کد خبر
2587
امام علی(ع)، نه سوسیالیست، نه لیبرال
هستند افراد و مکتبهایی که سعی دارند با نسبت دادن بزرگان تاریخی و ملی و مذهبی و اعتقادی یک ملت، مهر خود را در میان توده ها بگسترانند تا مگر اقبال عمومی را به خود ببینند. در این میان در جامعه ایران که رنگ شیعی در این تابلوی هزار رنگ بیشتر و پر رنگ تر است، به بزرگان شیعه توسط گروه ها و دسته های مختلف دیدگاههای مختلف نسبت داده می شود.
مثال برای این مدعا بسیار است که از این میان میتوان به سخن خسرو گل سرخی در دادگاه رژیم پهلوی اشاره کرد. وی در دفاعیه خود از امام علی (ع) به عنوان نخستین سوسیالیست تاریخ نام می برد و امام حسین (ع) را شهید بزرگ خلق های خاور میانه نام می برد؛ ادبیاتی که دقیقا ریشه در اندیشه های سوسیالیستی دارد.
از طرف دیگر میتوان در لابلای برخی حرفها و سخن ها دید که برخی دیگر به دنبال آنند تا از این بزرگان شخصیتی لیبرال و یا طرفدار مکتب خود نشان دهند. این نوشتار نه در پی نشان دادن اشتباه بودن مارکسیسم و لیبرالیسم است و نه تخریب شخصیت کسانی که چنین دیدگاه هایی نسبت به بزرگان شیعه دارند و نه بر آن است تا اثبات کند اینان از روی غرض و به قصد خیانت چنین می گویند که خداوند از درون ما آگاه تر است، بلکه روی سخن این نوشتار نقد این نوع نگریستن و این نوع دیدگاه است.
با چنین هدفی از دو منظر میتوان چنین دیدگاهی را نقد نمود. از منظری برون دینی و از منظری درون دینی. قبل از پرداختن به این دو نوع منظر باید این نکته را ذکر کنم که اگرچه در این مطلب امیر المومنین امام علی (ع) و سخنان پیرامون آن حضرت محوریت اصلی را دارند اما با کمی تغییر میتوان چنین قالبی (علی الخصوص نقد برون دینی) را برای بقیه بزرگان شیعی و حتی تاریخی نیز بکار برد.
نکته دوم آنکه در این نوشتار آنچه مورد توجه من است استفاده از تعابیر و اصطلاحات با معانی دقیق و تفاوتهای ریز آنها نیست، بنابراین خواننده عزیز در پی یافتن معانی دقیق و اختلافات خرد و کلان میان مکاتب و اندیشه ها در این نوشتار نباشد و نیز باید به عنوان سومین نکته متذکر شوم که هدف این نوشتار صرفا نشان دادن چرایی این امر است که بزرگان و اعتقادات متعلق به دوران قبل از ظهور مکاتب دوران مدرن را در چارچوب اندیشه های سیاسی و فلسفی چنین مکاتبی دیدن کاری غلط و بی پایه و اساس است.
و اما دو منظر:
1- نخستین نقدی که به این دیدگاه ها میتوان وارد ساخت برون دینی است. مکاتب فلسفی و ایدئولوژی های اعتقادی عموما به دوران پس از رنسانس و اصطلاحا دوران مدرن برمی گردند. دورانی که اندیشمندان و فیلسوفان با صبغه های مختلف قد علم کردند و هرکدام طرحی نو درانداختند و برخی از آبشخور طرحهای دیگران سیراب شدند و سپس راه آنان را ادامه دادند. این در حالی است که در مورد کسانیکه قبل از این دوران و قبل از ظهور و شیوع این مکاتب فلسفی (شامل سیاسی و غیر سیاسی) میزیسته اند نمیتوان بصورت مطلق سخن گفت که به کدام دسته و گروه تعلق دارند چرا که هیچ دلیل معتبری نمیتوان یافت که اگر این مکاتب در زمان آنها نیز وجود داشت آیا به آنها میپیوستند یا از آن دوری میکردند؟ برای مثال در مورد امام علی (ع) هیچگاه نمیتوان گفته گل سرخی را تایید کرد. در حقیقت این نوع سخنان نه امکان رد دارند و نه امکان تایید و بنابراین از حیث اعتبار ساقط هستند.
(برای درک بهتر عدم اعتبار چنین گزاره هایی جمله "فردا باران می بارد یا نمی بارد" را فرض کنید، این جمله نیز نه امکان تایید دارد و نه تکذیب و از نظر علمی اعتباری ندارد یا اصطلاحا ابطال پذیر نیست) تنها چیزی که میتوان گفت حداکثر و در بهترین حالت این است که با توجه به برخی شواهد و قرائن تاریخی میتوان قرائتی از مکتبی فلسفی یا ایدئولوژیکی داشت که با شیوه زندگی و اصول اعتقادی امام علی (ع) تضادی نداشته باشد و اعتقاد به هر دوی آنها به طور همزمان جمع نقیضین نشود (اینکه آیا واقعا چنین قرائتی صحیح باشد و تضادی داشته یا نداشته باشد بحث دیگری است) اما اینکه به دنبال آن باشیم که اصول مکاتبی را که توسط فیلسوفان غربی و حتی شرقی مطرح شده است از درون سخنان و رفتار امام علی (ع) استنتاج کنیم و آن امام همام را نخستین موسس آن مکتب بدانیم به نتیجه نمیرسد و رویه نادرستی است. این نقدی است که از منظری برون دینی، جدای از اعتقادات شیعه مطرح است.
2- نقد دوم به این نوع دیدگاه ها از منظری درون دینی و به عنوان فردی شیعی است. بنا بر اعتقادات ما شیعیان، امام علی (ع) انسان کامل است و اوج قله ای است که آدمی میتواند آرزوی رسیدن به آن را داشته باشد. سالهای سال است عشق و اعتقاد به علی (ع) و خاندان پاک و عزیزش در قلوب شیعیان و مسلمانان و حتی برخی غیر مسلمانان جریان دارد و این عزتی است که خداوند به این خاندان مطهر بخشیده است. با این دیدگاه، این شخصیت عظیم را در قالبی سوسیالیستی یا لیبرالیستی یا هر مکتب دیگری دیدن ظلمی است به آن بزرگوار و همه کسانیکه با این دیدگاه از دیدن همه جلوه های وجودی آن حضرت محروم میشوند. (مشابه چنین نقدی را بطور خاصتر در مقاله ای با عنوان "آیا مقابله با ظلم تنها ملاک ارزیابی افراد است؟" به برخی دیدگاه های دکتر شریعتی وارد کرده ام.)
از هر سمت و سویی که نگاه کنیم به هر حال مکاتب فلسفی و ایدئولوژیکی که بعد از دوران مدرن بوجود آمده اند ناشی از تفکرات و تجربیات انسانی اند و بنابراین دچار کاستی هایی هستند و خودشان نیز اغلب ادعایی بر کامل بودنشان ندارند. حال انسانی کامل را در چارچوبی غیر کامل دانستن ظلم بزرگی است و بحر در کوزه ریختن. امام علی (ع) همایی است که سایه رحمتش بر سر همه مردمان افکنده شده است، همچون پیامبر مهربانی (ص) که رحمتی است برای همه عالمیان. امام علی (ع) نه سوسیال است و نه لیبرال و نه متعلق به مکتب دیگری، علی (ع) خورشیدی است درخشان در تاریخ که بر همه عالم میتابد، و همه را زیر رحمت خود میگیرد.
از طرف دیگر میتوان در لابلای برخی حرفها و سخن ها دید که برخی دیگر به دنبال آنند تا از این بزرگان شخصیتی لیبرال و یا طرفدار مکتب خود نشان دهند. این نوشتار نه در پی نشان دادن اشتباه بودن مارکسیسم و لیبرالیسم است و نه تخریب شخصیت کسانی که چنین دیدگاه هایی نسبت به بزرگان شیعه دارند و نه بر آن است تا اثبات کند اینان از روی غرض و به قصد خیانت چنین می گویند که خداوند از درون ما آگاه تر است، بلکه روی سخن این نوشتار نقد این نوع نگریستن و این نوع دیدگاه است.
با چنین هدفی از دو منظر میتوان چنین دیدگاهی را نقد نمود. از منظری برون دینی و از منظری درون دینی. قبل از پرداختن به این دو نوع منظر باید این نکته را ذکر کنم که اگرچه در این مطلب امیر المومنین امام علی (ع) و سخنان پیرامون آن حضرت محوریت اصلی را دارند اما با کمی تغییر میتوان چنین قالبی (علی الخصوص نقد برون دینی) را برای بقیه بزرگان شیعی و حتی تاریخی نیز بکار برد.
نکته دوم آنکه در این نوشتار آنچه مورد توجه من است استفاده از تعابیر و اصطلاحات با معانی دقیق و تفاوتهای ریز آنها نیست، بنابراین خواننده عزیز در پی یافتن معانی دقیق و اختلافات خرد و کلان میان مکاتب و اندیشه ها در این نوشتار نباشد و نیز باید به عنوان سومین نکته متذکر شوم که هدف این نوشتار صرفا نشان دادن چرایی این امر است که بزرگان و اعتقادات متعلق به دوران قبل از ظهور مکاتب دوران مدرن را در چارچوب اندیشه های سیاسی و فلسفی چنین مکاتبی دیدن کاری غلط و بی پایه و اساس است.
و اما دو منظر:
1- نخستین نقدی که به این دیدگاه ها میتوان وارد ساخت برون دینی است. مکاتب فلسفی و ایدئولوژی های اعتقادی عموما به دوران پس از رنسانس و اصطلاحا دوران مدرن برمی گردند. دورانی که اندیشمندان و فیلسوفان با صبغه های مختلف قد علم کردند و هرکدام طرحی نو درانداختند و برخی از آبشخور طرحهای دیگران سیراب شدند و سپس راه آنان را ادامه دادند. این در حالی است که در مورد کسانیکه قبل از این دوران و قبل از ظهور و شیوع این مکاتب فلسفی (شامل سیاسی و غیر سیاسی) میزیسته اند نمیتوان بصورت مطلق سخن گفت که به کدام دسته و گروه تعلق دارند چرا که هیچ دلیل معتبری نمیتوان یافت که اگر این مکاتب در زمان آنها نیز وجود داشت آیا به آنها میپیوستند یا از آن دوری میکردند؟ برای مثال در مورد امام علی (ع) هیچگاه نمیتوان گفته گل سرخی را تایید کرد. در حقیقت این نوع سخنان نه امکان رد دارند و نه امکان تایید و بنابراین از حیث اعتبار ساقط هستند.
(برای درک بهتر عدم اعتبار چنین گزاره هایی جمله "فردا باران می بارد یا نمی بارد" را فرض کنید، این جمله نیز نه امکان تایید دارد و نه تکذیب و از نظر علمی اعتباری ندارد یا اصطلاحا ابطال پذیر نیست) تنها چیزی که میتوان گفت حداکثر و در بهترین حالت این است که با توجه به برخی شواهد و قرائن تاریخی میتوان قرائتی از مکتبی فلسفی یا ایدئولوژیکی داشت که با شیوه زندگی و اصول اعتقادی امام علی (ع) تضادی نداشته باشد و اعتقاد به هر دوی آنها به طور همزمان جمع نقیضین نشود (اینکه آیا واقعا چنین قرائتی صحیح باشد و تضادی داشته یا نداشته باشد بحث دیگری است) اما اینکه به دنبال آن باشیم که اصول مکاتبی را که توسط فیلسوفان غربی و حتی شرقی مطرح شده است از درون سخنان و رفتار امام علی (ع) استنتاج کنیم و آن امام همام را نخستین موسس آن مکتب بدانیم به نتیجه نمیرسد و رویه نادرستی است. این نقدی است که از منظری برون دینی، جدای از اعتقادات شیعه مطرح است.
2- نقد دوم به این نوع دیدگاه ها از منظری درون دینی و به عنوان فردی شیعی است. بنا بر اعتقادات ما شیعیان، امام علی (ع) انسان کامل است و اوج قله ای است که آدمی میتواند آرزوی رسیدن به آن را داشته باشد. سالهای سال است عشق و اعتقاد به علی (ع) و خاندان پاک و عزیزش در قلوب شیعیان و مسلمانان و حتی برخی غیر مسلمانان جریان دارد و این عزتی است که خداوند به این خاندان مطهر بخشیده است. با این دیدگاه، این شخصیت عظیم را در قالبی سوسیالیستی یا لیبرالیستی یا هر مکتب دیگری دیدن ظلمی است به آن بزرگوار و همه کسانیکه با این دیدگاه از دیدن همه جلوه های وجودی آن حضرت محروم میشوند. (مشابه چنین نقدی را بطور خاصتر در مقاله ای با عنوان "آیا مقابله با ظلم تنها ملاک ارزیابی افراد است؟" به برخی دیدگاه های دکتر شریعتی وارد کرده ام.)
از هر سمت و سویی که نگاه کنیم به هر حال مکاتب فلسفی و ایدئولوژیکی که بعد از دوران مدرن بوجود آمده اند ناشی از تفکرات و تجربیات انسانی اند و بنابراین دچار کاستی هایی هستند و خودشان نیز اغلب ادعایی بر کامل بودنشان ندارند. حال انسانی کامل را در چارچوبی غیر کامل دانستن ظلم بزرگی است و بحر در کوزه ریختن. امام علی (ع) همایی است که سایه رحمتش بر سر همه مردمان افکنده شده است، همچون پیامبر مهربانی (ص) که رحمتی است برای همه عالمیان. امام علی (ع) نه سوسیال است و نه لیبرال و نه متعلق به مکتب دیگری، علی (ع) خورشیدی است درخشان در تاریخ که بر همه عالم میتابد، و همه را زیر رحمت خود میگیرد.
نظرات کاربران
تیتر داغ
-
استفاده از مکانیسم ماشه یعنی حمله نظامی
۵ ساعت پیش -
بازداشت جوان فرانسوی از سوی جمهوری اسلامی
۱۴ ساعت پیش -
ذخیره گوشت قرمز رو به پایان است
۱ روز پیش -
جاسوس های اسراییلی در بازار ارز
۱ روز پیش -
واکنش ترامپ به تهدید جواد لاریجانی
۱ روز پیش -
بابک زنجانی کلاهبردار و ابربدهکار است
۱ روز پیش -
دوباره جنگ شورای رقابت با خودروسازها
۲ روز پیش -
حمله ناگهانی خاموشی به تهرانی ها
۲ روز پیش -
داروخانهها ۴ همت چک برگشتی دارن
۲ روز پیش
تازهترین خبرها
-
اروپا از مخالفت با ترامپ پرهیز میکند
۲ ساعت پیش -
توافق آمریکا با حوثیها همچنان پابرجاست
۵ ساعت پیش -
تنفس ۳ ماهه به صنعتگران و تولیدکنندگان
۵ ساعت پیش -
دلارهای آمریکایی در مکزیک و تغییر چهره شهرها
۵ ساعت پیش -
واردات طلا دو برابر شدولی ارزان نشد
۵ ساعت پیش -
استفاده از مکانیسم ماشه یعنی حمله نظامی
۵ ساعت پیش -
آیا دولت باید از بورس سهام حمایت کند؟
۵ ساعت پیش -
بازداشت جوان فرانسوی از سوی جمهوری اسلامی
۱۴ ساعت پیش -
اتعطاف نسبی جمهوری اسلامی در باره غنی سازی
۱۴ ساعت پیش -
انفجار در محله چیتگر تهران تروریستی نبود
۱۹ ساعت پیش -
جایگاه مردم بازتعریف شود
۱۹ ساعت پیش -
نیروهای ابوشباب در برابر حماس درغزه
۲۱ ساعت پیش -
ترامپ دنبال عناصر کمیاب زمین در آفریقا
۲۱ ساعت پیش -
روسیه با بدبختی نفت می فروشد
۲۱ ساعت پیش -
تخلف وزارت صمت از دستورالعمل خودرو
۲۲ ساعت پیش -
فرصت رفع تحریم ها ازدست می رود
۲۲ ساعت پیش -
راهنمای محافظت از خود در هوای آلوده
۲۳ ساعت پیش -
دست رد یک پیشکسوت استقلال به سینه نظری جویباری
۲۳ ساعت پیش -
قیمت جدید طلا و سکه ۱۹ تیرماه ۱۴۰۴
۲۳ ساعت پیش -
راهنمای انتخاب روغن مناسب برای گیربکس صنعتی
۲۳ ساعت پیش -
جزئیات ممنوعیت اشتغال اتباع غیرمجاز در تهران
۲۴ ساعت پیش -
نشانههای پیری زودرس چیست؟
۲۴ ساعت پیش -
رکورد شکنی بیت کوین
۲۴ ساعت پیش -
بابک زنجانی کلاهبردار و ابربدهکار است
۱ روز پیش -
بانکهای ایران ستم کشند یا ستمکار
۱ روز پیش -
جاسوس ها خطرناک تر از نیروهای بیرونی
۱ روز پیش -
مردم ایران در سرسام بلا تکلیفی
۱ روز پیش -
ذخیره گوشت قرمز رو به پایان است
۱ روز پیش -
جاسوس های اسراییلی در بازار ارز
۱ روز پیش -
واکنش ترامپ به تهدید جواد لاریجانی
۱ روز پیش -
چراغ سبز دولت به مذاکره با آمریکا
۱ روز پیش -
بیشترین نرخ ترک تحصیل دانشآموزان
۱ روز پیش -
پزشکیان به وزیران نمره قبولی یا رد بدهد
۱ روز پیش -
دنبال موی زنان بودند جاسوس ها را ندیدند
۱ روز پیش -
رونمایی از عصبانیت تندروها از پزشکیان
۱ روز پیش -
کیهان علیه اقتصاددانان امضاکننده بیانیه
۱ روز پیش -
با نفوذ تشکیلاتی برخورد نشد
۲ روز پیش -
دوباره جنگ شورای رقابت با خودروسازها
۲ روز پیش -
ترک فعل مدیران، آب به آسیاب دشمن میریزد
۲ روز پیش -
تخلف بانک گردشگری
۲ روز پیش -
بانک مرکزی شاکی شد
۲ روز پیش -
حمله ناگهانی خاموشی به تهرانی ها
۲ روز پیش -
آیا چین رهبری جهان را به دست خواهد آورد؟
۲ روز پیش -
نیمی از اروپا درگیر خشکسالی اند
۲ روز پیش -
چین و روسیه دوست روزهای بد نیستند
۲ روز پیش -
اقتصاد غیر رسمی عامل ضد امنیتی
۲ روز پیش -
رئیسجمهور انگار رئیسجمهور نیست
۲ روز پیش -
تولید خودرو در محاق
۲ روز پیش -
پزشکیان کارنامه وزیران را بررسی کند
۲ روز پیش -
گروسی به به پایان بازی خود نزدیک میشود؟
۲ روز پیش -
داروخانهها ۴ همت چک برگشتی دارن
۲ روز پیش -
طلای جهانی پیشروی کرد
۲ روز پیش -
تشعشعات اتمی حرف ها و واقعیت
۲ روز پیش -
آقای اژه ای کاری کنید
۲ روز پیش -
اعتراض صنفی کارگران ماشین سازی اراک
۳ روز پیش -
عبده تبریزی : اصلاحات باید شتاب بگیرد
۳ روز پیش -
پیام های آمریکا به تهران رسید
۳ روز پیش -
قیمت خودرو در دست اندازهای عجیب
۳ روز پیش -
40درصد پول چایکاران پرداخت نشده است
۳ روز پیش -
به مرز هشدار رسیدن تغییرات اقلیمی
۳ روز پیش
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.