خشونت علیه کادر درمان

ساعت 24-هرازگاهی خبرهایی مبنی بر بروز خشونت علیه کادر بهداشتی و درمانی کشور منتشر می‌شود. آخرین مورد آن که به‌طور گسترده در شبکه‌های اجتماعی مرکز توجه کاربران قرار گرفت، بروز درگیری میان یکی از فعالان اینستاگرام و پرسنل بهداشتی و درمانی یکی از بیمارستان‌های تهران بود.

در این میان، اطلاعات متناقضی از سوی دو طرف در فضای مجازی منتشر شد و دو طرف با ایجاد کمپین‌های مجازی، یکدیگر را متهم کردند. بروز خشونت در هر محیطی و به هر شکلی محکوم است. در این میان، ازدست‌رفتن اعتماد عمومی نسبت به کادر درمان و کاهش امنیت روانی و شغلی کادر درمان کشور از نتایج بروز این پیشامدهاست.
جدای از درگیری یادشده، بررسی دلایل بروز خشونت در مراکز درمانی کشور و چاره‌جویی برای پیشگیری از این پیشامدها، جدای از مسائل قضائی و پلیسی، می‌تواند به بازگشت آرامش روانی پرسنل درمانی کشور کمک شایانی کند. بروز خشونت در محیط‌های کار، صرفا مختص به کادر درمان و کشور ما نیست و بروز آن در سایر کشورها و محیط‌های کاری نیز وجود دارد؛ به‌طوری‌که در ایالات متحده آمریکا بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶، بیش از دوهزارو ‌۵۰۰ نفر از کارکنان بر اثر خشونت‌های کاری جان خود را از دست داده‌اند.
هنگام ورود به تمامی بیمارستان‌ها، با پلاکاردی روبه‌رو می‌شویم که به ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی اشاره دارد که هرکس به کارمندان دولتی توهین کند، علاوه بر جزای نقدی و شلاق، به مجازات حبس نیز محکوم می‌شود؛ اما آیا قانون مذکور توانایی پیشگیری از بروز خشونت در محیط‌های بیمارستانی را دارد؟ مطالعه‌ای که از سوی محققان دانشگاه علوم پزشکی گیلان درباره بروز خشونت نسبت به 442 نفر از پرستاران مراکز آموزشی درمانی شهر رشت در سال 94 منتشر شده است، نشان می‌دهد 54.1 درصد از کارکنان تجربه مواجهه با خشونت کلامی و 11.1 درصد تجربه خشونت فیزیکی را داشته‌اند. مطالعه دیگری که محققان دانشگاه علوم‌پزشکی بقیه‌الله در سال 86 انجام داده‌اند، نشان می‌دهد از بین 450 نفر از پرستاران شاغل در مراکز درمانی تحت پوشش این دانشگاه علوم‌پزشکی، 96 نفر (3.21درصد) حداقل یک بار در سال گذشته مورد خشونت در ‏محل کار خود قرار گرفته بودند. گزارش‌ها نشان می‌دهد سطح تنش میان کادر بهداشت و درمان و مراجعان بیمارستانی در سال گذشته در حال افزایش است. عوامل متعددی در بروز خشونت‌های بیمارستانی نقش دارند و تاکنون گزارش جامعی درباره دلایل بروز آن یا آمار مشخصی از میزان بروز خشونت در بیمارستان‌ها در کشور منتشر نشده است. مطالعه‌ای که در سال 2018 و 2019 در مجله روانپزشکی هند منتشر شده است، عوامل زیر را به‌عنوان دلایل بروز خشونت و پیشگیری از آن در محیط‌های درمانی شناخته است:
• کمبود پزشک در مراکز درمانی.
• افزایش هزینه‌های بهداشتی و درمانی در سطح جهان، تصور عمومی از سودآوری افراد معدود در این حرفه که منجر به تخریب چهره پزشکان شده است.
• عدم آموزش نحوه ارتباط مؤثر میان پزشک و بیمار شامل دریافت توضیحی درباره بروز علامت‌/‌نشانه، مدت‌زمان احتمالی درمان، انتظارات برآورده‌نشده و نبود همدلی با رضایت کلی بیمار از خدمات مرتبط‌.
• مدت طولانی انتظار، تأخیر در مراقبت‌های پزشکی و عدم پذیرش بیمار.
• پزشک باید برخی از خصوصیات مربوط به بیمار را که ممکن است با خشونت همراه باشد، درک کند؛ مانند اختلالات روانی بر اثر سوءمصرف مواد مخدر.
• افزایش اضطراب درباره بیماری و بودجه مورد نیاز برای درمان بیماری از مؤلفه‌های مهم در بروز خشونت است که می‌توان با آموزش تکنیک‌های کاهش اضطراب به گروه‌های درمان از بروز خشونت پیشگیری کرد.
• فوران عاطفی همراهان بیمار به‌سرعت می‌تواند به خشونت ختم شود. پزشک برای مقابله با این شرایط باید آموزش بهتری داشته باشد. ساعات طولانی انتظار و رفتار پزشک با بیماران و بستگان از عوامل مهم بروز پرخاشگری هستند.
• پزشکان احتمالا باید سعی کنند مدت طولانی انتظار را برای بیماران در اتاق انتظار بهینه کنند و کاهش دهند و سعی کنند تا حد امکان تماس با بیمار را بهبود ببخشند.
بیمارستان‌ها می‌توانند کارهای زیادی در کاهش خشونت انجام دهند. در بیمارستان‌های دولتی، این می‌تواند به‌عنوان بخشی از اصلاحات کلی خدمات بیمارستان به‌صورت زیر انجام شود:
1) بهبود خدمات به روشی جهانی‌ 2) به‌کارگیری تعداد کافی پزشک و سایر مراحل برای کاهش هجوم بیماران و ساعات طولانی انتظار 3) استفاده از فناوری رایانه و اینترنت‌ 4) امنیت بیمارستان باید تقویت شود و باید به‌درستی ایستگاه پلیسی در این نزدیکی باشد 5) هیچ‌گونه اسلحه‌/‌مهماتی نباید همراه بیمار یا بستگان آنها داخل بیمارستان شود 6) باید درباره میزان هزینه‌های بیمارستان شفافیت وجود داشته باشد و 7) باید یک سیستم رسیدگی به شکایات مناسب در بیمارستان وجود داشته باشد.
مسئولیت اجتماعی گروه‌های مختلف درمان در شبکه‌ها و کانال‌های اجتماعی نیز ازجمله اقدامات مهم درخصوص افزایش اعتماد عمومی نسبت به کادر درمان است. در برخی از این کانال‌های اجتماعی، تمسخر بیمار و همراهان بیمار بخشی از مطالب منتشرشده در این شبکه‌هاست که از سوی عموم قابل مشاهده است و می‌تواند به کاهش اعتماد عمومی منجر شود. در این خصوص، افزایش آگاهی عمومی نسبت به محیط‌های بیمارستانی و شرایط کاری پرسنل آن می‌تواند در کاهش خشونت اثر مثبتی داشته باشد.
به‌طورکلی وجود قوانین و مجازات‌های متعدد نمی‌تواند به‌طور معناداری خشونت را در محیط‌های درمانی کاهش دهد. توجه به شرایط روانی بیمار و همراه آن در حین مراجعه، تکریم ارباب‌رجوع و حضور فعال واحد مددکاران و ایجاد سوپروایزری روان پرستاری در بخش‌های پرخطر نظیر اورژانس برای کنترل فوران عاطفی همراهان بیماران و شناسایی بیماران و همراهان پرخطر می‌تواند به کاهش بروز خشونت علیه کادر درمان منجر شود. علاوه بر این، تقویت واحدهای کمیته‌های ثبت شکایت، پیگیری و شناسایی افراد خاطی و پیگرد قضائی آن می‌تواند به تشکیل یک بانک اطلاعاتی جامع دلایل بروز خشونت و نحوه کاهش آن در بیمارستان و همچنین افزایش اعتماد و امنیت کادر درمان کشور منجر شود.