راههای سرمایه گذاری باز نیستند

گزارش سر به مهرسرمایه گذاری

ساعت 24 -محمدصادق جنان‌صفت: پیش از اینکه به دو گزارش سر به مهر منتشر نشده از سوی سازمان برنامه‌وبودجه اشاره کنم لازم است از مدیران این سازمان به ویژه مدیران مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری تشکر کنم که اسناد و مطالعات مرتبط با مطالعات پشتیبان لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ کل کشور را بر روی سایت خود منتشر کرده‌اند.

dir="RTL">مجموعه‌ای که تحت این عنوان منتشر شده است سند گرانبهایی از واقعیت‌های تلخ اقتصاد ایران در سطح کلان است. انتشار نتایج مطالعات درباره شرکت‌های دولتی، مطالعه و پژوهش درباره سیاست‌های پولی، مطالعات درباره صادرات و واردات و سایر متغیرهای کلان کار ارزشمندی است که باید از آن قدردانی کرد اما آن گونه که سایت این مرکز نشان می‌دهد و البته تا ساعت ۸ صبح روز جمعه ۲۵ بهمن ۱۳۹۸ دو گزارش بسیار بااهمیت درباره «تحلیلی درباره تحولات سرمایه‌گذاری و رهیافت‌هایی برای لایحه بودجه ۱۳۹۹» و نیز «دستورالعمل اجرای بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد در چارچوب برنامه عملیاتی دوسالانه» است.به نظر می‌رسد انتشار جزئیات این دو گزارش می‌تواند کار نیک سازمان برنامه را تکمیل کند. واقعیت این است که یکی از مهم‌ترین متغیرهای مغفول در ایران و در نظام سیاسی- اقتصادی، متغیر سرمایه‌گذاری است. شوربختانه آمارهای پراکنده‌ای که از سوی نهادهای گوناگون منتشر می‌شود نشان‌دهنده سقوط این شاخص در سال‌های تازه سپری شده است. اقتصاد ایران در یک دهه گذشته با روند کاهشی نرخ سرمایه‌گذاری روبه‌رو بوده است.نرخ سرمایه‌گذاری کل که در بازه سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۴ بالای ۳۰ درصد بوده، کاهش خود را به دلیل کاهش در نرخ سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات شروع کرده و این روند کاهشی بعد از سال ۱۳۹۰ تشدید شده، به طوری که در سال ۹۷ این نرخ به کمترین میزان خود در ۴۰ سال اخیر یعنی به زیر ۲۰ درصد ‌رسیده است. کاهش نرخ سرمایه‌گذاری بر روی ماشین‌آلات در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۰ را می‌توان زاده سیاست‌های ارزی کنترلی و رونق در واردات دانست. اما این روند با تحریم‌های بعد از سال ۹۰ تشدید شد، به‌گونه‌ای که نرخ سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات را که دوره‌ای بالای ۱۵ درصد بود به زیر ۱۰ درصد رساند و در سال ۹۷ به هفت درصد رسید.نرخ سرمایه‌گذاری در ساختمان نیز در سال‌های بعد از ۹۰ به دلیل رکود بازار مسکن و البته کسادی سرمایه‌گذاری بر تولید کاهش محسوسی داشت و از حدود ۲۰ درصد در سال ۸۹ به ۱۱ درصد در سال ۹۷ رسید. واقعیت این است که ابهام‌های بزرگ و چشم‌انداز ناروشن سیاست‌های اقتصادی که به دلیل تشدید تحریم‌ها بدتر شده است و نیز فقدان انسجام سیاسی در ایران، آن روند را فزاینده کرده است. سرمایه‌گذاران داخلی رغبتی به سرمایه‌گذاری ندارند و نیز سرمایه‌های خارجی تا روشن شدن مناسبات سیاست خارجی به ایران نمی‌آیند.از سوی دیگر دولت نیز در مخارج خود به ویژه مخارج منتهی به سرمایه‌گذاری ناتوان شده و پس‌انداز شهروندان ایرانی نیز روندی کاهنده دارد. این همه موجودیت ایران برای عبور از تنگنای آسیب‌ساز سرمایه‌گذاری‌های کاهنده نشان می‌دهد باید راه تازه‌ای برای ایران یافت. برخی برآوردها نشان می‌دهد میزان سرمایه‌گذاری‌های تازه شاید حتی کمتر از استهلاک سرمایه باشد و به این ترتیب است که باید هشدار داد.