ترکیه به چالشی برای دولت جدید امریکا تبدیل شده است
بیاعتنایی بایدن به ترکیه
ساعت 24-روابط امریکا و ترکیه در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ به اندازه کافی خراب شده بود، اما اکنون فشاری که جو بایدن بر آنکارا وارد می‌کند سوالاتی را در خصوص رابطه میان واشنگتن و متحد قدیمی آن در ناتو مطرح کرده است.
ابیگل اسپانبرگر، نماینده دموکرات ویرجینیا که عضو کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکاست، می‌گوید رابطه بین امریکا و ترکیه با مشکلات زیادی روبروست و ما در موقعیتی نیستیم که بتوانیم مثل گذشته به ترکیه اتکا کنیم.
با این حال بسیاری معتقدند راه‌حل‌های اندکی وجود دارد که به دو کشور کمک کند جلوی سقوط هر چه بیشتر این رابطه را بگیرند. بایدن گزینه‌های زیادی فراتر از استمرار فشار حقوق بشری بر اردوغان پیش روی خود نمی‌بیند. آیکان اردمیر، نماینده سابق مجلس ترکیه که اکنون عضو بنیاد دفاع از دموکراسی است، می‌گوید روابط امریکا و ترکیه به پایین‌ترین حد خود در تاریخ رسیده است.
بایدن با اردوغان غریبه نیست. وقتی معاون اول اوباما بود، رابطه نه چندان خوب واشنگتن با آنکارا را پس از کودتای نافرجام علیه اردوغان در سال 2016 مدیریت کرد. مدت‌هاست رییس‌جمهور ترکیه این کودتا را به نوعی تقصیر امریکا می‌داند. اما اینکه بایدن اکنون به عنوان فرمانده کل قوای امریکا چه طور می‌خواهد به سلامت از میدان مین روابط با ترکیه عبور کند، آزمونی بزرگ برای او در حوزه سیاست خارجی است و نشان می‌دهد آیا او می‌تواند هم روابط خود با متحد قدیمی امریکا در ناتو را حفظ کند و هم با تمایلات دیکتاتوری اردوغان که روز به روز هم بیشتر می‌شود، مقابله کند.
رویکرد تهاجمی ترکیه در حوزه سیاست خارجی بحران بالقوه‌ای را برای دولت بایدن ایجاد می‌کند. اردوغان پس از خرید سامانه دفاع موشکی اس-400 به مبلغ 5/2 میلیارد دلار از روسیه، اکنون تحت نفوذ و کنترل ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور این کشور قرار دارد و در کل منطقه مدیترانه، خاورمیانه و شمال آفریقا با سیاست خارجی امریکا مخالف است. ترکیه همچنان به دلیل خرید تجهیزات دفاعی از روسیه تحت تحریم امریکا قرار دارد، هر چند که مقامات اسبق و کارشناسان امریکایی می‌گویند این تحریم‌ها با هدف ضربه زدن به اقتصاد ترکیه طراحی نشده‌اند.
آرون استین، مدیر پژوهش «موسسه تحقیقات سیاست خارجی» در فیلادلفیا می‌گوید اکنون توپ در زمین آنکارا است. سفارت ترکیه در واشنگتن در پاسخ به فارن پالیسی گفت آنکارا بیشترین اهمیت را به روابط خود با امریکا می‌دهد و تلاش می‌کند روابط خود با دولت بایدن را تقویت کند. ترکیه نزدیک به هفت دهه متحد امریکا در ناتو بوده است. خرید اس-400 از روسیه به هیچ‌وجه نشان‌دهنده تغییر مسیر راهبردی در ترکیه نیست. ترکیه همچنان یکی از اعضای مسوول و قابل اطمینان ناتو باقی می‌ماند. بیش از دو سال است که ترکیه پیشنهاد داده کارگروهی با حضور ناتو تشکیل شود تا نگرانی‌ها در خصوص اس- 400 را برطرف کند.
اردوغان در سال‌های اخیر دردسرهای زیادی را برای واشنگتن درست کرده، اما اینکه اجازه دهد روابط دو کشور از این هم بدتر شود، فاجعه‌آمیز خواهد بود. تاکنون به نظر می‌رسد که دولت بایدن به دنبال رویکردی متوازن می‌گردد، اما نمی‌خواهد اجازه دهد رفتارهای دردسرساز ترکیه بی‌پاسخ بماند. ترکیه با امریکا از در آشتی وارد شده و وزیر دفاع این کشور، حلوصی آکار، مدلی را پیشنهاد کرده که به ترکیه اجازه می‌دهد سامانه اس - 400 را انبار کند. این نخستین حسن‌نیتی است که آنکارا از خود نشان می‌دهد.
البته این مساله تا حد زیادی نشان‌دهنده آسیب‌پذیری سیاسی و روزافزون اردوغان است که تحریم‌های امریکا آن را تشدید می‌کند. اقتصاد ترکیه که به لطف وام‌های سخاوتمندانه دولتی توانست رکود ناشی از پاندمی را پشت سر بگذارد، از تورم شدید، افت روزافزون ارزش پول و عدم رشد شغلی رنج می‌برد. حزب عدالت و توسعه اردوغان که در سال 2023 باید دوباره در انتخابات رای مردم را به خود جلب کند، دو سال قبل در انتخابات محلی استانبول شکست خورد. این بدان معناست که اگر اردوغان اجازه برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه را بدهد، در بخش‌هایی از کشور با ضعف سیاسی روبروست.
سونر کاگاپتای، مدیر برنامه تحقیقات ترکیه در موسسه سیاست خاور نزدیک واشنگتن، می‌گوید اگر همین حالا انتخابات برگزار شود، اردوغان نمی‌تواند از آن پیروز بیرون بیاید. اگر تصمیم بگیرد میز بازی را به هم بزند و هر طور شده خود را پیروز انتخابات معرفی کند، بایدن به هیچ وجه کوتاه نمی‌آید، به ویژه پس از اتفاقاتی که در امریکا افتاد و ادعاهای بی‌اساس تقلب در انتخابات 2020 که از سوی دونالد ترامپ مطرح شد.
کاری که دولت بایدن می‌تواند با هوشمندی انجام دهد این است که ضمن حفظ فشار بر ترکیه، از اتحاد نظامی چند دهه‌ای خود با این کشور نیز محافظت کند. برخی مقامات سابق امریکا چندان از راهبرد دولت بایدن راضی نیستند و معتقدند ترکیه ستون مهم و محکمی در بخش جنوبی ناتو است و روابطش با روسیه دوامی نخواهد داشت.
روابط دفاعی میان امریکا و ترکیه بسیار عمیق است: وزارت دفاع امریکا در پایگاه هوایی اینجرلیک ترکیه، در فاصله 40 مایلی دریای مدیترانه، سلاح‌های اتمی نگهداری می‌کند. همچنین یک سیستم راداری هشدار سریع ناتو در ترکیه نصب شده تا از این کشور در برابر حملات موشکی بالستیک محافظت کند. این کشور همچنان یکی از بازیگران مهم در منطقه دریای سیاه است، جایی که از سال 2014 و به دنبال الحاق غیرقانونی شبه‌جزیره کریمه به روسیه، تنش میان غرب و مسکو به‌شدت افزایش یافته است.
یک مقام سابق امریکایی در گفت‌وگو با فارن پالیسی ترکیه را یک «دشمن طبیعی» روسیه و سدی بالقوه در برابر گسترش نفوذ ایران در خاورمیانه می‌خواند. دولت بایدن اصرار دارد ضمن مجازات ترکیه به خاطر پشت کردن به ارزش‌های دموکراتیک، روابط نزدیک خود با متحدش در ناتو را حفظ کند. یکی از سخنگوهای وزارت خارجه امریکا می‌گوید: واشنگتن و آنکارا در مقابله با تروریسم، پایان دادن به جنگ سوریه و مقابله با نفوذ مخرب در منطقه منافع مشترکی دارند. امریکا می‌تواند ضمن محافظت از ارزش‌های خود از جمله حقوق بشر و حاکمیت قانون، از منافع خود محافظت کند و ترکیه را نیز راضی کند در مورد مسائل مهم، با اتحاد میان اروپا و امریکا هماهنگ باشد.
رویکرد سختگیرانه واشنگتن در قبال آنکارا، به ویژه اعمال تحریم علیه این کشور به خاطر خرید سامانه اس-400 باعث شده کار دولت جدید امریکا سخت‌تر شود. هیچ یک از کسانی که در دولت بایدن مشغول به کار شده‌اند، طرفدار ترکیه نیستند و افکار موافق با این کشور ندارند. اما این بی‌اعتمادی دوطرفه است. اردوغان نیز مرتبا غرب را به خاطر تجهیز گروه‌های کرد در سوریه، به باد انتقاد گرفته است. افکار عمومی ترکیه دیگر امریکا و ناتو را متحد کشور خود نمی‌دانند و بخشی از این نگاه نیز ناشی از این ادعای بی‌اساس اردوغان است که امریکا در کودتا علیه او نقش داشته است.
برخی کارشناسان ترکیه به دیگر اقدامات اشتباه امریکا که منجر به افزایش تنش با ترکیه شده است، اشاره می‌کنند: اختلاف بر سر خروج سامانه‌های دفاع موشکی پاتریوت ناتو در اوج تنش ترکیه و روسیه در سال 2015؛ سیاست‌های امریکا در مورد جنگ داخلی سوریه و ادامه حمایت امریکا از گروه‌های کرد که ترکیه آن را سازمان تروریستی می‌داند. اردوغان ماه گذشته در سخنرانی گفت: این چه جور اتحادی است که ما با ناتو داریم؟ مساله آنها حمایت از پناهندگان نیست. مساله آنها چیز دیگری است. آنها همچنان با تروریست‌ها مراوده دارند. ما اما جنگ خود علیه تروریسم و تروریست‌ها را در همه جا ادامه می‌دهیم و دست‌بردار نیستیم. ما تا وقتی دوستان‌مان مثل دوست با ما رفتار کنند، قلب‌مان را برایشان می‌گشاییم. در غیر این صورت، به همان کارهایی می‌پردازیم که تا کنون انجام می‌دادیم.
با وجود این جنگ‌های لفظی، بسیاری از کارشناسان می‌گویند رابطه بین دو طرف از هم نمی‌پاشد. هنوز هم مثل 70 سال پیش که ترکیه به ناتو پیوست، این کشور برای غرب اهمیت ژئوپلیتیکی دارد. ترکیه از نظر جغرافیایی و برای آرایش نظامیان امریکا در خاورمیانه بیش از حد مهم است. حتی مقامات امریکایی و اروپایی که از رفتارهای ترکیه در ناتو گله می‌کنند، هیچگاه تا جایی پیش نمی‌روند که خواستار اخراج ترکیه از سازمان پیمان آتلانتیک شمالی شوند.
برای آنکارا، مساله امنیت و اقتصاد است. اقتصاد ترکیه به پیوندهایی با بازارها و سرمایه‌گذاری غرب نیاز دارد و با وجود اوج‌گیری تنش‌ها، اردوغان حاضر نیست روابط عمیق خود با غرب را به خاطر رقبای خودکامه امریکا در مسکو و پکن از دست بدهد.
برخی کارشناسان می‌گویند عمل‌گرایی اردوغان در نهایت بر مواضع ضد غربی او فائق می‌آید و او اصلا گزینه دیگری به جز همکاری با امریکا ندارد. ترکیه از نظر منابع انرژی مستقل نیست، اقتصاد آن در دوران شکوفایی قرار ندارد، از نظر نظامی رفته رفته مستقل می‌شود اما مجموعه صنعت نظامی داخلی این کشور به شدت به مجوزهای امریکا وابسته است. ترکیه به داشتن روابط خوب با اتحادیه اروپا و امریکا نیاز دارد.
منبع: فارن پالیسی
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.