نگاه سیاست زده به هنر تمامی ندارد

ساعت 24-سیاست در هر حوزه‌ای به‌مثابه یک مامور مخفی که نقش او پس از اکران هویدا می‌شود حضور دارد، بدان معنا که کارگردان فیلمی را می‌ساخت و اگر یکی از عوامل فیلم در میان ساخت آن، گفت‌وگویی درباره موضوع فیلم می‌کرد که با منافع و عقاید یک گروه سیاسی همخوانی نداشت بلوایی به‌پا می‌شد که نتیجه آن توقیف فیلم یا افزایش فروش بود!

حاتمی‌کیا از جمله کارگردان‌هایی بود که انتقادات سیاسی به‌نام نقد فرهنگی به سمت او روانه می‌شود. حاتمی‌کیا سال گذشته در حاشیه جشنواره فجر با صراحت خطاب به هجمه‌کنندگان گفت: گناه ما چیست که فیلم می‌سازیم؟ چرا دادگاه تشکیل می‌شود؟ چرا جنس نوشته‌ها و واکنش‌ها دادگاهی شده‌ است. این چه زبان بی‌حیایی برای من سرباز است؟ چرا بی‌حیا می‌شویم؟ به من می‌گویند دهه‌ات گذشته؛ جمله خودم را به خودم پس می‌دهید؟ روزی که علی حاتمی رفت آیا جایش پر شد؟ ما کنار برویم؟ لذت می‌برید از این رفتار؟ از این‌ور و آن‌ور این واکنش‌ها وجود دارد.» توقیف یا اعتراض‌های زیادی به فیلم‌ها شده است؛ مانند سال 66 که علی حاتمی براساس «نمایشنامه جعفرخان از فرنگ آمده»، یک سناریو نوشت با عنوان «جعفرخان از فرنگ برگشته». فیلم اولین کمدی بعد از انقلاب به حساب می‌آمد؛ اما فیلم زنده‌یاد حاتمی 20 دقیقه ممیزی خورد؛ او حاضر به اصلاح نبود و زیر بار نرفت. احمد بخشی، دستیار زنده‌یاد حاتمی توضیح می‌دهد: «به علی گفتند این 20 دقیقه را مجدد بگیر. علی زیر بار نرفت و به همین علت ممنوع‌الکار شد.»

مخالفان آدم برفی نفودی‌ها بودند؟

سال 73 وقتی داوود میرباقری فیلم «آدم برفی» را به‌تهیه‌کنندگی حوزه هنری ساخت گمان نمی‌کرد انصار حزب‌ا... بابت فیلم قیامت کنند و حتی نظر رهبر انقلاب را هم نپذیرند. آیت‌ا... هاشمی که آن زمان رئیس‌جمهور بود در خاطرات خود آورده است: «عصر، فیلمی به نام «آدم‌برفی» آوردند که دیدم. ‌من آن را مفید دانستم.» آن روزها سروصدا و اعتراض به این فیلم باعث شد که عزت‌ا... ضرغامی معاون سینمایی وقت وزارت ارشاد فیلم را توقیف کند. سال‌ها بعد ضرغامی که ریاست صداوسیما را پذیرفته بود نه‌تنها با پخش «آدم برفی » از این رسانه انتقاد نکرد بلکه این فیلم چند بار در صداوسیما به نمایش درآمد و ضرغامی در نقدی به تصمیم خودش نوشت: «نباید فیلم «آدم برفی» را توقیف می‌کردم، اگر به گذشته برگردم ترجیح می‌دادم به روح توصیه رهبر انقلاب در مورد فیلم سینمایی «آدم برفی» عمل کنم و به دلایل نظارتی که در جای خود مورد تأکید ایشان هم بود، مردم را از دیدن این فیلم خوش‌ساخت و پرپیام محروم نمی‌ساختم.» جالب آنجاست حسین ا...کرم که هدایتگر انصارحزب‌ا... شناخته می‌شد مانند ضرغامی مواضع خود را تغییر و به سمت اعلام برائت رفت. او اعتراض به فیلم «آدم برفی» را نتیجه اقدامات «نفوذی‌ها» به انصارحزب‌ا… دانست!

کارگردان بود، حزب‌ا... نبود!

فیلم دیگری که با تجمع اعتراضی همراه شد مربوط به سال 74 و فیلم تحفه هند بود. نیروهای معروف به انصارحزب‌ا... اعتراضات گسترده‌ای را آغاز و در مقابل سینما قدس تهران تجمع کردند. این تجمع به درگیری و شکسته شدن شیشه‌های سینما و به گفته برخی منابع سقط جنین یک زن باردار انجامید. انصارحزب‌ا... همانند فیلم آدم برفی با بازی اکبر عبدی با لباس زنانه او در چند سکانس مخالف بودند. نکته قابل‌توجه آن است که حزب‌ا... مدعی نفوذ حزب کارگزاران در بین نیروهایش شده بود و آنها را دارای نقش در اعتراض و تجمع علیه فیلم‌ها می‌دانست که یکی از آنها تجمع سال 75 در اعتراض به اکران تحفه هند بود. در واکنش به ادعای حزب‌ا... بود که حسین مرعشی سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی به خبرآنلاین گفت: اصلا به کارگزاران می‌آید جایی نفوذ کند؟ اصلا به قیافه ما می‌خورد که در جایی نفوذ کنیم؟ این افراد نفوذی را به مردم معرفی کنند، خوب است که ما هم آنها را بشناسیم. اصولا به کارگزاران نفوذ نمی‌آید. لطف کنند اسامی کسانی را که نفوذی بودند، اعلام کنند که حداقل مردم هم از آن آگاه شوند.

ما را مهدورالدم نامیدند

فیلم مارمولک هم با اعتراض همراه شد چنانکه ایسنا در 20 اردیبهشت 83 نوشت: «پیش از ظهر روز گذشته تجمع اعتراض‌آمیزی نسبت به پخش فیلم مارمولک در رشت برپا شد. در این تجمع که توسط جمعی با عنوان پاسداران حریم اسلام و روحانیت در مقابل اداره کل فرهنگی و ارشاد اسلامی استان گیلان برگزار شد 80 الی 100 نفر شرکت داشتند.» سال 95 کمال تبریزی کارگردان فیلم «مارمولک» با اشاره به حاشیه‌هایی که آن دوره بعد از اکران این فیلم پیش آمد یادآور شد: آن دوره ما را مهدورالدم نامیدند و خون‌مان را حلال دانستند. تهیه‌کننده کار بسیار تحت‌فشار بود. اما اخیرا مارمولک را به‌عنوان بهترین فیلم تقدیر کرده‌اند، یعنی نباید با قاطعیت بگوییم یک فیلم به درد نمی‌خورد. ضمن اینکه فراموش نکنیم سینما باید نسبت به مردم پیش‌روتر باشد.

انتقاد به پایتخت در پایتخت

اکنون سریال نوروزی پایتخت با انتقادات زیاد همراه است؛ سریالی که هر شب ساعت 22 از شبکه اول سینما پخش می‌شد و سبک طنز آن سبب شد مخاطبان زیادی داشته باشد. برخی صحنه‌هایی از این فیلم را کپی کرده از فیلم‌های ساخته شده در سال‌های پیش از انقلاب دانستند و برخی دیگر دیالوگ‌هایی از این فیلم را غیراخلاقی توصیف کردند. 19 فروردین سیروس مقدم کارگردان پایتخت 6 در توضیح حواشی پیش ‌آمده برای این سریال، از شوخی با آثار سینمایی ایرانی و خارجی در این سریال دفاع و تاکید کرد در این نگاه طنز، هیچ خط قرمز شرعی و قانونی شکسته نشده است. 18 فروردین رئیس سابق سازمان بسیج مستضعفین در نامه‌ای به رئیس صداوسیما نوشت: «‌خود قضاوت کنید وضعیت فعلی رسانه چیست و کجاست؟ آیا شما در طراز انقلاب اسلامی تلاش می‌کنید؟ در سریال‌ها چه اتفاقات تربیتی و ارزشی را می‌توانید ارائه دهید؟ معرف جامعه ایران اسلامی کدام سریال است؟ یکی را آدرس دهید. به بوی باران دلخوش کنیم که در آن قتل پشت قتل را نمایش دادید و بقیه قضایا در این مجموعه یا به سریال کاملا ضداخلاقی پایتخت؟» دیروز اما سخنگوی سپاه در خصوص نامه انتقادی غلامحسین غیب‌پرور به رئیس سازمان صدا و سیما نیز تاکید کرد: «محتوای این نامه هر چند با انگیزه مشفقانه نگاشته شده باشد، موضع سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تلقی نمی‌شود و بدیهی است این نهاد انتقادات و پیشنهادات خود را نسبت به موضوعات و برنامه‌های مختلف صداوسیما از طریق فرآیندهای مقتضی به رسانه ملی منعکس کرده و می‌کند.» بنابراین پایتخت اگر چه توقیف نشد اما به‌اندازه فیلم‌هایی که سبب تجمع مخالفان بود حاشیه‌آفرینی کرد.