روزنامه قانون5اسفند

واگذاری خاک ترکیه به داعش

اولين ساعات بامداد يكشنبه، احمد داووداوغلو به ميان خبرنگاران آمد تا از اتفاق مهمي به آنها خبر دهد. او با غروري خاص، از «اهتزاز» پرچم تركيه در «محلي جديد» سخن مي‌گفت. گويي توانسته است پرچم تركيه را در بخشي از خاك سوريه برافراشته كرده و بخشي از خاك اين كشور را تصرف كند. دو عمليات به طور همزمان از ساعات پاياني شب ۲ اسفندماه در منطقه شمالي سوريه و نزديك مرز تركيه انجام شده بود. داووداوغلو تلاش مي‌كرد تا نشان دهد «اجازه نداده است پرچم اين كشور» پايين بيايد، اما واقعيت چيز ديگري است. تركيه نه تنها دست به يك عقب‌نشيني زد، بلكه شنيده‌ها حاكي از آن است كه معامله‌اي ميان تركيه و داعش صورت پذيرفته است. معامله‌اي بر سر كمك به داعش در زمينه نفت. همچنين اين نگراني تشديد مي‌شود كه در آينده نه چندان دور، بار ديگر شاهد اوج‌گيري حملات داعش در منطقه باشيم.
يك سال پيش بود كه داعش به دولت تركيه اعلام كرد، سه روز فرصت مي‌دهد تا مقبره
«شاه سليمان» را ترك كند. چرا كه براساس رويه وهابيت و تفكرات داعش، بعد از حيات مادي افراد، نبايد براي آنها مقبره‌اي ساخته شود. براين اساس داعش، تخريب مقبره‌ها را يكي از وظايف ايدئولوژيك خود تعريف كرده است .
منطقه‌ای که قبر سلیمان شاه، پدربزرگ عثمان اول، بنیانگذار سلسله عثمانی، در آن واقع شده بود، بر اساس قرارداد سال ۱۹۲۱ بین ترکیه و فرانسه که قیمومیت سوریه را بر عهده داشت به آنکارا واگذار شده است. ترکیه این منطقه‌ را جزو اراضی خود می‌داند و اعلام کرده بود که از آن در برابر هر حمله‌ای دفاع خواهد کرد. در اين محل علاوه بر مقبره سليمان شاه، يك پاسگاه نيز براي حفاظت از مقبره وجود دارد. داعش در يك سال گذشته، در مقاطع مختلفي مانع از امداد رساني به سربازان ترك حافظ اين مقبره و پاسگاه شده بود و به نظر مي‌رسيد دولت تركيه قصد دارد از اين موضوع براي حضور نظامي در خاك سوريه دست‌آويز ايجاد كند.
عمليات «شاه فرات» كه به پايان رسيد، در اولين ساعات داووداوغلو به ميان خبرنگاران آمد و در پاسخ به خبرنگاري كه مي‌پرسيد، آيا به سوريه يا كشورهاي قدرتمند منطقه، درباره اين عمليات، اطلاع رساني شده يا هماهنگي صورت گرفته، غرورمندانه گفت: «تمام تصميمات در آنكارا اتخاذ شد.» او تاكيد كرد كه هيچ نيازي براي اطلاع رساني به كشورهاي ديگر ديده نشده و تنها «پس از آغاز عمليات» به نيروهاي ائتلاف ضدداعش اطلاع داده شد كه تركيه مشغول عمليات است.
تركيه در يك زمان دو عمليات را انجام داد. در عمليات اول به مقبره شاه سليمان رفت و بعد از انتقال جسد و اشياء مورد نظر، باقي‌مانده محل را تخريب كرد تا چيزي به دست داعش نيفتد. در عمليات دوم و همزمان، در عمق ۸/۱ كيلومتري خاك سوريه و در منطقه «آشمه»، مقدمات انتقال جسد و اشياء را فراهم كرد. مهم‌ترين بخش اين عمليات در واقع «كارگذاري پرچم» توسط سربازان ترك بود. اقدامي كه به قول رسانه‌هاي ترك براي «بزك كردن يك عقب‌نشيني» صورت گرفته بود. عملياتي كه در آن بدون انجام هيچ‌گونه درگيري نظامي، يك كشته براثر سانحه برجاي گذاشت.
چيز زيادي به انتخابات سراسري در تركيه باقي نمانده است. همان‌طور كه مشخص است مردم تركيه از «ملي‌گراترين» ملل جهان به‌شمار مي‌روند. از همين نوع نگاه بود كه ترك‌ها، در مقطعي از تاريخ كنار آلمان‌ها قرار گرفتند. اگر مذهب را در ايران از عوامل موثر در تحولات سياسي بدانيم، مي‌توان گفت ناسيوناليسم در تركيه به همان اندازه بر سياست اثرگذار است. پرواضح است كه براي ناسيوناليسم، «تاريخ»، «نمادهاي تاريخ» و همچنين «خاك» از اهميت بسيار بالايي برخوردار است.
حالا و در آستانه انتخابات سراسري در تركيه، اقتدار دولت اسلامگراي عدالت و توسعه مي‌توانست با يك تهديد جدي روبه‌رو شود. در صورتي كه داعش به اين مقبره حمله و آن را تصرف مي‌كرد، اقتدارطولاني مدت AKP در تركيه دچار تزلزل جدي مي‌شد. از همين رو، دولتمردان ترك تصميم گرفتند تا اين عقب‌نشيني را ترتيب دهند.
دولت و نظاميان ترك از عمليات انتقال مقبره شاه سليمان تصاويري را منتشر نكردند، اما در عوض تصاوير برافراشتن پرچم اين كشور، به طور ويژه‌اي بازتاب داده شد. اين تصوير روز دوشنبه به عكس اول تمام رسانه‌هاي تركيه بدل شد. ژستي كه سربازان در برافراشتن اين پرچم گرفته بودند، تداعي كننده برافراشتن پرچم آمريكا در جزيره «ايو جيما» ژاپن بود. اتفاقي كه پس از آن ژاپن روي ناو «يو‌اس‌اس ميسوري» سند تسليم را امضا كرد. اين عكس در آمريكا اهميت بسياري دارد و از آن به عنوان نمادي از پيروزي استفاده مي‌شود. در واقع دولت AKP تلاش كرد تا با شبيه‌سازي چنين تصويري و كشاندن آن به رسانه‌ها نمايش اقتدار را به اجرا بگذارد. اين درحالي بود كه بسياري در تركيه و جهان بر اين باورند كه واقعيت چيز ديگري است.
آنچه در پس بالا رفتن اين پرچم ديده مي‌شود، «از دست دادن بخشي از خاك تركيه» است. اقدامي كه دولت تلاش مي‌كند از آن تصويري واژگونه ارائه كند، تا از تيغ تند انتقادات ملي‌گرايان، در امان بماند.
از طرف ديگر رسانه‌هاي ترك افشا كردند كه اين عمليات با هماهنگي نيروهاي PD (اتحاديه دموكراتيك كردستان) صورت گرفته است. روزنامه «طرف» چاپ استانبول معتقد است كه اين عمليات با هماهنگي و «دستور آمريكا» صورت گرفته است تا به مناقشه ميان ترك‌ها و داعش خاتمه دهد. براساس تحليل اين روزنامه در نهايت تركيه بخشي از خاك خود را به داعش واگذار كرده است. اقدامي كه اين روزنامه ماه‌ها قبل آن را پيش بيني كرده بود. براساس اين اطلاعات تركيه عقب‌نشيني كرد تا ۴۹ نفر پرسنل حاضر در آن منطقه را بتواند نجات دهد.
«رابرت فيسك» گزارشگر اينديپندنت نيز اين اتفاق را يك عقب‌نشيني توصيف كرد. اما به دنبال پاسخ براي اين سوال است كه تركيه چرا تن به چنين كاري داد؟ او معتقد است كه در پس اين اتفاق معامله‌اي ميان داعش و تركيه صورت گرفته است.
سال گذشته و بعد از تصرف بخشي از تاسيسات نفتي سوريه توسط داعش، مهندسان سوري فاش كردند كه در محل اين تاسيسات تعدادي از مهندسان تركيه را ديده‌اند. به اعتقاد نويسنده اينديپندنت، «دولت تركيه قول داده است تا تعدادي از مهندسان نفتي خود را براي كمك به داعش در اختيار آنها قرار دهد.»
با اين همه، يك گمانه ديگر نيز در اين باره مطرح است. پرواضح است كه تركيه بر خلاف آنچه تلاش مي‌كند به نمايش بگذارد، يك عقب‌نشيني صرف را به اجرا گذاشته است، اين مسئله نشان مي‌دهد كه خطري منافع ترك‌ها را تهديد مي‌كرد. با نزديك شدن به بهار و گرم شدن هوا در آن مناطق ، ممكن است بار ديگر با حملات جديد داعش روبه‌رو باشيم. فراموش نكنيم كه داعش درست در روزهاي اول بهار سال گذشته از چراغ جادو خارج شد و به سامرا، سپس به موصل حمله كرد.
بدين ترتيب ترك‌ها مي خواهند از گزند تلافي‌جويي‌هاي داعش در امان باشند به‌خصوص اينكه آنكارا در توافقي با واشنگتن ماموريت آموزش نيروهاي مخالف سوري را براي مقابله با داعش پذيرفته است.
اين بازي خطرناك ترك‌ها هر چه كه باشد نمي تواند موضوع از دست دادن بخشي از حق حاكميت اين كشور بر مقبره سلطان سليمان را لاپوشاني كند.
داوود حشمتي