نقش جدید آسیای مرکزی در پازل آمریکا؛ «دونالد لو» مهره‌ای با دستور کار خاص

ساعت24-به اعتقاد کارشناس مسائل منطقه، یکی از اهداف سفر هیات آمریکایی به کشورهای آسیای مرکزی ایجاد فاصله بین این منطقه با روسیه، چین و ایران است.

html>

«حسین اسوبعلی اف» کارشناس مسائل منطقه در یادداشتی که در اختیار خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه قرار داد، به بررسی اهداف سفر دوره ای و در حال انجام هیأت آمریکایی به آسیای مرکزی پرداخت.

در این یادداشت آمده است: آمریکا و متحدانش از زمان آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین، شروع به تلاش های مضاعف دیپلماتیک برای اعمال فشار بر روسیه کردند. به این منظور آمریکا و متحدان غربی‌اش از هر طریق ممکن به شدت سیاست «مسکو» را محکوم و تحریم های گسترده اقتصادی و سایر اقدامات در جهت در انزوا قرار دادن روسیه اعمال کردند.

آنها علاوه به ابزارهای سنتی خود برای تشدید هرچه بیشتر تحریم ها بر روسیه (چیزی که جمهوری اسلامی ایران چندین دهه با آن مقابله کرده است) همچنین تلاش های زیادی را برای اهریمنی نشان دادن هر آنچه به روسیه مربوط است، از تاریخ گرفته تا فرهنگ و حتی ورزش، به خرج دادند.

فضای پساشوروی و به ویژه کشورهای آسیای مرکزی که همیشه به عنوان منطقه نفوذ سنتی روسیه و تمرکز منافع حیاتی آن تلقی می شود، در مورد قضیه اوکراین موضع بی طرفانه ای گرفته و هنوز تسلیم فشارهای غرب نشده اند که این موضوع موجب ناراحتی «واشنگتن» شده است.

همانگونه که رسانه ها خبر دادند «دونالد لو» دستیار وزیر امور خارجه آمریکا در راس یک هیئت که شامل «اریک گرین» مدیر ارشد شورای امنیت ملی در امور روسیه و آسیای مرکزی، «ربکا سیمرمن» معاون دستیار وزیر دفاع در امور افغانستان، پاکستان و آسیای مرکزی، «آنجلی کاور» معاون دستیار آژانس آمریکا در امور آسیا و «ناز الخطیب» معاون رئیس امور سیاستگذاری شرکت مالی توسعه بین المللی ایالات متحده می باشد، از دیروز (23 می) وارد منطقه شده و طی پنج روز از قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و قزاقستان بازدید می‌کنند.

مسلم است که این سفر اهداف فراتر از اعلامیه های سنتی «تقویت روابط با منطقه» را در نظر داشته و به طور جدی هدف متقاعد کردن کشورهای آسیای مرکزی نسبت به تعیین مواضع خود در قبال فرآیندهای مربوط به مرحله جدیدی از شکل گیری نظم جهانی را در نظر دارند که این اقدام به طور مستقیم با منافع روسیه مرتبط می باشد.

به نظر می رسد آسیای مرکزی در برنامه های استراتژیک آمریکا برای چشم انداز میان مدت اهمیت ویژه ای کسب کرده چرا که به طور بالقوه آسیب پذیر ترین منطقه برای منافع روسیه شناخته می شود.

قبل از این در ماه فوریه سال جاری میلادی نشست مجازی «5+1» (کشورهای آسیای مرکزی و آمریکا) برگزار شد و در ماه آوریل «عذرا ضیا» معاون وزیر امور خارجه آمریکا در امور امنیت مدنی، دموکراسی و حقوق بشر ضمن یک سفر کاری از قزاقستان و قرقیزستان بازدید انجام داد که این همه حاکی از اهمیت روزافزون این منطقه در استراتژی آمریکا است.

بر اساس اعلام وزارت امور خارجه آمریکا، هیئت جدید این کشور با مقامات، نمایندگان جامعه مدنی و محافل تجاری چهار کشور یادشده دیدار خواهند کرد. دستور کار دیدار و نشست ها شامل همکاری و تعامل اقتصادی در زمینه امنیت، حمایت از «ارزش های مشترک»، فرهنگ بومی، حقوق زنان، بحث امنیت غذایی و کمک به پناهندگان افغانستانی می‌باشد.

در قزاقستان قرار است پیرامون برنامه اصلاحات جدید سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در این کشور بحث و تبادل نظر صورت گیرد و در تاجیکستان رایزنی های سیاسی سالانه انجام شود.

با این حال، بدیهی است که دستور کار چنین یک هیئتی فراتر از موضوعات اعلام شده خواهد بود و بدون تردید مباحث بسیار حساسی مانند حمایت از اوکراین، محکومیت روسیه، پیوستن به تحریم‌ها، امتناع از همکاری با «مسکو» و حتی احتمالاً ارسال تجهیزات نظامی به اوکراین را که ارتش آنها هنوز از استانداردهای تسلیحات شوروی و تجهیزات روسی یا مشابه آن استفاده می‌کند، در بر خواهد گرفت.

به صورت طبیعی اینکه هیئت آمریکا در هر یک از کشورهای منطقه روی چه موضوعی بیشتر تمرکز خواهد کرد، از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. از جمله پیش بینی می شود که در قزاقستان به طور اساسی روی ضرورت پیوستن این کشور به تحریم های اقتصادی علیه «مسکو» و همکاری با کشورهای غربی با هدف دور زدن تحریم های علیه شرکت های روسی تاکید و تمرکز خواهد شد.

همچنین با توجه به مجتمع صنایع نظامی قزاقستان، طرح موضوع عرضه سلاح و تسلیحات به اوکراین نیز منتفی نخواهد بود. البته قزاقستان با درک اهمیت راهبردی تعامل با روسیه و نقش سازمان پیمان امنیت جمعی در تامین ثبات در پی ناآرامی های ماه ژانویه سال جاری میلادی در این کشور، چنین اقدامی را انجام نخواهد داد، اگرچه «نورسلطان» در مورد اوکراین موضع خاصی گرفته که گاهی «بی طرفانه» ارزیابی کردن آن کار سختی است.

ضمنا قزاقستان پیش از این به وضوح به نفع حفظ تمامیت ارضی اوکراین صحبت کرده و اعلام داشته بود که جمهوری های «دونتسک» و «لوهانسک» به رسمیت نخواهد شناخت.

فرض بر این است که آمریکا ممکن است در حوزه های اقتصادی و همچنین در مورد مسائل امنیت غذایی در رابطه به مشکلات موجود در بازار غلات قزاقستان پس از شروع عملیات نظامی در اوکراین، از برخی حمایت های «آستانه» برخوردار شود.

قرقیزستان تنها کشور آسیای مرکزی است که با آمریکا موافقت نامه کمک و مساعدت از طریق سازمان یوساید ندارد، زیرا این سند در سال 2015 پس از خروج پایگاه نظامی آمریکا از «بیشکک» از سوی رهبری وقت این کشور لغو شده بود. بنابراین احتمال اینکه هیئت آمریکا روی تعیین زمان مشخصی برای امضای چنین یک سندی پافشاری کند، بعید نخواهد بود. به ویژه اینکه دونالد لو تا یک سال پیش سفیر آمریکا در قرقیزستان بود و برای تجدید این سند تلاش های زیادی انجام داد.

با این وجود بعید است در پی مذاکرات هیئت آمریکایی با مقامات قرقیز، موضوع امضای سند یادشده یا تعیین زمان مشخصی برای انجام چنین اقدامی بتواند به عنوان نتایج سفر معرفی شود. زیرا با وجود موضع بی طرفانه در مورد عملیات نظامی در اوکراین، قرقیزستان یکی از شرکای راهبردی و متحد ثابت روسیه در منطقه باقی می‌ماند.

به احتمال زیاد نتیجه مهم سفر هیئت آمریکایی به قزاقستان و قرقیزستان اعلام حمایت قابل توجهی از جامعه مدنی این کشورها، به ویژه در زمینه دسترسی به اطلاعات و فناوری های اطلاعات خواهد بود.

ازبکستان به طور سنتی جایگاه ویژه ای در برنامه های آمریکا در زمینه امنیت منطقه و افغانستان دارد بنابراین ممکن است بیشتر نقش جدید ازبکستان نسبت به طالبان که هنوز حکومت آنها به رسمیت شناخته نشده و همچنین پروژه‌های احتمالی که قرار است در زمینه حمل‌ونقل و زیرساخت‌های آسیای مرکزی و آسیای جنوبی تحقق یابند، تمرکز شود.

تاجیکستان همانند قرقیزستان شریک استراتژیک مهم مسکو در آسیای مرکزی می‌باشد که مهمترین پایگاه خارجی روسیه در قلمرو این کشور مستقر است. با این حال تاجیکستان در قبال وضعیت افغانستان موضع ویژه ای اتخاذ کرده و اساساً از مخالفان رژیم طالبان حمایت می نماید. این امر تاجیکستان را با در نظر گرفتن موضوع افغانستان به یک عامل امنیتی نسبتاً مهم در آسیای مرکزی تبدیل کرده است. بنابراین بررسی مسائل همکاری در زمینه های امنیتی و حراست از مرزها (به ویژه از آنجایی که تعدادی از پروژه ها در این زمینه در حال اجرا هستند) یکی از محورهای گفت‌وگوهای بین آمریکا و تاجیکستان خواهد بود.

احتمالا نسبت به موضوع وضعیت در استان مختار کوهستان بدخشان توجه شود، اما از آنجا که آن به طور کامل یک بحث داخلی این کشور است، بعید است در ردیف محورهای اصلی مذاکرات قرار گیرد.

در هر صورت یکی از اهداف اصلی آمریکا تلاش در جهت ایجاد فاصله بین کشورهای آسیای مرکزی و قدرت های رقیب خود، به خصوص روسیه، چین و ایران خواهد بود. بنابراین هئیت آمریکایی سعی خواهد کرد تا از این سفر دوره ای با دست پر برگردد. به این دلیل ممکن است در پایان این سفر، آمریکا اعلام کند که در چارچوب بستر «5+1» زمینه های جدید همکاری تعیین شده است.

اما صرف نظر از نتایج، سفر هیئت آمریکایی نه تنها مورد توجه جدی روسیه قرار خواهد گرفت بلکه از سوی چین که دارای منافع استراتژیک در آسیای مرکزی است و ایران که در دوره مسئولیت "سید ابراهیم رئیسی" به منطقه آسیای مرکزی به عنوان یکی از حوزه های مهم سیاست خارجی «تهران» نگاه می‌کند، به دقت رصد خواهد شد.