براساس نتایج پژوهش انجام شده که فصلنامه مطالعات راهبردی منتشر کرده است
رشد دین داری عاطفی و افول دین داری فقهی و پیامدهای آن
ساعت24-سه پژوهشگر مرکز پژوهشی مبنا نتایج پژوهش خود با عنوان " فرا تحلیل روند دین داری ایرانیان در دهه گذشته و پیامدهای امنیتی آن " را برای انتشار به فصل نامه مطالعات راهبردی دادهاند و این فصلنامه در شماره تابستان 1400 خود آن را منتشر کرده است. در مقدمه این پژوهش تاکید شده است نوع دین داری ایرانیان از دین داری شریعتی به دین داری عاطفی متمایل شده استو تغییر گروههای مرجععمومی ، افزایش فرقه های دینی ، کاهش نفوذ روحانیت و تضعیف جایگاه حاکمیت دینی وولایت فقیه از پیامدهای این تغییر است.
برخی نتایج این پژوهش به طور خلاصه عبارتند از
-میزان دین داری اعتقادی در دهه 1388 تا 1398 با شیب ملایمی در حال کاهش است به طوری که از 92درصد در سال 1388 به 88 در صد در سال 1397 رسیده است.
- با مرور نتایج پژوهش ها می توان گفت در دهه یادشده میزان التزام به روزه گرفتن روند کاهشی داشته است.
تنها 27 در صد مردم درنمازهای جماعات شرکت می کنند ومیزان شرکت در نماز جمعه فقط 15 در صد است.
- تنها نیمی از مردم به روابط غیر شرعی بین دختر و پسر دید منفی دارند و ان را صحیح نمی دانند.
دین داری از نگاه نخبگان
یکی از امتیازهای این پژوهش استفاده از نظرهای نخبگی ومصاحبه با 60 نفر از صاحب نظران علوم اجتماعی ، دین شناسی ، الهیات و مدیران اجرایی است. برخی از نخبگان باوردارند افول دین داری در جامعه ایرانی دیده می شود ونیز دین داری ایرانیان متناقض شده ودین داری ایرانیان مناسکی و احساسی است. اگر بخواهیم نقطه اشتراک نظرهای نخبگانی در باره دین داری فعلی و مسیر اینده را در یک عبارت خلاصه کنیم بی شک آن عبارت " تغییر دین داری " است. همه صاحب نظزهای حاضر در این پژوهش باوردارند دین داری ایرانیان در سالهای اخیر تغییر کردعه و همچنان در حال تغییر است.
پیامدهی عاطفی شدن دین داری در ایران
دین داری پیوندهای عمیقی با عرصه های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی درجامعه ایران دارد. ازاین رو، با دگرگونی در دین و دینداری، اقتدار حاکمیت و ایدئولوژی سیاسی آن تضعیف می شود. همچنین، تغییر در دینداری جامعه ایران، پیامدهای مثبت و منفی فرهنگی و هویتی خواهد داشت که سازمانهای امنیتی و سیاست گذاران باید توجه موشکافانه به آن داشته باشند. از مجموع پژوهش ها و مصاحبه های نخبگی، میتوان هشدارهای امنیتی زیررا در زمینه دینداری و نهادهای دینی کشور بیان کرد:
یکم- تغییر کیفیت دینداری ازفقهی وشریعتی به عاطفی و معنو یت گرا یی ممکن است به تکثیر فرقه های نوظهورو عرفان های انحرافی منجر شود که موجب تفرق و تشتت در جامعه خواهد شد و نفوذ رهبریِ فقها در ایجاد انسجام عقیدتی را کاهش می دهد.
دوم- زیاده روی در جنبه عاطفی دین مایه ظهور خوانش های شخصی از دین می شود که راه را
برای تعطیل کردن برخی اصول دینی- ملی می گشاید.
سوم- با ادامه روند فعلی، از میزان طرفداران دینداری فقهی وشرعی و عقلانی کاسته خواهد شد ودرنتیجه پرداخت وجوهات شرعی مانند خمس و زکات نیز کاهش می یابد وحوزه ها ی علمیه تضعیف خواهند شد.
چهارم- هرچند اخلاق عمومی مانند خیرخواهی عمومی در حال بهبودی است، به نظرمی رسد این نوع توجه به اخلاق از جنس اخلاق سکولار با خاستگاه اومانیستی بوده و ریشه های اسلامی ندارد و ریشه عاطفی وانسانی دارد. در نتیجه زیاده روی درعاطفه گرایی، موضوعاتی مانند شهادت، جهاد و دیگر جنبه های قهری دین را تضعیف خواهد کرد.
پنجم- تحولات دین داری ایرانیان به ویژه تحولات یک جانبه، مستقیما بر بُعد بینشی و کنشی اثرخواهد گذاشت و باعث تغییر در سبک زندگی ایرانیان خواهد شد. برای نمونه،موجب مناسک گرایی افراطی می شود.
ششم- پژوهش ها نشان می دهد عموما پنداشت از دینداری جامعه، پایین تراز پنداشت افراداز دینداری خودشان است. این مسئله پیامدهایی دارد؛ از جمله بدبینی به افراد پیرامون و کاهش سرمایة اجتماعی کشور.
هفتم- کاهش پایبندی به دینداری، فروکاهش جایگاه مرجعیت روحانیت برای ایرانیان است ؛ که این مسئله باعث تضعیف جایگاه ولایت فقیه و فصل الخطاب بودن مراجع تقلید درنگاه نخست و کاهش کارکرد روحانیت می شود.
هشتم - دین داری با هویت و شخصیت انسان ها ارتباط وثیق دارد و هرگونه اختلال در این هویت، به هویت اشخاص و جامعه لطمة جدی خواهد زد. از طرف دیگر، طبق نظریة هویت لایه ای، دین یکی از لایه های هویتی است که دیگر ابعاد هویتی مانند قومیت و ملیت را پوشش می دهد و کمک شایانی به انسجام جامعه می کند. با اختلال و سستی در هویت دینی،هویت های تحت شمول نیز مختل می شوند و اتحاد و انسجام نیز خدشه دار می شود.
نهم - بروزسبک های مختلف دینداری و خوانش های فرقه ای و شخصی ازدین، ممکن است
به تدریج موجب جدال و درگیری های فرقه ای شود
. منبع - فصلنامه مطالعات راهبردی - - تابستان 1400 - پژوهشکده مطالعات راهبردی
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.