بازار نفت و تمرکز مجدد بر ریسک‌های ژئوپلیتیکی

ساعت 24 - تنش‌های ایالات متحده و حوثی‌ها و حملات اسرائیل به غزه، ریسک‌های ژئوپلیتیکی را در بازارهای جهانی پررنگ کرده است. در همین حال، چین با ارائه بسته ۱۸۰ میلیارد دلاری، تلاش دارد تا اثرات نوسانات اقتصادی و ژئوپلیتیکی را بر اقتصاد خود کاهش دهد. این اقدام، علاوه بر حمایت از رشد اقتصادی، به افزایش تقاضا برای انرژی نیز کمک کرده و بخشی از کاهش قیمت‌های اوایل مارس را جبران کرده است.

کاه

چین، به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان و یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی، تاثیر مستقیمی بر روندهای اقتصادی و بازارهای جهانی دارد. شکل(1) نشان می‌دهد که مصرف داخلی و تولید صنعتی چین در آغاز سال ۲۰۲۵ رشد قابل‌توجهی داشته است. این روند، نتیجه سیاست‌های اقتصادی جدید پکن است که در واکنش به چالش‌های ژئوپلیتیکی، کاهش تقاضای جهانی و احتمال رکود اتخاذ شده‌اند. در این گزارش، ضمن بررسی روندهای اقتصادی چین، تاثیر سیاست‌های این کشور بر بازار نفت، ژئوپلیتیک انرژی و اقدامات دولت برای تقویت اقتصاد داخلی را تحلیل خواهیم کرد.

شکل (1) رشد و مصرف تولید صنعتی (چین خط مشکی: رشد فروش خرده‌فروشی (Retail Sales Growth) سالانه را نشان می‌دهد؛ خط زرد: رشد تولید صنعتی (Industrial Output) سالانه را نشان می‌دهد. )

تحلیل رشد مصرف و تولید صنعتی چین: طبق شکل (1) می¬توان تحلیل زیر را از رشد مصرف و تولید صنعتی چین ارائه داد: ۱) رشد تولید صنعتی: از حدود ۴٪ در اوایل ۲۰۲۴ به بیش از ۶٪ در اوایل ۲۰۲۵ رسیده است. ۲) رشد فروش خرده‌فروشی: نوسانات زیادی داشته اما در پایان ۲۰۲۴ و اوایل ۲۰۲۵ افزایش یافته و به حدود ۴٪ رسیده است. ۳) روند کلی: افزایش قابل توجه تولید صنعتی در اواخر ۲۰۲۴ و ادامه آن در اوایل ۲۰۲۵ نشان‌دهنده سیاست‌های حمایتی دولت برای رشد اقتصادی است. همچنین، افزایش تقاضای داخلی (خرده‌فروشی) نشان می‌دهد که مصرف‌کنندگان چینی با برنامه‌های تشویقی دولت به خرید و سرمایه‌گذاری بیشتر ترغیب شده‌اند.

سیاست‌های جدید اقتصادی چین در سال‌های اخیر، تحریم‌های غرب علیه روسیه، تنش‌های تجاری با آمریکا، و نوسانات قیمت نفت تاثیر زیادی بر اقتصاد چین داشته‌اند. در پاسخ به این چالش‌ها، چین اقدامات زیر را در پیش گرفته است: 1. بسته حمایتی ۴۱ میلیارد دلاری برای تحریک مصرف داخلی دولت چین ۴۱ میلیارد دلار یارانه برای جایگزینی کالاهای قدیمی با محصولات جدید اختصاص داده است. این سیاست اهداف زیر را در بر دارد: o تقویت خرده‌فروشی و افزایش قدرت خرید مصرف‌کنندگان o افزایش تولید صنعتی و تحریک تقاضای داخلی o کاهش وابستگی به صادرات و مقابله با تحریم‌های احتمالی غرب 2. سرمایه‌گذاری ۲۷ میلیارد دلاری در نوسازی تجهیزات صنعتی این سرمایه‌گذاری در راستای مدرن‌سازی تولید صنعتی و افزایش بهره‌وری انجام شده است. انتظار می‌رود این سیاست به کاهش وابستگی چین به واردات تجهیزات از کشورهای غربی کمک کند. 3. تاثیر سیاست‌های چین بر بازار جهانی نفت و انرژی چین به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام در جهان، تاثیر زیادی بر بازارهای انرژی دارد. سیاست‌های اخیر این کشور بر چندین جنبه کلیدی بازار نفت اثرگذار خواهد بود. o با توجه به رشد ۵.۹٪ تولید صنعتی در اوایل ۲۰۲۵، نیاز چین به انرژی افزایش خواهد یافت. o چینی‌ها با وجود کاهش واردات نفت در ژانویه ۲۰۲۵، در مارس دوباره واردات(حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز) را افزایش داده‌اند. o چین راه‌های جدیدی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه روسیه و ایران پیدا کرده و به واردات نفت از این کشورها ادامه می‌دهد. 4. کاهش وابستگی به نفت غربی و افزایش واردات از روسیه و ایران چین در حال جایگزینی نفت آمریکا و کشورهای غربی با نفت روسیه، ایران،و ونزوئلا است که معمولاً با تخفیف بالا به فروش می‌رسد. این اقدام به تضعیف سیاست تحریم‌های انرژی آمریکا و اروپا منجر می‌شود و ممکن است باعث کاهش اثرگذاری تحریم‌های غرب شود. 5. نقش چین در تثبیت بازار انرژی با افزایش خرید نفت از ایران و روسیه، چین به ثبات قیمت نفت کمک می‌کند و از شوک‌های بزرگ قیمتی جلوگیری می‌کند. این سیاست باعث شده که تحریم‌های غرب اثر کمتری بر صادرات نفت ایران و روسیه داشته باشد. 6. تاثیر تنش‌های ژئوپلیتیکی بر سیاست‌های انرژی چین وضعیت فاجعه بار در نوار غزه و تقابل میان اسرائیل و حماس، احتمال افزایش تنش‌های منطقه‌ای وجود دارد. حملات آمریکا به حوثی‌های یمن و تهدیدات علیه کشتی‌های نفتکش در دریای سرخ، ممکن است تامین نفت چین را مختل‌کند. در این راستا، چین ممکن است وابستگی خود را به مسیرهای امن‌تر مانند خط لوله‌های روسیه و ایران افزایش دهد. 7. جنگ تجاری با آمریکا و تاثیر آن بر انرژی اگر جنگ تعرفه‌ها کماکان ادامه یابد، چین ممکن است خرید نفت و گاز از آمریکا را کاهش داده و به سمت تامین‌کنندگان جایگزین (روسیه، ایران، عربستان) برود.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری 1. مصرف داخلی و تولید صنعتی چین در اوایل ۲۰۲۵ رشد قابل توجهی داشته است. این رشد نتیجه سیاست‌های حمایتی دولت چین مانند یارانه ۴۱ میلیارد دلاری برای مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاری ۲۷ میلیارد دلاری در تجهیزات صنعتی است. 2. چین به دنبال کاهش وابستگی به غرب در زمینه انرژی است. این کشور واردات نفت از ایران و روسیه را افزایش داده و مسیرهای جایگزین برای تامین انرژی ایجاد کرده است. 3. تنش‌های ژئوپلیتیکی بر سیاست‌های انرژی چین تاثیرگذار است. افزایش تنش‌ها در خاورمیانه و جنگ تجاری احتمالی با آمریکا باعث شده که چین به دنبال مسیرهای جدید تامین انرژی باشد. 4. سیاست‌های چین باعث کاهش اثر تحریم‌های غرب علیه روسیه و ایران شده است. افزایش خرید نفت از این کشورها به ثبات نسبی قیمت‌های جهانی نفت کمک کرده است. چشم‌انداز آینده • اگر چین همچنان به خرید نفت با تخفیف از روسیه و ایران ادامه دهد، سیاست‌های تحریمی آمریکا ممکن است بی‌اثر شوند. • اگر جنگ تجاری چین و آمریکا تشدید شود، چین ممکن است به سرمایه‌گذاری بیشتر در انرژی‌های جایگزین روی آورد. • درگیری‌های خاورمیانه و حملات حوثی‌ها می‌توانند بر قیمت و مسیرهای تامین نفت چین تاثیر بگذارد. در نهایت، چین در تلاش است که از طریق سیاست‌های داخلی و تغییر مسیرهای تامین انرژی، اثرگذاری تنش‌های ژئوپلیتیکی را کاهش دهد و به رشد پایدار اقتصادی ادامه دهد.

دانشکده مهندسی انرژی شریف