جدال تهران و آژانس تا رسیدن به شورای حکام
ساعت 24 - در حالی که عقربه‌های ساعت به سمت نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش می‌روند، فضای دیپلماتیک پیرامون برنامه هسته‌ای ایران بیش از هر زمان دیگری متشنج شده است. تهران با انتشار یادداشتی حقوقی، به شدت از آژانس و ادعاهای اخیر آن انتقاد کرده و در مقابل، واشنگتن و متحدانش نیز نشانه‌هایی از افزایش فشار سیاسی نشان داده‌اند.
در این میان، پیشنهادهایی نظیر کنسرسیوم منطقه‌ای برای غنی‌سازی اورانیوم، به‌عنوان طرح‌های واسطه مطرح می‌شوند، اما همچنان در هاله‌ای از ابهام و تضاد منافع گرفتار مانده‌اند.
مقابله با آژانس؛
از «تحریف» تا «افتراء»
در اقدامی کم‌سابقه، ایران با انتشار یادداشتی ۱۹ صفحه‌ای، به‌صراحت نسبت به گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی موضع گرفت و اتهام «جاسوسی» مطرح‌شده از سوی آژانس را رد کرد. یادداشتی که ادبیات آن تند و از منظر حقوقی و سیاسی، حاوی مفاهیمی چون «خروج آژانس از اختیارات پادمانی» و «تحریف واقعیات» بود. تهران معتقد است اطلاعاتی که مبنای این گزارش‌ها قرار گرفته‌اند، نه از مسیر رسمی بازرسی‌ها، بلکه از منابع اطلاعاتی غیررسمی و به‌زعم ایران، بعضاً «جاسوس»گونه تهیه شده‌اند. به همین دلیل، بی‌اعتمادی فزاینده‌ای میان تهران و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، شکل گرفته است؛ بی‌اعتمادی‌ای که کار ناظران آژانس را پیچیده‌تر می‌کند و مسیر را برای صدور قطعنامه‌های تندتر در شورای حکام هموار می‌سازد.
بن‌بست غنی‌سازی؛ خط قرمزی به رنگ ۶۰ درصد
این بحران تنها در عرصه تعامل ایران با آژانس خلاصه نمی‌شود. در بطن منازعه، بن‌بستی عمیق میان ایران و آمریکا بر سر موضوعی نه‌چندان جدید، اما بیش از همیشه استراتژیک وجود دارد یعنی غنی‌سازی اورانیوم. در حالی که واشنگتن با فشارهای اسرائیل خواستار توقف کامل یا محدودیت شدید غنی‌سازی در ایران شده، رهبران جمهوری اسلامی این مطالبه را به‌منزله سلب حق حاکمیت و انکار یک توانمندی راهبردی می‌دانند. رهبر انقلاب در اظهاراتی صریح اعلام کردند: «صنعت هسته‌ای بدون غنی‌سازی بی‌فایده است و آنان که به دنبال نابودی آن هستند، هیچ غلطی نمی‌توانند بکنند. » مرتضی مکی، تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل، در گفت‌وگویی تاکید می‌کند که ایران غنی‌سازی را نه فقط اهرمی فنی، بلکه ابزاری راهبردی برای چانه‌زنی می‌بیند. به‌ویژه اکنون که ظرفیت غنی‌سازی ۶۰ درصدی در اختیار دارد، عقب‌نشینی از این توانمندی، برای تهران معنایی جز پذیرش شکست ندارد.
معمای کنسرسیوم منطقه‌ای
در میان این نزاع گسترده، ایده‌ای تازه‌نفس و البته بحث‌برانگیز مطرح شده است: تشکیل یک کنسرسیوم منطقه‌ای برای غنی‌سازی اورانیوم. نیویورک‌تایمز گزارش داده است که بر اساس پیشنهاد آمریکا، ایالات متحده ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای برای ایران را تسهیل خواهد کرد و درباره تاسیسات غنی‌سازی که توسط یک کنسرسیوم از کشورهای منطقه‌ای اداره می‌شود، مذاکره خواهد کرد. در مقابل، ایران موظف است «به محض دریافت هرگونه منفعت از این وعده‌ها، تمام فعالیت‌های غنی‌سازی در خاک خود را متوقف کند. »
ظاهراً ایالات متحده در این پیشنهاد، حتی وعده تسهیل ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای برای ایران را نیز مطرح کرده است. اما واکنش ایران، چیزی بین «احتیاط» و «شرط‌گذاری سخت‌گیرانه» است. نیویورک تامیز به نقل از دو مقام ایرانی نوشته است که تهران خواستار استقرار این کنسرسیوم در خاک خود – به‌ویژه جزایری نظیر کیش یا قشم – شده و تاکید دارد که فعالیت‌های غنی‌سازی را متوقف نخواهد کرد.
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، این موضع را شفاف بیان کرده: «ما به بلوغ در چرخه سوخت هسته‌ای رسیده‌ایم و این مسیر را ادامه خواهیم داد. » از نگاه تهران، چنین کنسرسیومی اگر به معنای واگذاری کنترل فناوری به بیرون از مرزها باشد، پذیرفتنی نیست. کنسرسیومی با حضور ایران، در خاک ایران، و تحت نظارت ایران، شاید قابل بررسی باشد، اما فراتر از آن به‌مثابه عبور از خطوط قرمز راهبردی تلقی خواهد شد.
سابقه تغییر مواضع ایالات متحده بر تردیدهای تهران دامن زده است. مشاور پیشین باراک اوباما می‌گوید آمریکا ابتدا با غنی‌سازی محدود موافقت داشت، اما در ادامه خواستار توقف کامل آن شد. این تغییر رویکرد، به‌ویژه در دوران ترامپ، برای تهران پیام روشنی داشت که تضمینی در کار نیست.
بازگشت به نقطه صفر؟
در چنین فضای متشنجی، نشست آتی شورای حکام می‌تواند نقطه عطفی تعیین‌کننده باشد. سه کشور اروپایی موسوم به E3 – آلمان، فرانسه و بریتانیا – به‌دنبال ارائه قطعنامه‌ای علیه ایران هستند و گفته می‌شود ایالات متحده نیز از آن حمایت خواهد کرد. لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال، تایید کرده است که واشنگتن تصمیم گرفته به این قطعنامه بپیوندد.
این اقدام، در صورت تصویب، می‌تواند به فعال‌شدن «مکانیسم ماشه» و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی بیانجامد. تهران در واکنش، با لحنی تهدیدآمیز هشدار داده که در صورت ارجاع به شورای امنیت، احتمال خروج از معاهده NPT وجود دارد. گزینه‌ای که گرچه پرهزینه و پرریسک است، اما از نگاه نخبگان حاکم بر ایران، می‌تواند آخرین برگ فشار باشد.
در همین راستا عباس عراقچی در انتقاد از سه کشور اروپایی، رفتار مشابه آن‌ها در سال ۲۰۰۵ را یادآوری کرده که منجر به آغاز غنی‌سازی در ایران شد و هشدار داده است که اروپا «در آستانه یک اشتباه راهبردی بزرگ دیگر قرار دارد. » این موضع، بیانگر دیدگاه ایران است؛ فشار نتیجه معکوس خواهد داشت.
توسعه ایرانی
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.