آغاز عصری جدید در روابط برازیلیا – کاراکاس
ساعت24-سفر نیکلاس مادورو، رییس‌جمهور ونزوئلا به برزیل نشان داد در شرایطی که ایالات متحده همچنان بر منزوی کردن کاراکاس اصرار دارد، این سیاست به مرور زمان کارایی خود را از دست داده است
رییس‌جمهور برزیل در نشست خبری مشترک با مادورو گفت: «ونزوئلا همواره یک شریک خاص برای برزیل بوده است اما به دلیل شرایط سیاسی و اشتباهاتی که صورت گرفت، رییس‌جمهور مادورو طی 8 سال گذشته به کشور برزیل سفر نکرده بود.»
برزیل در سال 2019 در دوره ریاست‌جمهوری ژاییر بولسانارو، روابط دیپلماتیک خود را با ونزوئلا قطع کرد و به حدود 50 کشوری پیوست که ضمن نمایشی خواندن انتخابات ریاست‌جمهوری 2018 ونزوئلا، خوان گوایدو، رهبر وقت اپوزیسیون این کشور را به عنوان رییس‌جمهور موقت ونزوئلا به رسمیت می‌شناختند. با روی کار آمدن لولا در ژانویه 2023، روابط دوجانبه برزیل و ونزوئلا احیا شد.
لولا که از مادورو برای سفر به برازیلیا به منظور شرکت در نشست رهبران امریکای لاتین دعوت کرده بود، این سفر را «لحظه‌ای جدید» در روابط برزیل و ونزوئلا دانست و آن را نمادی از «شروع بازگشت مادورو» توصیف کرد. رییس‌جمهور برزیل گفت: «من همیشه اقدام افرادی را که از دموکراسی دفاع می‌کردند اما به انکار ریاست‌جمهوری شما در ونزوئلا می‌پرداختند، اشتباه می‌دانستم.» مادورو نیز از «عصری جدید» در روابط دو کشور سخن گفت و تاکید کرد که برزیل و ونزوئلا باید همیشه متحد بمانند.
این سفر انتقاداتی را هم متوجه دولت لولا کرد. سرجیو مورو، سناتور مخالف دولت روز دوشنبه در توییتر نوشت: «به نظر می‌رسد سیاست در برزیل به دوره‌ای بازگشته است که طی آن در برزیل از دیکتاتورهای امریکای لاتین استقبالی باشکوه انجام می‌گرفت.»
با این وجود بسیاری در برزیل با این احیای روابط موافقند و آن را در مسیر منافع این کشور می‌دانند. کارولینا سیلوا پدرسو، تحلیلگر روابط بین‌الملل معتقد است: «مهم نیست که چقدر دولت‌های برزیل و ونزوئلا همسو و هم نظر باشند. ونزوئلا یک کشور همسایه است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت یا روابط دیپلماتیک با آن کشور را قطع کرد، چرا که مشکلاتی وجود دارد که تنها دو کشور به همراه هم می‌توانند آنها را حل و فصل کنند.»
علیه سیاست امریکا
رییس‌جمهور ونزوئلا پس از گفت‌وگو با لولا از کشورهای امریکای لاتین خواست که مطالبه لغو تحریم‌های ونزوئلا را با ایالات متحده مطرح کنند. او همچنین گفت که کاراکاس خواهان پیوستن به کشورهای بریکس است و لولا نیز وعده داد از تلاش‌های ونزوئلا برای پیوستن به این گروه حمایت کند. بلومبرگ نوشته است: «سفر مادورو که اولین سفر خارجی او طی 7 ماه گذشته به شمار می‌رود یکی از آخرین نشانه‌ها مبنی بر روند رو به بهبود روابط ونزوئلا با سایر کشورهای امریکای لاتین است که با پیروزی تعدادی از رهبران چپگرا در کشورهای مختلف این منطقه آغاز شد. سفرهای رییس‌جمهور ونزوئلا در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌های ایالات متحده و فشارهای امریکا به سایر کشورها محدود شده بود.»
ایالات متحده در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ سیاست تلاش برای تحمیل انزوای کامل را در دستور کار قرار داد و با اعمال بیش از 900 تحریم درصدد اجرای این سیاست برآمد.
هر چند در سال 2022 ایالات متحده در مواجهه با بحران انرژی در جهان که در پی حمله نظامی روسیه به اوکراین و کاهش صادرات انرژی از سوی روسیه به دلیل تحریم ایجاد شده بود، محدودیت‌های اقتصادی علیه ونزوئلا را کاهش داد اما هنوز بسیاری از تحریم‌ها و همچنین اقدامات تنبیهی امریکا شامل تعیین جایزه 15 میلیون دلاری برای دستگیری و تحویل دادن مادورو بر سر جای خود باقی مانده است.
سال گذشته، کلمبیا نیز روابط دیپلماتیک خود را با ونزوئلا از سر گرفت. آگوست 2022 در انتخاباتی نزدیک گوستاوو پترو موفق شد پس از دهه‌ها انحصار راستگرایان در سیاست کلمبیا را بشکند و به اولین چپگرایی تبدیل شود که پس از سال‌های طولانی موفق می‌شود به مقام ریاست‌جمهوری کلمبیا برسد. با حضور او سیاست خارجی کلمبیا نیز دستخوش تغییر شد؛ بوگوتا و کاراکاس روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفتند و گام‌هایی جدی برای تقویت روابط برداشتند که از جمله آنها می‌توان به لغو ممنوعیت سفر و توافق برای تقویت حضور مشترک نظامی در مرزها به منظور مقابله با قاچاقچیان اشاره کرد.
در منطقه حتی کشورهایی که تا چندی قبل منتقد مادورو به حساب می‌آمدند گام‌هایی برای بهبود روابط با ونزوئلا برداشتند. هفته گذشته، گابریل بوریچ، رییس‌جمهور چپگرای شیلی سفیر جدید این کشور در ونزوئلا را منصوب کرد. شیلی از سال 2018 به این سو در ونزوئلا سفیر نداشت. آلبرتو ون کلاورن، وزیر امور خارجه شیلی روز دوشنبه در این باره گفت: «نیازی جدی به همکاری میان دو ملت برای تقویت همکاری‌ها در راستای منافع و موضوعات مشترک نظیر موضوع مهاجرت وجود دارد.»
دستاورد اقتصادی مهم مادورو
روسای جمهور برزیل و ونزوئلا موافقتنامه‌های تقویت همکاری زیادی را در این سفر به امضا رساندند. هرچند این موافقتنامه‌ها نمی‌تواند روابط ونزوئلا و برزیل را در کوتاه‌مدت به سطح سابق برساند، اما حرکت به سوی گسترش روابط می‌تواند منافع اقتصادی زیادی برای کاراکاس داشته باشد.
بر اساس آمارهایی که دولت برزیل منتشر کرده در سال 2022 مجموع تجارت دوجانبه برزیل و ونزوئلا 1.7 میلیارد دلار بود که از این میان 1.3 میلیارد دلار سهم صادرات برزیل و 400 میلیون دلار صادرات ونزوئلا بود. 8 سال پیش در سال 2013 که روابط ونزوئلا و برزیل در وضعیت بسیار مطلوبی برای دو طرف قرار داشت حجم این تجارت دوجانبه مجموعا 6 میلیارد دلار برآورد می‌شد که نشان می‌دهد ظرفیت‌های زیادی در روابط کاراکاس و برازیلیا وجود دارد.
احیای یک چارچوب منطقه‌ای
برخی تحلیلگران نوشته‌اند که مهم‌ترین انگیزه لولا از دعوت مادورو در روز دوشنبه و همچنین تعدادی از کشورهای امریکای جنوبی برگزاری یک نشست منطقه‌ای با هدف احیای اتحادیه کشورهای امریکای جنوبی (UNASUR) است.
این اتحادیه در سال 2008 در پایتخت برزیل و در دوره دوم ریاست‌جمهوری لولا بنیان گذاشته شد و 12 کشور منطقه امریکای لاتین را شامل می‌شد. هدف از تاسیس این اتحادیه، همکاری گسترده‌تر کشورهای امریکای جنوبی در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بود.
آخرین نشست اتحادیه کشورهای امریکای جنوبی که طی آن تمامی اعضا حضور یافتند به سال 2014 بازمی‌گردد. پس از سال 2017 نیز اختلاف‌نظرها بر سر حضور مادورو و همچنین سیاست‌های اتحادیه باعث شد به مرور زمان 7 کشور شامل برزیل (در سال 2019) از اتحادیه کشورهای امریکای جنوبی خارج شوند.
الیور استانکل، استاد روابط بین‌الملل و پژوهشگر اندیشکده وارگاس در سائوپائولو در این باره می‌گوید: «بزرگ‌ترین مشکل اتحادیه کشورهای امریکای جنوبی این بود که در زمان تاسیس آن بیشتر رهبران منطقه‌ای چپگرا بودند و زمانی که راست‌ها در کشورهای مختلف بر سر کار آمدند این اتحادیه فروپاشید. صحبت درباره آغاز به کار دوباره این اتحادیه کار سختی نیست اما مهم این است که اطمینان حاصل شود دوباره شاهد فروپاشی آن نخواهیم بود.»
از مجموع 12 کشوری که عضو اتحادیه امریکای جنوبی بودند سران 11 کشور روز سه‌شنبه در برزیل حضور داشتند. تنها غایب نشست برازیلیا دینا بولارته، رییس‌جمهور پرو بود که در ماه‌های گذشته و پس از برکناری پدرو کاستیو جانشین او شد و از آن زمان کشورش با بحران‌های بی‌شماری از جمله اعتراضات خیابانی گسترده برای برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری جدید مواجه است.
بسیاری از کشورهای امریکای لاتین به شیوه برخورد خشن دولت بولارته با معترضان اعتراض دارند و کارشناسان سرکوب خشن مردم را یکی از علل انزوای دولت پرو ارزیابی می‌کنند.
روسای جمهور برزیل و ونزوئلا موافقتنامه‌های تقویت همکاری زیادی را در این سفر به امضا رساندند. هرچند این موافقتنامه‌ها نمی‌تواند روابط ونزوئلا و برزیل را در کوتاه‌مدت به سطح سابق برساند اما حرکت به سوی گسترش روابط می‌تواند منافع اقتصادی زیادی برای کاراکاس داشته باشد. بر اساس آمارهایی که دولت برزیل منتشر کرده در سال 2022 مجموع تجارت دوجانبه برزیل و ونزوئلا 1.7 میلیارد دلار بود که از این میان 1.3 میلیارد دلار سهم صادرات برزیل و 400 میلیون دلار صادرات ونزوئلا بود. 8 سال پیش در سال 2013 که روابط ونزوئلا و برزیل در وضعیت بسیار مطلوبی برای دو طرف قرار داشت حجم این تجارت دوجانبه مجموعا 6 میلیارد دلار برآورد می‌شد که نشان می‌دهد ظرفیت‌های زیادی در روابط کاراکاس و برازیلیا وجود دارد.
اعتماد
