امارات و بازی خطرساز بر سر جزایر سهگانه ایران
ساعت 24 - - تهدید ابوظبی به طرح دعوا در لاهه، حمایت اروپا و چراغ زرد چین و روسیه، پروندهای قدیمی را به سطحی بیسابقه از تنش رسانده و استراتژی اجماعسازی علیه ایران را وارد مرحلهای تازه کرده است.
در روزهایی که به نظر میرسید تهران و ابوظبی پس از سالها تنش، به نوعی به مدیریت اختلافها رسیدهاند، موضعگیری تازه امارات و حمایت کمسابقه شورای همکاری خلیجفارس و اتحادیه اروپا، دوباره پرونده جزایر سهگانه را به سطحی بیسابقه از تنش کشانده است؛ تا جایی که مقامات امارات، با ادبیاتی شبیه «آخرین هشدار» گفتهاند اگر ایران به مذاکرات تن ندهد، شکایت به دیوان لاهه را فعال خواهند کرد.
این تهدید، هر چند در ظاهر بار حقوقی دارد، اما در بطن خود محصول یک روند طولانی «اجماعسازی علیه ایران» است که دیگر محدود به جهان عرب نیست و چین و روسیه نیز، بر خلاف تصور عمومی، در سالهای اخیر هرازگاه مواضعی نزدیک به ادعاهای امارات اتخاذ کردهاند.
در پی انتشار بیانیه پایانی نشست چهلوششم سران شورای همکاری خلیجفارس در منامه و تکرار ادعای مالکیت امارات بر جزایر ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک، تهران شاهد واکنشهای تند و کمسابقهای بود؛ واکنشهایی که یکی از مهمترین آنها از سوی علیاکبر ولایتی، مشاور رهبر انقلاب در امور بینالملل، منتشر شد؛ کسی که معمولا در چنین پروندههایی، کمتر وارد رویارویی مستقیم با اعراب میشود.
ولایتی در رشتهتوییتی که جمعهشب منتشر شد، نه فقط ادعاهای امارات، بلکه «نقشه منطقهای» این کشور را هدف گرفت. او خطاب به ابوظبی نوشت: «شما در یمن چه میکردید؟ آیا به مالکیت تنگه بابالمندب هم علاقهمندید؟ چرا جزیره سقطری را اشغال کردید؟»
حجم پرسشها از جنس بازخواست بود؛ بازخواستی که آن را به «مطامع دریایی آمریکا» پیوند میزد و پرونده دخالت امارات در سودان را نیز پیش میکشید. ولایتی با اشاره به «خون دهها هزار مسلمان» در یمن و سودان، امارات را متهم کرد که در سودان «در راستای تجزیه کشور عمل میکند» و حتی پرسید آیا «با انگلیس همکاری میکند یا نه؟».
لحن ولایتی، بیش از یک واکنش سیاسی، حامل پیام بازدارنده بود؛ زمانی که نوشت: «چگونه میتوان درباره بوموسی که هزاران سال پیش از تشکیل امارات به ایران تعلق داشته، ادعای مالکیت کرد؟» و جمله پایانیاش- «صبر مردم ایران نامحدود نیست»- بهسرعت در فضای رسانهای برجسته شد؛ جملهای که نشان میداد تهران اینبار تلاش دارد پیام صریحتری در برابر اجماعسازی امارات مخابره کند. حمایت اروپا، سکوت چین، چراغ زرد روسیه
در وضعیتی که تهران انتظار داشت چین و روسیه حداقل در موضوعی با ماهیت ژئوپلیتیکی، جانب بیطرفی متمایل به ایران را رعایت کنند، مواضع این دو قدرت در سالهای اخیر غافلگیرکننده بوده است.
چندی پیش در بیانیه مشترک چین و امارات، پکن از «تلاشهای امارات برای حل مسالمتآمیز موضوع جزایر» حمایت کرد؛ بدون آنکه صراحتا از مالکیت امارات دفاع کند، اما با این پیام خطرناک که «موضوع جزایر محل اختلاف است». همین تبدیلِ «حاکمیت قطعی ایران» به «اختلاف»، از نگاه حقوق بینالملل، ارزش استراتژیک دارد و دقیقا همان چیزی است که امارات دنبال میکند.
روسیه نیز در بیانیههای مشترک پیشین با اعراب، پا را فراتر گذاشته و «ارجاع اختلاف به دادگاه لاهه» را نیز تایید کرده بود. این موضع، از نظر تهران نگرانکنندهتر از پکن است؛ چرا که روسیه عملا به ابوظبی میگوید مسیر حقوقی قابل پیگیری است. بیانیه اخیر اتحادیه اروپا از شورای همکاری نیز آشکارا از امارات حمایت کرده و ایران را «اشغالگر» خوانده است؛ موضعی که در سطح بیانیه مشترک امری کمسابقه است و وزن سیاسی دارد. گامهای کوچک اما پیوسته امارات برای اجماعسازی جهانی
آنچه امروز تنش را تشدید کرده، تنها بیانیه شورای همکاری نیست؛ بلکه «زنجیرهای از بیانیهها» از سوی چین، روسیه، اروپا و حتی برخی کشورهای آسیایی و آفریقایی است که بهتدریج «مفهوم اختلاف» را تثبیت کردهاند. این روند آهسته اما حسابشده سالهاست دنبال میشود و اکنون به نقطهای رسیده که امارات با اعتمادبهنفس میگوید «اگر ایران نپذیرد، به لاهه میرویم». مبنای این راهبرد، همانطور که کارشناسان میگویند، این است که امارات بفهمد بدون «اجماعسازی حقوقی»، امکان ورود به ICJ را ندارد. زیرا دیوان فقط با «رضایت طرفین» وارد یک دعوای ترافعی میشود.
اما دو مسیر وجود دارد که امارات بر آنها متمرکز شده است، اول اینکه اخذ «نظر مشورتی» از دیوان از طریق شورای امنیت یا مجمع عمومی که این نظر الزامآور نیست اما اثر سیاسی و عرفی دارد و مهمتر اینکه این مساله اگر به رای گذاشته شود، با حمایت آمریکا، انگلیس و فرانسه، و بیطرفی چین و روسیه، احتمال تصویب آن بالاست.
مسیر دوم هم این است که با تثبیت در افکار عمومی جهانی که «جزایر محل اختلاف است» سعی در حذف وضع طبیعی تاریخی و حقوقی که جزایر را «بخشی از ایران» میداند، داشته باشد و در همین چارچوب، امارات حتی به اقداماتی مانند بیانیه مشترک با پکن و مسکو، لابیگری در بروکسل و اعمال فشار از طریق اتحادیه عرب دست زده است. ایران باید حاکمیت را در میدان تقویت کند
پروفسور نادر انتصار، تحلیلگر ارشد و استاد علوم سیاسی دانشگاه آلاباما، چندی پیش در گفتوگویی، ابعاد این خطر را روشنتر توضیح میدهد. او میگوید: «اگر ادعای امارات در شورای امنیت مطرح شود، قطعا آمریکا، انگلیس و فرانسه از آن حمایت میکنند. اگر امارات بتواند روسیه و چین را به رای ممتنع وادار کند، پروندهای گشوده میشود و دیوان وارد رسیدگی خواهد شد، حتی اگر رای نهایی الزامآور نباشد. »
انتصار معتقد است ایران نباید اجازه دهد شکلی از «عادیسازی حقوقی اختلاف» شکل بگیرد. از نظر او، تنها راه موثر این است که ایران «حاکمیت خود را در میدان تقویت کند». او میگوید: «ایران باید جزایر را آباد کند، زیرساخت بسازد، امتیازات اقامتی بدهد، حضور دائمی و پررنگ سیاسی، اقتصادی و نظامی ایجاد کند تا جزایر در عمل شبیه کیش و قشم شوند. در غیر این صورت، ایران در زمین بازی امارات میافتد. »
محسن جلیلوند استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل حوزه سیاست خارجی، هم در گفتوگویی در پاسخ به این پرسش که واکنش ایران به این ادعاها چگونه باید باشد، میگوید: «ایران باید اصل موضوع را تکذیب کند و دخالت در مسائل داخلی خود بداند. خود اماراتیها و اعراب میدانند این تلاشها نتیجهبخش نیست. البته اینکه در برخی دورهها، چین و روسیه هم از ادعای اماراتیها حمایت کردهاند، جای بحث دارد.
ایران باید در نشستهای دیپلماتیک با چین و روسیه این نارضایتیها را منتقل کند. این ادعا که پرونده را میتوان به دیوان ارجاع داد، از پایه و اساس غلط است. زمانی پروندهای میتواند راهی دیوان شود که دو طرف راضی باشند و در قرارداد این داوری درج شده باشد. وقتی قراردادی با امارات وجود ندارد، ادعای طرح موضوع به دیوان بینالمللی هم بلاموضوع است.»
او معتقد است: «اینکه اماراتیها این قدر اصرار دارند ایران پای میزه مذاکره بیاید ناشی از این واقعیت است که ورود ایران به مذاکرات، به معنای تایید ادعای طرف مقابل است. هیچ حاکمیتی، چه جمهوری اسلامی باشد و چه شاهنشاهی، برای تمامیت ارضی خود مذاکره نمیکند. البته مانور نظامی و موشکی اخیر ایران در خلیجفارس بهاندازه کافی بازدارنده خواهد بود و پیام مناسب را به طرف مقابل ارسال میکند. »
شرق
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.