌های ایرانی در این حملات مطرح می‌کند.
گریفیتس، آخرین بار شهریور ماه سال جاری در ژنو با دیپلمات‌های ایرانی درخصوص جنگ یمن گفت‌وگو کرده‌ بود. علی‌اصغر خاجی، دستیار ارشد وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پنجم شهریور ماه در دیدار با گریفیتس و درخصوص برقراری آتش بس و روند صلح در یمن بحث و تبادل نظر کرده‌بود. در این دیدار، خاجی بر حمایت ایران از حل و فصل سیاسی بحران یمن و همچنین تلاش‌های سازنده کشورمان برای برقراری آتش بس فراگیر، رفع کامل محاصره و پیشبرد روند صلح تاکید کرد. دستیار ارشد وزیر خارجه کشورمان همچنین ضرورت تداوم تلاش‌های سازمان ملل برای حل و فصل عادلانه و واقع‌گرایانه بحران یمن، احقاق حقوق ملت یمن، توقف خونریزی و کشتار مردم بی‌گناه، رفع تحریم‌های تحمیلی به ویژه در شرایط همه‌گیری کرونا را خاطرنشان کرد. اما شرایط در یمن با روی کار آمدن دولت جدید در ایالات متحده امریکا در آستانه تحولی جدی قرار دارد. رسانه‌های امریکایی براساس اظهارات و اقدام‌های مقام‌های دولت جدید پیش‌بینی می‌کنند که فشار واشنگتن بر عربستان سعودی برای توقف اقدام‌های نظامی علیه مردم یمن و تن دادن به یک راهکار سیاسی همه‌شمول برای صلح در این کشور بیشتر شود.
«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه شنبه شب در واکنش به اقدام‌های اخیر واشنگتن درخصوص یمن گفته‌ بود: توقف حمایت و عدم فروش سلاح به ائتلاف عربستان در صورتی که یک مانور سیاسی نباشد، می‌تواند گامی در جهت تصحیح اشتباهات گذشته باشد. این موضوع مشکل یمن را به تنهایی حل نمی‌کند و در ادامه باید محاصره هوایی، دریایی و زمینی که به واسطه آن هزاران نفر از مردم آن کشور به دلیل فقر غذایی و دارویی جان باختند، برطرف و حملات نظامی کشورهای متجاوز به رهبری عربستان سعودی به یمن نیز قطع شود. خطیب‌زاده با تاکید بر اینکه جامعه جهانی و برخی کشورهایی که با تجارت و فروش سلاح در جنایت‌های عربستان علیه مردم یمن شریک هستند باید به حمایت‌های سخت و نرم خود از عربستان پایان دهند و راه را برای ادامه این فاجعه انسانی مسدود کنند، افزود: متاسفانه عربستان با شروع جنگ در یمن خود را بیشتر آسیب‌پذیر کرد و با ایراد اتهام‌های ناروا به سایر کشورها در راستای فشارهای حداکثری امریکا، تلاش دارد خود را از تجاوز نظامی به یمن و کشتن هزاران زن و کودک یمنی تبرئه کند. ایران همواره تاکید کرده است که آمادگی دارد دوستانش در یمن را برای مشارکت در یک فرآیند سیاسی همه‌شمول با هدف پایان درگیری‌ها در این کشور و تشکیل یک دولت فراگیر با مشارکت همه گروه‌های یمنی تشویق کند.
دو روایت متفاوت از یک گفت‌وگو
موضوع جنگ یمن، محور نخستین تماس وزیر خارجه جدید امریکا با همتای سعودی‌اش نیز بود. وزیر خارجه ایالات متحده امریکا، آنتونی بلینکن، روز شنبه در تماسی تلفنی با فیصل بن فرحان، وزیر خارجه پادشاهی عربستان سعودی، گفت‌وگو کرد. محتوای این تماس با دو روایت متفاوت از سوی ریاض با محور روابط تاریخی و از سوی واشنگتن با محور پایان جنگ یمن و مسائل حقوق بشری عنوان شده ‌بود. نخست خبرگزاری رسمی عربستان سعودی بود که خبر این تماس را منتشر کرد. در خبر رسمی منتشر شده توسط پادشاهی سعودی، محتوای موضوعات مورد بحث در این گفت‌وگو «روابط تاریخی استراتژیک بین ریاض و واشنگتن و برخی مسائل مورد توجه مشترک» بودند. این تماس تلفنی، درست در همان روزی انجام گرفت که وزارت خارجه امریکا اعلام کرد بعد از بررسی تصمیم ماه پیش دولت پیشین در مورد قرار دادن انصارالله یمن در فهرست گروه‌های تروریستی، تصمیم گرفته است این تصمیم را ملغی کند و انصارالله را از فهرست «سازمان‌های تروریستی خارجی» بیرون بیاورد. همزمان سخنگوی وزارت دفاع امریکا هم اعلام کرده ‌بود که همکاری اطلاعاتی و مشورت‌های امریکا به نظامیان سعودی در جنگ یمن، کاملا پایان پیدا می‌کند. علاوه بر همه این اقدامات، سخنگوی کاخ سفید، جن ساکی هم روز شنبه اعلام کرده‌ بود که دولت امریکا قصد دارد متن کامل گزارش نهادهای اطلاعاتی در مورد قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد پادشاهی سعودی را برای بررسی در اختیار کنگره امریکا قرار دهد.
با توجه به شعارهایی که جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا در کارزار انتخاباتی‌اش درخصوص سختگیری در مورد مسائل حقوق بشری عربستان سعودی داده ‌بود و همزمان اظهارات او در مورد قطع حمایت از عملیات تهاجمی عربستان سعودی علیه یمن در سخنرانی کلیدی سیاست خارجی‌اش، انتظار می‌رفت که مباحث مطرح شده در گفت‌وگو تلفنی وزیر خارجه امریکا با وزیر خارجه سعودی، فراتر از صحبت در مورد «روابط تاریخی استراتژیک بین ریاض و واشنگتن و برخی مسائل مورد توجه مشترک» باشد. ساعاتی بعد از خبرگزاری رسمی عربستان سعودی، این سخنگوی وزارت خارجه امریکا بود که محتوای بیشتری از این گفت‌وگو را منتشر کرد. بیانیه سخنگوی وزارت خارجه امریکا هر چند بسیار کوتاه بود اما شباهت بیشتری با موضع‌گیری‌های دولت جدید امریکا در خصوص سیاست‌های ریاض داشت. به نوشته این بیانیه «وزیر خارجه امریکا تعداد از اولویت‌های اصلی دولت جدید امریکا از جمله افزایش مسائل حقوق بشری و پایان دادن جنگ در یمن» را به اطلاع همتای خود رسانده است. همچنین به نوشته این بیانیه در مورد موضوعاتی همچون «امنیت منطقه‌ای، مبارزه با تروریسم و همکاری برای بازدارندگی و مقابله با حمله به پادشاهی» عربستان سعودی نیز گفت‌وگو شده است.
تماس تلفنی آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا با همتای سعودی‌اش دومین تماس تلفنی او با مقام‌های کشورهای عربی جنوب خلیج‌فارس محسوب می‌شود. بلینکن روز پنجشنبه نیز با وزیر خارجه امارات متحده عربی تلفنی رایزنی کرده ‌ بود.

حمایت ایران از گفت‌وگوهای یمنی - یمنی ‌و تشکیل یک حکومت فراگیر

علی اصغر خاجی مشاور ارشد وزیر امور خارجه در امور ویژه سیاسی روز گذشته با مارتین گریفیتس نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن و هیات همراه وی دیدار و گفت‌وگو کرد. دو طرف در این ملاقات درباره مسائل و ابعاد مختلف بحران یمن گفت وگو نموده و راه های دستیابی به صلح و توقف بحران در این کشور را مورد بررسی قرار دادند. در این دیدار، خاجی ضمن اشاره به وضعیت اسفناک مردم مقاوم یمن و شرایط بسیار دشواری که بر اثر جنگ و محاصره ظالمانه اقتصادی به آنان تحمیل شده است، خواستار مداخله هر چه بیشتر سازمان ملل متحد و جامعه جهانی برای توقف جنگ و رفع محاصره غیر انسانی شده و آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای ارائه کمک‌های انساندوستانه و پزشکی برای مبارزه با کرونا به مردم این کشور اعلام کرد.
مشاور ارشد وزیر امور خارجه همچنین بر حل بحران یمن از طرق سیاسی، برگزاری گفت‌وگوهای یمنی - یمنی ‌و تشکیل یک حکومت فراگیر در تمامی سرزمین یمن با مشارکت تمامی‌گروه‌ها و احزاب سیاسی در صحنه کشور تاکید نمود. نماینده ویژه دبیرکل نیز با تاکید بر نقش برجسته جمهوری اسلامی ایران در کمک به برقراری صلح در یمن و منطقه، مساعی سازمان ملل را در برقراری آتش‌بس،رفع محاصره اقتصادی و از سرگیری گفت‌وگوهای سیاسی در یمن تشریح کرد.