شهروندان لبنانی از صف کاروان تانکرهای حامل سوخت ایرانی استقبال کردند
گام بلند تهران برای احیای جایگاه بیروت و دمشق
ساعت24-روز پنجشنبه کاروانی از تانکرهای حامل گازوییل و مازوت ایرانی از طریق مرز سوریه و لبنان در منطقه هرمل در شمال شرقی لبنان وارد لبنان شدند و استقبال گسترده شهروندان لبنانی از ورود سوخت، بعد از تحمل چندین ماه بحران کمبود نفت و فرآوردههای نفتی در این کشور، در رسانههای جهان خبرساز شد.
سوخت ایرانی که توسط لبنانیها خریداری شده بود، بدون مزاحمت تحریمکنندگان ایران، سوریه و لبنان، از طریق ایران به بندر بانیاس سوریه رسید و از آنجا با تانکر به خاک لبنان انتقال داده شد. در شرایطی که لبنان به شدت نیازمند کمک بینالمللی برای حل مشکلات عدیده داخلی است، ایران نخستین کشوری بود که از طریق ارسال سوخت به این کشور پیشقدم شد. این در حالی است که کشورهای عربی جنوب خلیجفارس، بهرغم اینکه برخلاف ایران تحت هیچ تحریم و تحدیدی قرار نداشتند، ترجیح دادهاند تا امروز از هرگونه کمک به لبنان خودداری کنند. در این میان، سوریه نیز از تلاش ایران برای کمک به لبنان سود برد. نه تنها تا پیش از این شهروندان سوریه، میتوانستند خودشان از سوخت خریداری شده از تهران، در شرایط تحریم و محاصره اقتصادی خارجی بهرهمند شوند، حالا این کشور به مسیر ترانزیت سوخت به لبنان هم بدل شده است که نه تنها سوخت ایران، بلکه قرار است گاز طبیعی تولید شده در اردن و مصر هم از طریق خاک سوریه به لبنان برسد.
محمولهای از فرآوردههای نفتی که پنجشنبه از استان بقاع وارد خاک این کشور شد، اولین سری از فرآوردههایی است که ایران با چهار نفتکش برای لبنان ارسال کرده و بقیه آنها قرار است طی روزها و ماههای آینده به این کشور برسند. ورود کاروان تانکرهای سوخت ایرانی به شهر هرمل، با استقبال گسترده شهروندانی مواجه شد که پرچمهای حزبالله را در دست گرفته بودند و با شیرینی از هم پذیرایی میکردند. سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزبالله لبنان، رسیدن این محموله به خاک لبنان را «شکستن محاصره لبنان توسط امریکا» توصیف کرده است. به گفته دبیرکل حزبالله لبنان، هزینه نفت خریداری شده از ایران، توسط یک لبنانی خیر که خواسته نامش افشا نشود پرداخت شده و قرار است بدون هزینه دراختیار بیمارستانها، آسایشگاهها، شیرخوارگاهها، صلیب سرخ لبنان و نهادهای دستاندرکار توزیع آب قرار بگیرد. همزمان بخشی از این سوخت نیز با هزینه ناچیز دراختیار بیمارستانهای خصوصی، کارخانههای تولید دارو، نانواییها، سوپرمارکتها و تولیدکنندگان خصوصی برق قرار خواهد گرفت. این فرآوردههای نفتی در حالی وارد لبنان میشود که در طول هفتههای گذشته، سوخت در لبنان به یک کالای نایاب تبدیل شده و مشکلات عدیدهای برای خدمات عمومی به دلیل قطعیهای گسترده و پیوسته برق شهری به دلیل فقدان سوخت به وجود آمده بود. همزمان با این مشکلات، دولت لبنان که به شدت با کمبود منابع مالی مواجه شده، تمامی یارانههای پرداختی برای سوخت را قطع کرده است و به گفته نجیب میقاتی، نخستوزیر جدید این کشور، به دلیل فقدان منابع، قبل از اینکه لازم باشد در دولت او تصمیمی برای قطع یارانه سوخت گرفته شود، عملا این اتفاق افتاده است.
مسکن موقت برای زنده نگه داشتن تاسیسات حیاتی
بسیاری از منابع خبری معتقدند که چهار نفتکش ایرانی، کل مساله کمبود سوخت در لبنان را حل نمیکنند. ولید ابوسلیمان، اقتصاددان لبنانی به المانیتور میگوید که نیاز لبنان به سوخت، معادل 10 تا 15 نفتکش اینچنینی در هر هفته است. پاتریک مردانی، کارشناس دیگر اقتصادی به این پایگاه خبری میگوید که مشکل اصلی سوخت در لبنان، ناتوانی در واردات نیست، بلکه به خاطر قاچاق شدن سوخت وارد شده به سوریه است. به گفته این کارشناس، سوخت ایران دقیقا از همان جادههایی وارد لبنان میشود که قاچاقچیان سوخت از آن برای قاچاق سوخت خریداری شده با قیمت یارانهای در لبنان و فروشش با قیمت گرانتر در خاک سوریه از آن استفاده میکنند. بهرغم این اظهارات، صرف رسیدن سوخت به نقاطی حیاتی در لبنان که بیشترین نیاز را به آن دارند، یک پیروزی تبلیغاتی برای حزبالله لبنان محسوب میشود که میگوید با شکستن محاصره امریکا توانسته است چراغ بیمارستانها و تاسیسات حیاتی در لبنان را روشن نگه دارد.
دولت لبنان اعلام کرده است که از پایان ماه سپتامبر (دو هفته دیگر) کلیه یارانههای غیرمستقیم برای سوخت در این کشور حذف میشود و در عوض کارت یارانه مستقیمی معادل 25 دلار در ماه به هر فرد نیازمند در این کشور به جای یارانههای حذف شده واگذار میشود. برداشته شدن یارانه غیرمستقیم سوخت، میتواند تا حدی مشکلات قاچاق سوخت از لبنان به خارج از کشور را حل کند. اما اقدام ایران برای ارسال سوخت به لبنان، مسکنی است که فعلا مشکلات خاموشی و فقدان منابع انرژی در تاسیسات حیاتی از جمله بیمارستانها را حل میکند تا دولت جدید لبنان که بعد از 13 ماه بنبست سیاسی در این کشور عاقبت هفته گذشته تشکیل شد، بتواند راهکاری برای برونرفت اقتصاد فروپاشیده لبنان از بحران پیدا کند.
مسابقهای که امریکا باخت
نیویورکتایمز مینویسد: «بحران سوخت در لبنان، یک مسابقه میان حزبالله و ایالات متحده بود که نشان بدهد کدام یک زودتر میتوانند آلام شهروندان لبنان را التیام دهند، مسابقهای که دستکم در کوتاهمدت، حزبالله برنده آن بود. تقریبا هر گام از مسیر رسیدن سوخت به لبنان، یک چالش بود که در مقابل امریکا قرار داده شده بود. امریکا برای خرید نفت و فرآوردههای نفتی از ایران تحریم وضع کرده است، دولت سوریه را تحریم کرده است، حزبالله را تحریم کرده است و حتی کمپانی که قرار است این سوخت وارد شده از ایران را در لبنان توزیع کند، به دلیل انتساب به حزبالله تحت تحریم امریکا قرار گرفته است.» این روزنامه در ادامه مینویسد که سفیر امریکا در بیروت، همزمان با اقدام حزبالله تلاش کرده بود تا از طریق یک ساز و کار جدید انتقال گاز به لبنان از مصر و اردن، مشکل سوخت در این کشور را حل و فصل کند. جالب اینجاست که ابتکار سفیر امریکا در بیروت، به منزله به رسمیت شناختن مجدد دولت سوریه از سوی امریکا بود، به این دلیل که طرف چهارم فرآیند انتقال گاز طبیعی مصر و اردن به لبنان، دولت سوریه است که قرار است انتقال گاز از طریق خط لولهای از خاک این کشور انجام شود.
ایده احیای خط لوله عربی، توسط نخستوزیر پیشین لبنان، سعد حریری مطرح شده بود، اما دولت امریکا به دلیل مشارکت دولت سوریه در این طرح، حاضر به پذیرش آن نبود. امریکاییها خیلی دیر و بعد از آنکه ایران اولین نفتکش حامل سوخت خود را به لبنان اعزام کرد، به این نتیجه رسیدند که برای حفظ چهره خود در افکار عمومی، مجبورند که دستکم اندکی کوتاه بیایند و به این ایده چراغ سبز نشان بدهند. دو هفته پیش در نشستی چهارجانبه در سطح وزرا در امان پایتخت اردن، دولتهای اردن، مصر، لبنان و سوریه توافق کردند که با استفاده از «خط لوله گاز عربی» گاز طبیعی تولید در مصر و اردن را به لبنان انتقال دهند. در این نشست هاله زواتی، وزیر انرژی و منابع معدنی اردن، طارق الملا، وزیر نفت و منابع معدنی مصر، بسام طعمه، وزیر نفت و منابع معدنی سوریه و ریموند قجر، وزیر وقت انرژی و آب لبنان توافق کردند که پروژه انتقال گاز از طریق خاک سوریه کلید بخورد. این اقدام بیسابقه نه تنها به معنای از سرگیری ارتباط مستقیم سیاسی و اقتصادی اردن و مصر با دولت سوریه است، بلکه هم به عنوان هزینه ترانزیت منافعی را برای سوریه در بر دارد که میتواند به اقتصاد این کشور جنگ زده کمک کند.
ست فرانتزمن، در روزنامه جروزالم پست مینویسد: «ایران، امریکا را در یک بازی دو سر باخت قرار داده است، از یکسو امریکا را وادار کرده که به سوریه که یک دولت متحد ایران است تکیه کند و از سوی دیگر باعث میشود تا نفوذ امریکا در لبنان کاهش پیدا کند.»
آیا ارسال سوخت به لبنان غیرقانونی بود؟
60 تانکر حامل سوخت روز پنجشنبه و 60 تانکر دیگر روز جمعه از طریق گذرگاه مرزی غیررسمی قصیر در استان حمص سوریه وارد خاک لبنان شدند. این کاروان تانکرها از مبادی گمرکی قانونی لبنان برای ورود به خاک این کشور عبور نکردند. علاوه بر این، ایران به جای اینکه مستقیما سوخت را به بنادر طرابلس یا بیروت لبنان ارسال کند، ترجیح داد از بندر بانیاس سوریه برای تخلیه سوخت استفاده کرده و این سوخت را به صورت زمینی به لبنان ارسال کند. وزیر انرژی پیشین لبنان، ریموند قجر، تاکید کرده است که هیچ درخواستی برای واردات سوخت به این وزارتخانه نرسیده و مجوزی برای واردات صادر نشده است. الیاس سلیم فرحات، ژنرال بازنشسته ارتش لبنان، در گفتوگو با نیویورکتایمز درخصوص قانونی بودن یا غیرقانونی بودن ورود تانکرهای حامل سوخت ایران به لبنان میگوید: «امروز کشور با یک بحران جدی مواجه است، به نظرم کمترین چیزی که برای دولت لبنان اهمیت دارد، این است که این کامیونها قانونی وارد شدهاند یا غیرقانونی، وضعیت کشور اضطراری است.» به نظر میرسد که بیش از 1000 تانکر برای انتقال سوخت ارسالی ایران به خاک لبنان نیاز باشد و عملیات انتقال سوخت از طریق بندر بانیاس سوریه به گذرگاه قصیر و شهر هرمل در لبنان تا مدت طولانی ادامه داشته باشد. با این حال، نه تنها دولت لبنان بهرغم ادعای عدم صدور مجوز، مانعی در برابر رسیدن سوخت به کشور ایجاد نکرده است، بلکه بسیاری از مقامها و شهروندان لبنانی، به ویژه متحدان حزبالله مانند نبیه بری، رهبر جنبش امل و رییس پارلمان، از این اقدام استقبال کردهاند. در برابر رقبای داخلی حزبالله نیز این اقدام را نکوهیدهاند، از جمله سعد الحریری که پیش از این سوخت ایران را نحس توصیف کرده و گفته بود که واردات نفت ایران «با خود تحریم به همراه میآورد.»
میقاتی: خیلی غمگینم!
نجیب میقاتی، نخستوزیر جدید لبنان در گفتوگو با شبکه خبری سیانان امریکا، نخستین واکنش به ارسال سوخت از ایران برای مردم لبنان را نشان داد. میقاتی که قصد داشت نشان دهد دولت لبنان کاملا از این مساله بیخبر بوده و هیچ نقشی در واردات سوخت از ایران نداشته است، گفت: «من بسیار غصه دارم، خیلی غصه دارم، چون استقلال لبنان مورد خدشه قرار گرفته است، اما ما قصد داریم این مساله را در شرایطی بسیار آرام حل و فصل کنیم.» اظهار ناراحتی نخستوزیر جدید از رسیدن سوخت موردنیاز لبنان، به نظر میرسد به این دلیل باشد که او قصد دارد دولت لبنان را کاملا از مساله واردات سوخت از ایران جدا نگه دارد تا از تحریمهای بالقوه امریکا علیه دولتش
در امان بماند، به همین دلیل او در پاسخ به این سوال که آیا نگران تحریم شدن دولت لبنان به دلیل خرید نفت از ایران هستید، پاسخ داد: «نه! نگران نیستم، چراکه واردات این سوخت مورد توافق دولت قرار نگرفته بود و این اقدام توسط دولت انجام نشد.»
میقاتی در نخستین مصاحبهاش با یک شبکه خبری بینالمللی پس از رسیدن به مقام نخستوزیری، در مورد تعاملش با حزبالله لبنان و عضویت وزرای مورد تایید حزبالله در کابینهاش توضیح داد: «صراحتا به شما میگویم من کاملا عملگرا هستم، آنچه به آن اهمیت میدهم لبنان و نجات لبنان است، بله من دو وزیر در کابینهام دارم که از دوستان حزبالله هستند، حزبالله حزبی است که در لبنان حضور دارد، من نمیتوانم این جامعه را دور بزنم، من نمیتوانم این حزب را دور بزنم. من دو فرد متخصص را انتخاب کردهام که میتوانم با آنها کار کنم، هدف اصلی امروز من این است که بگویم بیایید اختلافات سیاسی را کنار بگذاریم، بیایید با هم این کشور را نجات بدهیم، این کشوری است که ارزش نجات دادن دارد، ما مردم خوبی داریم، منابع زیادی داریم و میتوانیم کشورمان را نجات دهیم، اگر بخواهیم اینگونه برخورد کنیم که این یکی از فلان حزب است، آن یکی از بهمان حزب، نمیتوانیم این کشور را نجات دهیم. به هیچوجه فشاری روی من نبود تا کسی را به عنوان عضو کابینه انتخاب کنم. اگر فردا روزی من بتوانم نتیجه مذاکرات با صندوق بینالمللی پول را بگیرم، باید آن را به تصویب کابینه برسانم، من دوست دارم که یک تصمیم اجماعی در کابینه داشته باشیم تا بتوانیم برای اجرای نتیجه مذاکرات با صندوق بینالمللی پول اجماع داشته باشیم. اگر این اجماع نباشد، به نتیجه نمیرسیم، در نتیجه من ترجیح میدهم کسانی را انتخاب کنم که در تصمیمگیریها با من همراه باشند.»