اختلالات مفصل گیجگاهی - فکی

اختلالات مفصل گیجگاهی - فكی (TMJ) عارضه های متفاوتی است كه منجر به درد و حساسیت در TMJ می شود. TMJ یك مفصل لولایی است كه در هر طرف سر قرار دارد و فك پایین را به استخوان گیجگاه جمجمه متصل می كند.
عواملی كه منجر به اختلالات مفصلی می شود متعدد است و شامل ساییدگی و پارگی و التهاب و ورم مفاصل، ضربه، استرس، بعضی پلاك های دندانی و فشردن و ساییدن دندان ها روی یكدیگر است. درد در رابطه با اختلالات مفصلی می تواند از كم تا شدید متغیر باشد. این عارضه ممكن است موقت یا مزمن باشد.
حدود ۱۵ درصد بزرگسالان در امریكا درد صورتی مزمن را تجربه كرده اند.
● علایم و نشانه ها
علایم و نشانه های اختلالات مفصلی شامل:
▪ عدم توانایی جویدن غذاها یا حتی خوردن فقط غذاهای نرم
▪ درد صورتی
▪ حساسیت و درد فكی
▪ درد در داخل و اطراف گوش
▪ یك صدای «كلیك» یا حس تیز و دلخراش موقع باز كردن دهان و یا جویدن
▪ قفل شدن مفصل در باز و بسته كردن دهان مشكل ایجاد می كند
▪ سردرد
▪ گاز گرفتن ناراحت كننده
▪ گاز گرفتن ناصاف، زیرا یك یا بیشتر دندان ها تماس زودرس دارند.
افراد امكان دارد درد و حساسیت را حتی وقتی دهانشان را تكان نمی دهند هم احساس كنند، اما در بیشتر موارد درد و حساسیت با حركت دادن فك و یا جویدن بدتر می شود و نیز ناراحتی خسته كننده ای در فك و ماهیچه ها موقع برخاستن از خواب صبح ها وجود دارد كه به طور پیشرونده ای در سرتاسر روز بدتر می شود كه امكان دارد منجر به دندان قروچه شود.
صدای «كلیك» فكین شایع است اما همیشه نشاندهنده یك مشكل نیست. (اگر هیچ گونه درد و یا محدودیت حركت فكی در رابطه با صدای «كلیك» وجود ندارد، احتمالا اختلالات TMJ وجود ندارد.)
● علل
درد و حساسیت TMJ می تواند ناشی از علل مختلف باشد. مانند سایر مفاصل، TMJ نیز متعدد و حساس به استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید و سایر اشكال التهاب است.
به طور نرمال، TMJ به فكین اجازه می دهد كه به راحتی باز و بسته شوند. فك پایین انتهای گردی دارد كه «كوندیل» نامیده می شود كه داخل و خارج حفره مفصلی هنگام صحبت كردن، جویدن و خمیازه كشیدن سر می خورد.
اگر حركت TMJ در قسمت چپ و راست هماهنگ نباشد، درد و سایر علامت ها پیشرفت می كند. دیسكی كه فك پایین را از جمجمه جدا می كند می تواند از موقعیتش منحرف شود و یا امكان این كه كوندیل جابه جا شده و از مفصل درآید نیز وجود دارد كه منجر به درد و عدم توانایی باز كردن دهان و فك به طور كامل می شود. یك گاز گرفتن نامناسب نیز می تواند به این جابجایی كمك كند.
درد TMJ می تواند نتیجه ای از ضربه به فكین باشد. اضطراب و افسردگی طولانی مدت نیز می تواند منجر به براكسیسم (دندان قروچه) شود. استفاده بیش از حد از TMJ و ساپورت ماهیچه ها نیز می تواند منجر به ایجاد درد شود.
● دندان درد و بیماری های لثه
دندان درد و بیماری های لثه شایع اند اما خوشبختانه می توان توسط مراقبت دندانی مناسب و بهداشت دندان ها از آنها پیشگیری كرد. سالم نگهداشتن دندان و لثه و استخوان اطراف دندان ها احتیاج به زدن مسواك به طور منظم، كشیدن نخ دندان و تغذیه مناسب دارد. مسواك باید بعد از هر وعده غذایی زده شود و نخ دندان باید یك مرتبه در روز برای خارج ساختن پلاك (یك عامل پوسیدگی دندان و بیماری لثه) مورد استفاده قرار گیرد.
▪ دندان درد:
بعضی مواقع یك دندان در لمس یا مواقعی كه در تماس با غذا و نوشیدنی های داغ، سرد، شیرین، تند و ترش قرار می گیرد حساسیت نشان می دهد. حساسیت متوسط می تواند ناشی از تحلیل لثه یا سایش دندان باشد و حساسیت زیاد به دما یا مزه های ترش و شیرین می تواند ناشی از صدمه به پالپ و در معرض قرارگیری پالپ و دندان ترك دار باشد.
بیشترین عامل دندان درد پوسیدگی دندانی است گرچه دندان درد امكان ندارد در مراحل اولیه پوسیدگی وجود داشته باشد.
▪ مشكلات لثه
لثه های سالم صورتی و سفت اند و به آسانی خونریزی نمی كنند. البته بعضی مواقع در اثر مسواك زدن خیلی محكم یا به كار بردن مسواك با موهای سخت و یا كشیدن نخ دندان با خشونت و سرعت لثه ها ممكن است خونریزی كنند.
مرحله اول بیماری لثه منجر به ایجاد لثه های قرمز و برآمده است كه به آسانی موقع مسواك زدن خونریزی می كند. این التهاب لثه ایجاد درد نمی كند، اما اگر درمان نشود می تواند منجر به مشكلات و بیماری های جدی تر لثه یا حتی از دست دادن دندان شود.
عوامل دیگری كه منجر به خونریزی و درد لثه می شود شامل:
۱) بارداری، داروهای رقیق كننده خون، یا اختلالات خونی
۲) كمبود ویتامین ها مثل ویتامین K و C یا بیماری هایی چون كم خونی كه در توانایی بدن برای جذب ویتامین ها دخالت می كند.
۳) دندان در آوردن در نوزادان و كودكان
۴) دست دندان یا پلاك های دندانی كه لثه ها را تحریك می كنند.
۵) عفونت اطراف ریشه دندان
۶) سیگار كشیدن و استفاده از محصولات تنباكو ریسك بیماری های لثه را افزایش می دهد.