هویت محله‌ای اکباتان، مقابل ساخت و سازهای خارج از قانون

مردم اکباتان از حق‌شان کوتاه نیامدند

ساعت 24-دیوان عدالت اداری، اعتراض مردم را به رسمیت شناخت و دستور توقف ساخت‌وساز در فضای سبز و اراضی مشاع شهرک اکباتان را صادر کرد، حالا باید دید که آیا شهرداری تهران و کسانی که چند ماه است درحال ساخت یک دارالقرآن در اراضی مردم هستند به قانون تمکین می‌کنند یا این‌که ساخت‌وساز را بی‌توجه به رای صادره ادامه خواهند داد.

div align="justify">چند ماه است، شهرک اکباتان صحنه اعتراض و انتقاد ساکنان این شهرک به ساخت و سازی است که به گفته آنها و طبق اسنادی که در اختیار دارند، غیرمجاز است. آنها به جز تجمع‌هایی که داخل شهرک اکباتان داشتند، چند بار مقابل شورای شهر و شهرداری تهران هم تجمع کردند. درنهایت اما جایی که به اعتراض آنها رسیدگی کرد و صدای‌شان را شنید نه شهرداری تهران بود و نه شورای شهر. دو روز پیش وکلای آنها از صدور حکمی توسط دیوان عدالت اداری خبر دادند که در آن دستور توقف عملیات اجرایی، احداث بنا در فضای سبز و مشاعات تا زمان تعیین تکلیف قطعی شکایت، صادر و اعلام شده بود.
این رأی به گفته «سید محمد ایرانمنش»، از ساکنان شهرک اکباتان و یکی از افرادی که تخلفات مربوط به این ساخت‌وساز غیرمجاز را پیگیری می‎کند: «رأی اولیه‌ای است که وکلای شاکیان شهرک اکباتان، از دیوان عدالت اداری گرفته‌ایم و در آن تصریح شده که ساخت‌وساز این مرکز باید متوقف شود.» به گفته او، امروز هیأت‌مدیره شهرک اکباتان، شورایاران و وکلایی که این پرونده را پیگیری کردند، جلسه مهمی دارند و قرار است در این جلسه برای ادامه پیگیری‌های قانونی به منظور ابلاغ سریع‌تر و اجرایی شدن این حکم اقدام شود چرا که سازندگان این دارالقرآن همچنان در حال کارند و پاسخ شهرداری هم این است که این حکم باید از سوی دیوان عدالت اداری به شهرداری ابلاغ شود تا جلوی این کار را بگیرد هر چند که این پاسخ در نظر مردم اکباتان در زمان خرید، بیشتر برای این است که سازندگان این دارالقرآن بتوانند به ساخت و سازشان ادامه بدهند.
«ساکنان شهرک اکباتان اما از پیگیری این موضوع عقب‌نشینی نخواهند کرد.» این جمله‌ای است که ایرانمنش چند بار در حرف‌هایش بر آن تأکید می‌کند. به گفته او زمینی که دارالقرآن در آن ساخته شده، علاوه بر این‌که فضای سبز بوده، جزو مشاعات و اراضی متعلق به مردم هم هست: «ماجرای این زمین‌ها از چند‌ سال پیش شروع شد. زمانی که مترو در اینجا کار می‌کرد و فضای سبز این محدوده را از بین برد. آن زمان به ما گفتند پس از پایان کار مترو، این زمین‌ها دوباره به فضای سبز تبدیل می‌شود اما مترو کارش را تمام کرد و این زمین‌ها هم به حال خودشان رها شدند. دقیقا
١٥ روز پیش از این‌که ساخت دارالقرآن در این زمین‌ها آغاز شود، ما از شهرداری منطقه ٥ پیگیری کردیم و به ما گفتند قرار است یک کمربند سبز در این نقطه از شهرک ایجاد کنند اما ناگهان یک شب عده‌ای با بیل مکانیکی آمدند و دور بخشی از این زمین‌ها را دیوار کشیدند و بعد هم شروع به ساخت‌وساز کردند و هیچ وقت هم به ما مجوزی نشان ندادند.»
پژمان پشمچی‌زاده، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران که پیش از این شهردار منطقه ٥ بوده و درواقع ساخت این دارالقرآن در زمان شهرداری او در اکباتان آغاز شده، چند ماه پیش زمانی که اعتراض‌های مردمی در اکباتان علیه این ساخت‌وساز اوج گرفت، اعلام کرد که «در ساخت این دارالقرآن هیچ اتفاق غیرقانونی رخ نداده است و همه چیز قانونی بوده است و به همین دلیل هم این کار ادامه پیدا می‌کند.»
حالا اما «ایرانمنش»، می‌گوید این حرف‌ها واقعیت ندارد و شهرداری وقت حتی می‌دانسته که این زمین معارض دارد و با وجود این با هیأت عشاق المهدی برای ساخت غیرقانونی این دارالقرآن همکاری کرده است: «معاون شهردار تهران گفت کارشان قانونی بوده اما اینطور نیست، مدارک و مستندات ما درباره این‌که این زمین را تصرف کرده‌اند، دقیق و محکمه‌پسند بود. پیگیری‌های بعدی و زمانی که از سازندگان مجوز خواسته شد درنهایت معلوم شد تنها چیزی که آنها در اختیار دارند، صورتجلسه ناقصی است که به امضای حدود ١٥ نفر از مسئولان شهرداری منطقه ٥ و همچنین نماینده هیأت عشاق المهدی رسیده است. جالب این‌که در یکی از بندهای همین صورتجلسه نوشته بودند اگر برای این زمین معارض پیدا شود، مسئولیتی متوجه شهرداری تهران نیست. همین بند نشان می‌دهد که آنها می‌دانستند این زمین جزو شهرک اکباتان است و متعلق به شهرداری نیست. ما طرح تفصیلی تهران را از سایت شهرداری تهران در‌آوردیم و در نقشه ٢ هزارم هم اینجا فضای سبز است و در همان صورتجلسه هم یکی از اعضای حاضر گفته بود که این زمینه جزو فضای سبز اکباتان است. با وجود همه این موارد آنها آمدند و اینجا را تصرف کردند.»
ساکنان شهرک اکباتان در پیگیری‌ها و اعتراض‌شان به ساخت این دارالقرآن به این نکته اشاره می‌کردند که سازه دارالقرآن مکان‌یابی درستی نداشته در نقطه خطرناکی از این شهرک و در حریم تأسیسات و زیرساخت‌های اکباتان قرار دارد. اتفاقا حرف‌های آنها بیراه هم نبود و حدود یک ماه پیش درحالی‌که سازندگان این دارالقرآن سعی می‌کردند عملیات ساخت‌وساز را با سرعت هر چه بیشتر پیش ببرند، کارگری در چاه افتاد: «اینجا یک خیابان باریک است و آمدند در خطرناک‌ترین نقطه و سر یک پیچ تند این ساختمان را ساخته‌اند. وقتی هم اعتراض کردیم، گفتند اینها ضد قرآن و ضد دین هستند، درحالی‌که اینطور نیست در اکباتان سه مسجد هست و کسی مخالفتی ندارد و اگر این دارالقرآن جای مناسبی بود مردم حتی کمک هم می‌کردند اما بخش عمده کار این ساختمان را شبانه پیش بردند تنها همین اواخر و پس از حمایت شهردار تهران، روزها کار می‌کردند اما عمده این سازه شب‌ها و زمانی که مردم خواب بودند و مخفیانه ساخته می‌شد.»
به گفته او، این اولین بار نیست که ساکنان شهرک اکباتان به طرح و برنامه‌های غیرکارشناسی و غیرقانونی اعتراض می‌کنند: «سال‌هاست که با شهرداری تهران درگیر هستم. بیایید اینجا ببینید که چقدر طومار نوشتیم. چقدر اعتراض کردیم.
یک بار دانشگاه آزاد می‌خواست دانشگاه بزند، نگذاشتیم. یک‌بار می‌خواستند، توالت عمومی در فضای سبز درست کنند یا قرار بود و تاسیساتی از مترو را در ضلع جنوبی فاز یک اکباتان احداث کنند؛ در همه این موارد مردم ایستادند و این بار در مورد دارالقرآن هم آن‌قدر موضوع را پیگیری می‌کنیم که قانون اجرا شود.»
شهرک اکباتان، شهرک بی‌دفاع
اتفاق‌هایی مشابه آنچه در شهرک اکباتان تهران افتاده، در ‌سال در نقاط مختلف تهران هم تکرار می‌شود اما این‌که چطور مردم اکباتان، در پیگیری شکایت‌شان به نتیجه رسیدند، موضوعی است که از منظر جامعه‌شناسی شهری قابل توجه است. دکتر «حسین ایمانی جاجرمی»، جامعه‌شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، در گفت‌و‌گو با «شهروند» تأکید کرد که به ثمر رسیدن تلاش‌های مردم برای این ساخت‌وساز غیرمجاز دلایل مختلفی دارد. یکی از مهم‌ترین آنها هویت محله‌ای اکباتان است: « این دستور موقت توقف برای مردم ارزش زیادی دارد. براساس این دستور این ساختمان فعلا اجازه هیچ ساخت و سازی ندارد البته در ظاهر آنها دارالقرآن را تمام و افتتاح کرده‌اند اما آن‌قدر آن را با عجله ساخته‌اند که هنوز سرویس بهداشتی ندارد یا طبقه دوم را ساخته‌اند اما این طبقه پله ندارد!» به گفته او بلوک‌های
١٩ و ١٧ که شکایت کرده بودند و سندهایی دارند که نشان می‌دهد این زمین‌ها، اراضی متعلق به مردم است این موضوع را به‌طور جدی دنبال می‌کنند. البته آنطور که«ایمانی جاجرمی»، توضیح می‌دهد، این حکم موقت است، دادگاه باید این موضوع را در مرحله پایانی بررسی کند: «دادگاه اعلام می‌کند که اگر اینها تصرف عدوانی کردند، باید مجازات شوند. البته تا جایی که من مطلع هستم، پرونده اکباتان به شورایعالی شهرسازی و معماری رفته و تخلفاتش محرز است.»
به گفته این استاد دانشگاه که خودش هم ساکن شهرک اکباتان است، آنچه علاوه بر مستندات قانونی که به ساکنان این شهرک کمک کرده تا شکایت‌شان را به نتیجه برسانند، سابقه مشکلات زیادی است که با شهرداری تهران داشته‌اند.«ایمانی جاجرمی»، درباره این مشکلات می‎گوید: « مشکلات زیاد بوده و درواقع فضای سبز این شهرک بارها و به دفعات از سوی شهرداری اشغال شده است. یکی از آنها ساخت مگامال اکباتان است که الان در زمینی انجام می‌شود که متعلق به شهرداری تهران نیست و زمین شهرک است و بدون اجازه ساکنان آ‌نجا ساخت‌وساز انجام شده است.»به گفته او، یکی دیگر از عوامل موثر در به ثمر رسیدن تلاش‌های مردمی این است که اکباتان هنوز هویت محله‌ای قوی دارد و «اکباتانی بودن»، یک واقعیت شهری است که هویت افراد را تعریف و آنها را به هم نزدیک می‌کند و اجازه می‌دهد اجتماعات شکل بگیرد.علاوه بر اینها ساکنان این شهرک طبقه متوسط، استادان دانشگاه و افراد تحصیلکرده‌ای هستند که به اعتقاد «جاجرمی»، سرشان کلاه نمی‌رود و حتی قانون را از بسیاری از کارمندان و مدیران شهرداری هم بهتر می‌فهمند و می‌شناسند و همین ظرفیت هم کمک کرده تا در پیگیری مسائل ازجمله همین مسأله ساخت‌وساز غیرقانونی در مشاعات به نتیجه برسند. این استاد دانشگاه تهران معتقد است که اکباتان شهرک خوبی بوده و حالا بسیار آسیب‌دیده است. افرادی که اینجا را خریدند، سکونت در این شهرک را به‌عنوان شهرکی که با برنامه‌ریزی ساخته شده است، آگاهانه انتخاب کردند اما: «از زمان احمدی‌نژاد اجازه ساخت و سازهاي جدید دادند و فضای سبز فاز یک و دو را تخریب کردند. گفتند می‌خواهیم در اینجا فروشگاه شهروند یک بسازیم، الان به جای آن غولی به نام مگامال ساخته می‌شود یا همین اجراي ایستگاه مترو در دل بافت مسکونی، مجموعه‌ای از مشکلات اجتماعی و آسیب‌ها را به اکباتان آورده و این شهرک درواقع به پارکینگ مترو تبدیل شده است.» او معتقد است، برخوردی که شهرداری تهران با شهرک اکباتان در سال‌های گذشته داشته و تصرف بخشی از اراضی این شهرک، موجب شده که مردم احساس کنند شهرک اکباتان به یک شهرک بی‌دفاع تبدیل شده است و برای همین نسبت به اتفاقات واکنش نشان می‌دهند: «‌مردم می‌گفتند اول کاربری‌های عمومی را تصرف کردند، بعد روی فضاهای مشاع دست گذاشتند و گام بعدی حتما این است که بیایند داخل خانه‌های‌مان.»
او از این‌که عده‌ای برای ساکت کردن مردم آنها را به ضدیت با دین متهم کردند، گفت: « قرار بوده ٣‌هزار متر مسجد در اکباتان ساخته شود و هیچ‌کسی هم اعتراض نکرد اما زمین مسجد فروخته شده برای این‌که به جای مسجد، مگامال ساخته شود. حرف ما این بود که بیایید چند‌هزار متر مسجد بسازید نه این‌که ٣٠٠ متر زمین را تصرف کنید و در زمین غصبی دارالقرآن بزنید.»