گاهشماری در ایران
استفاده از گاهشمار یا تقویم در ایران پیشینهای بسیار کهن دارد. در گذر زمان گاهشماری ایرانی دگرگونیهای زیادی کردهاست. در ایران از روشهای گاهشماری متفاوت مانندگاهشماری خورشیدی و گاهشماری قمری و با مبداهای متفاوت مانند تاجگذاری یزدگرد سوم یا هجرت محمد استفاده شده و میشود.
استفاده از گاهشمار یا تقویم در ایران پیشینهای بسیار کهن دارد. در گذر زمان گاهشماری ایرانی دگرگونیهای زیادی کردهاست. در ایران از روشهای گاهشماری متفاوت مانندگاهشماری خورشیدی و گاهشماری قمری و با مبداهای متفاوت مانند تاجگذاری یزدگرد سوم یا هجرت محمد استفاده شده و میشود.- تقویم 96
یکی از کوششهای همیشگی ایرانیان، تنظیم گاهشماری بودهاست که با زمان طبیعی و دوره رویدادهای کیهانی، حداکثر انطباق را داشتهباشد. این کوشش منجر به ایجاد و بهرهبرداری از نظامهای گاهشماری بسیار متعدد و متنوعی شد که در نهایت با تدوین و تنظیم سالنامه اعتدالی ایرانی به حداکثر دقت ممکن برای تطبیق گاهشماری قراردادی با سال طبیعی دست یافته شد؛ و امروزه نیز این گاهشماری همچنان دقیقترین گاهشماری تاریخ بشر شناخته میشود. گمان نمیرود که هیچ مردم و تمدنی به اندازه ایرانیان تا این اندازه به بررسی و پژوهش در گاهشماری پرداختهباشند. فهرست نسخههای خطی احمد منزوی، خود به تنهایی نشاندهنده بیش از دو هزار نسخه سالنامه خطی منتشرنشده به زبان فارسی است. بیشترین کتیبههای باستانی در زمینه نجوم و گاهشماری که در میانرودان بدست آمدهاند، به دوران فرمانروایی کاسیان و هخامنشیان منسوب هستند. کوشش و پیگیری دانشمندان ایرانی، منجر به پیدایی دقیقترین گاهشماری جهان در ایران شدهاست.[۱]
اهشماری در دوران کهن در ایران معمولاً بر اساس خورشید انجام میگرفت. گاهشماریهای نخستین ایران برگرفته از گاهشماری بابلی با سال ۱۲ماه سی روزه بوده که هر ۶سال یکبار ۱۳ماهه میشدهاست. گاهشماریهای ۳۶۵روزه برگرفته از گاهشماری باستانی مصری اند. گاهشماری در دوره هخامنشیان تغییراتی کرده و بصورت گاهشماری زرتشتی درآمد. در زمان اردشیر اول پادشاه ساسانی، تقویم ایرانی متاثر از گاهشماری ژولینی تغییراتی کرد و به آخر سال ۵ روز اضافه شد و در دوره یزدگرد سوم هم اصلاحاتی در آن انجام شد. پس از ورود اسلام به ایران و تسلط اعراب،گاهشماری قمری جایگزین گاهشماری خورشیدی شد. اما با توجه به نقصهای گاهشماری قمری اسلامی و برای تعیین سال فصلی و مالی جهت زمان پرداخت مالیات کشاورزان، تقویم خورشیدی (ازجمله: تقویم خراجی) کاربرد داشت اما از مبدأ حقیقی آن گاه تا دوماه عقب میافتاد.تقویم 97
گاهشماری هجری قمری
تقویم هجری قمری در تاریخ ایران پس از اسلام تاکنون کاربرد دارد و تا پیش از مشروطیت مهمترین تقویم معمول ایرانیان بودهاست.
گاهشماری جلالی
گاهشماری جلالی در دورهٔ ملکشاه سلجوقی با فرمان خواجه نظامالملک توسط عدهای از ریاضی دانان ایرانی و در راس آنان حکیم عمر خیام در ۲۴ اسفند ۴۵۷ هجری خورشیدی (۳ رمضان ۴۷۱ هجری قمری) تدوین شد.[۳] در ایران پس از اسلام، گاهشماری هجری قمری کاربرد داشت و گاهشماری جلالی نیز پس از درگذشت ملکشاه، تا پیش از مشروطه در ایران رسمیت نداشت و با تغییراتی از جمله در مبدأ و اسامی و طول ماهها در قالب تقویم هجری شمسی برجی از سال ۱۲۸۹ هجری خورشیدی در ایران به کار رفت.
مبدأ گاهشماری جلالی، سال جلوس ملکشاه بر تخت سلطنت و سرآغاز آن جمعه، اول فروردین سال نخستین جلالی (۴۵۸ هجری خورشیدی)، برابر نهم رمضان سال ۴۷۱ هجری قمری قراردادی (۱۵ مارس ۱۰۷۹ میلادی جولیانی مطابق ۲۱ مارس ۱۰۷۹ میلادی گرگوری) بود که تفاضل آن با تقویم هجری خورشیدی ۴۵۷ سال میباشد. در این گاهشماری روز اول سال طوری تنظیم شدهاست که بابرابری بهاری همگام شود و در پایان سالها ۳۶۵ یا ۳۶۶ روز دارند. طول ماههای آن را مانند گاهشماری یزدگردی ۳۰روزه با ۵روز افزوده و به احتمالی ضعیفتر مانند تقویم برجی براساس توقف نسبی خورشید در برجها بین ۲۹ تا ۳۲روزه دانستهاند- تقویم 98
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.