تحریم‌ها در سال ۹۹ به هسته اصلی خود میرسد
ساعت 24-اقتصاد ایران در حالی پای در سال 99 گذاشت که از یک ماه قبل با بیماری کرونا دست‌وپنجه نرم می‌کند. البته شاید روزی اپیدمی کرونا قطع شود و روال کسب‌وکارها به شرایط قبل بازگردد، اما شرایط اقتصاد ایران پیش از کرونا هم چندان چنگی به دل نمی‌زد. چراکه قبل از شیوع کووید-19 هم مشکلاتی نظیر تحریم، رکود، تورم، گرانی و بی‌ثباتی بازارهای مالی، اقتصاد کشور را در شرایط غیرعادی قرار داده بود. حال در رابطه با چشم‌انداز اقتصاد ایران در سال 99 گفت‌وگویی با وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان، انجام داده ایم که در ادامه می‌خوانید.
طی سال 98، در کنار تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران، صادرات نفت ایران به‌شدت کاهش پیدا کرد. طوری‌که ما دیگر نتوانستیم در این سال به شکل مستقیم نفت خود را بفروشیم و در بهترین روزهای عرضه، حداکثر فروش نفت ایران به 500 هزار بشکه در روز رسید. در سال گذشته اتفاقات غیرمترقبه هم کم نبودند که هزینه‌های دولت را به شکل محسوسی افزایش دادند. سیلی که در ابتدای سال تقریبا در سراسر ایران جاری شد، حدود 40 هزار میلیارد تومان خرج روی دست دولت گذاشت. همچنین افزایش ناگهانی نرخ بنزین دولت را موظف به پرداخت یارانه‌ای جدید کرد. در آخر هم بیماری کرونا در بدترین شرایط تاریخی اقتصاد ایران نازل شد. بروز این پدیده در آخرین ماه سال که پیک گردش مالی در اقتصاد ایران به حساب می‌آید، هزینه‌های اقتصادی آن را دوچندان کرد. در مجموع، 1398 سال چندان خوبی برای اقتصاد ایران در ابعاد خرد و کلان نبود و نرخ رشد اقتصادی هم عدد صفر را نشان می‌دهد.
با اینکه بانک مرکزی مدعی مدیریت صحیح بازار ارز است؛ اما این بازار هم در ماه‌های پایانی سال تغییر مسیر داد. آیا با شرایط کنونی بازار می‌توان صحبت از ثبات به میان آورد؟
بانک مرکزی راهبرد مدیریت ریال را در دستور کار قرار داد تا تقاضای کل اقتصاد و سرعت گردش پول کاهش یابد. این بانک تا یک برهه‌ای موفق به کنترل بازار ارز شد، اما اتفاقاتی نظیر اصلاح نرخ بنزین، حضور در لیست سیاه FATF و ورود کرونا به ایران باعث بروز شکافی از محدوده نوسان دلار شد. اکنون باز هم شکاف قابل‌توجهی بین نرخ دلار نیمایی و آزاد به وجود آمده و می‌توان گفت که راهبرد موفقیت‌آمیز بانک مرکزی را تحت شعاع قرار داد. این یک تصویری از سال 98 بود.
چه چشم‌اندازی را برای اقتصاد ایران در سال 1399 ترسیم می‌کنید؟
1399، سال مهمی برای اقتصاد ایران به حساب می‌آید. در این سال تحریم‌های آمریکا ادامه خواهد داشت و تا انتخابات آمریکا به نتیجه برسد و احیانا ترامپ کاخ سفید را ترک کند سال 1400 فرا میرسد. پس نباید به دلیل انتخابات آمریکا فرصت‌ها را از دست داد. همچنین پیش‌بینی‌های علمی نشان می‌دهد که کشور ما حداقل تا خرداد درگیر کرونا خواهد بود. درنتیجه تداوم تحریم و بیماری بر اقتصاد ایران سایه افکنده و از تاثیر آنها بر بازارها نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. در سال جاری هدف‌گذاری برای بهبود شاخص رشد اقتصادی مهم‌تر از بهبود شاخص تورم به حساب می‌آید. بخشی از کسب‌وکارهای کشور به دلیل کووید-19 به حالت تعطیل و نیمه‌تعطیل درآمده‌اند و بهترین ماه‌های سال، یعنی اسفند و فروردین را از دست دادند و شرایط قابل‌پیش‌بینی هم برای اردیبهشت ماه ندارند. بنابراین چنین اتفاقی یک رکود عمیق را به اقتصاد ایران تحمیل می‌کند. از طرف دیگر، چندین سال است که رشد اقتصادی در کشور ایران به حالت منفی درآمده و انباشت سرمایه هم به تبع آن روند نزولی داشته است. به نظر میرسد در سال جاری تحریم‌ها به هسته سخت خود برسد و در بخش عرضه کالا هم با مشکلات عدیده‌ای مواجه شویم.
چرا معتقدید که فشار تحریم در بخش عرضه کالا نمایان می‌شود؟
زیرا به‌واسطه تحریم‌ها با کمبود ارز مواجه شده‌ایم و کمبود ارز واردات را به‌طور مستقیم تحت تاثیر قرار می‌دهد. ما پیش از تحریم‌ها بیش از 60 میلیارد دلار واردات انجام می‌دادیم، اما در سال 98 حدود 20 میلیارد دلار از ارزش واردات کاسته شد. احتمالا در سال جاری این حجم واردات کاهش هم یابد. با اینکه این اتفاق می‌تواند شکوفایی تولید را همراه داشته باشد، اما بازار عرضه را تحت فشار شدیدی قرار می‌دهد و با پیشی‌گرفتن تقاضا از عرضه، قیمت‌ها بار دیگر وارد شیب صعودی می‌شوند. همچنین شکوفایی تولید به‌خودی خود میسر نیست، این امر مستلزم سرمایه‌گذاری مولد و تسهیل فعالیت بنگاه‌های اقتصادی است. رشد منفی سرمایه‌گذاری طی سال‌های گذشته فضای کسب‌وکار ایران را از رونق انداخته و درضمن هزینه استهلاک آنها جبران نمی‌شود. اکنون بنگاه‌های تولیدی با ضعف دانش فنی، کمبود ابزار تکنولوژیک و ... مواجه‌اند و از این رو امسال هم فشار تحریم‌ها را با پوست و گوشت لمس خواهند کرد. شاید در یکی دو سال اخیر آنها توانستند از طریق کالاهای باقی‌مانده در انبارهایشان به حیاتشان ادامه دهند، اما در سال 1399 همان‌طور که اشاره شد تحریم‌ها به هسته اصلی خود میرسد.
راهکار شما برای کاستن از فشار تحریم‌ها چیست؟
اکنون سیاست‌ها باید به سمت حمایت از تولید پیش برود. زیرا رفع تحریم‌ها در صورت موافقت دو طرف هم زمان‌بر خواهد بود. دولت باید برنامه مشخص و قابل‌اجرایی را در قالب حمایت از تولید ارائه دهد. تولید باید به سمتی پیش برود که سیاست جایگزین واردات شود. به‌ویژه کالاها و خدمات راهبردی امروز بیش از هر زمان دیگری مورد هدف غرب قرار گرفته است. شاید آنها در ظاهر مدعی شوند که تحریم‌ها تاثیری در تامین غذا و دارو ایرانی‌ها نخواهد داشت، اما ما که در این جامعه زندگی می‌کنیم شاهد تاثیر مستقیم تحریم‌ها روی این گروه از کالاها هستیم. در برنامه مشخص می‌توان تمام امکانات پولی، مالی و ارزی کشور را در اختیار تولید و تامین این کالاها قرار داد. در سال‌های 97 و 98 این امکانات در راستای کنترل تورم بود، اما در سال جاری به دلیل مشکلات موجود در کشور تمام آنها باید در جهت بهبود تولید به کار گرفته شود. در این سال نقش وزارتخانه‌های تولیدی مانند وزارت صمت و جهاد کشاورزی مهم‌تر از هر زمان دیگری می‌شود و دیگر زمان آن رسیده که به جای ارائه تئوری و نظریه پای در میدان عمل بگذاریم.
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.