دانشکده مهندسی انرژی دانشگاه شریف گزارش داد

وضعیت بازار گاز اروپا در سال ۲۰۲۳

ساعت 24 - نشریه اقتصادی اکونومیست گزارش داد که به دنبال قطع صادرات گاز روسیه به اروپا قیمت گاز رشد قابل توجهی را تجربه کرده است. هرچند در حال حاضر قیمت‌ها در سراسر این قاره کاهش یافته اما قیمت داخلی برق و گاز در مقایسه با دو سال قبل به‌ترتیب ۶۹ و ۱۴۵ درصد افزایش یافته است. بنابر گزارش مذکور در فاصله نوامبر ۲۰۲۲ تا فوریه ۲۰۲۳، ۱۴۹ هزار نفر در ۲۸ کشور اروپایی جان خود را از دست دادند که به ‌معنای افزایش ۸/۷ درصدی است. نزدیک به ۶۰ هزار مرگ مربوط به کروناست.

r style="box-sizing: border-box; transition: all 0.3s ease-in-out 0s !important; color: rgb(70, 72, 76); font-family: vazir; font-size: 14px; font-style: normal; font-variant-ligatures: normal; font-variant-caps: normal; font-weight: 400; letter-spacing: normal; orphans: 2; text-align: justify; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: 2; word-spacing: 0px; -webkit-text-stroke-width: 0px; background-color: rgb(255, 255, 255); text-decoration-thickness: initial; text-decoration-style: initial; text-decoration-color: initial;"> اقدامات اتخاذشده توسط اتحادیه اروپا به‌منظور مقابله با بحران انرژی متضمن هزینه‌های قابل توجهی بود. هزینه‌های مذکور شامل قیمت‌های بی‌سابقه گاز بود که صدمات سنگینی بر تولید بخش صنعتی اروپا وارد کرد. به‌علت کاهش تقاضا به ویژه در بخش صنعتی، قیمت گاز در ابتدای مارس ۲۰۲۳ به پایین‌ترین حد در ۱۷ ماه گذشته رسید.
جنگ انرژی روسیه و اروپا هنوز تا پایان فاصله دارد. اروپا در سال ۲۰۲۳ با تعدادی از خطرات مرتبط با بخش انرژی مواجه است. از جمله مهم‌ترین خطرات، بهبود سریع تقاضای اقتصادی چین است که این کشور را به بازار جهانی گاز طبیعی مایع‌شده بازمی‌گرداند و رقابت برای خرید محموله‌ها را افزایش دهد.
زمستان ۲۰۲۲ برف کمتر از حد معمول بارید و به معنای کمتر پر شدن مخازن آب و مصرف گاز بیشتر در ماه‌های تابستان است همچنین نگرانی‌هایی در مورد مشکلات فنی در نیروگاه‌های هسته‌ای قدیمی فرانسه وجود دارد. اگر تاسیسات هسته‌ای مجبور به تعمیرات برنامه‌ریزی نشده برای مدت طولانی شوند، اروپا مجبور می‌شود تولید گاز و واردات گاز طبیعی مایع‌شده خود را افزایش دهد. تقاضای بیشتر برای تولید برق ناشی از کاهش ظرفیت هسته‌ای یا برق‌آبی ممکن است اروپا را مجبور کند واردات گاز خود را در زمانی که عرضه جهانی گاز طبیعی مایع‌شده محدود است افزایش دهد. این اتفاق به نوبه خود می‌تواند دریچه‌ای برای روسیه باز کند تا جریان صادرات گاز خود به اروپا را افزایش دهد. گزینه دیگر آن است که مصرف‌کنندگان صنعتی و تجاری و همچنین خانوارها، تقاضای گاز خود را به‌صورت فزاینده‌ کاهش دهند و سرمایه‌گذاران به استقرار ظرفیت‌های تجدیدپذیر برای جبران کاهش تولید هسته‌ای یا آبی سرعت بخشند.
ترکیه و روسیه اکنون در حال بحث در مورد راه‌اندازی هاب برای عرضه گاز به اروپا هستند. براساس این توافق، روسیه می‌تواند گاز را حداقل به یک خریدار فروخته و آن خریدار گاز را به مشتریان در سراسر جنوب‌شرقی اروپا بفروشد. اروپا نمی‌تواند ترکیه را از فروش گاز به مشتریان اروپایی باز دارد، اما اتحادیه اروپا اصرار دارد کشورهای عضو هم‌مرز با این کشور اطلاعات شفافی را در مورد حجم گاز ورودی به بازارهای خود ارائه دهند.
با توجه به اینکه اروپا همچنان در سال ۲۰۲۳ با عرضه نسبتا محدودی مواجه است، برای سیاستگذاران دشوار خواهد بود ممنوعیت واردات گاز و گاز طبیعی مایع‌شده روسیه را حداقل در حال حاضر اعمال کنند. در شرایط کنونی واقعی‌ترین راه‌حل اروپا برای ممانعت از واردات گاز روسیه، ادامه کاهش تقاضا، اطمینان از برآورده شدن ظرفیت‌های ذخیره‌سازی در آستانه زمستان آینده، تسریع در استقرار ظرفیت‌های تجدیدپذیر و ارسال هشدار در خصوص عواقب جدی خرید گاز از روسیه است.
کشورهای اروپایی توانسته‌اند وابستگی خود به گاز وارداتی روسیه از طریق خط لوله را در عرض چند ماه به حداقل برسانند، اما همچنان واردات گاز طبیعی مایع‌شده از روسیه انجام می‌شود. «کادری سیمسون» کمیسر انرژی اتحادیه اروپا از کشورهای عضو اتحادیه درخواست کرد واردات گاز طبیعی مایع‌شده از روسیه را متوقف کنند. اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲، ۲۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی مایع شده از روسیه وارد کرده است. در دو ماه اول سال ۲۰۲۳ نیز حجم واردات گاز طبیعی مایع شده از روسیه ۵/۴ میلیارد مترمکعب بوده است. البته با وجود درخواست سیمسون، اتحادیه اروپا تحریم‌هایی را برای کاهش واردات گاز طبیعی مایع شده از روسیه اعمال نکرد، اما برخی از کشورها به رهبری آلمان به‌طور داوطلبانه شروع به کاهش واردات از روسیه کردند. بزرگ‌ترین واردکنندگان گاز طبیعی مایع شده روسیه در اتحادیه فرانسه، بلژیک و اسپانیا هستند.
کمیسر انرژی اتحادیه اروپا همچنین از کشورهای عضو درخواست کرد هدف کاهش مصرف داوطلبانه ۱۵ درصدی را تا سال ۲۰۲۴ تمدید کنند. سیمسون اظهار کرد که این اقدام به خوبی جواب داده و بهترین تضمین برای رسیدن به ظرفیت ذخیره‌سازی موردنظر تا نوامبر است. در زمستان جاری، کشورهای اروپایی حتی بیش از برنامه‌ریزی انجام شده مصرف گاز خود را کاهش دادند و تقریبا ۲۰ درصد صرفه‌جویی کردند. کاهش مصرف انرژی عمدتا توسط شرکت‌های صنعتی امکان‌پذیر شده است که ارتباط مستقیمی با اقتصاد آلمان داشته‌اند.
براساس اعلام رفینیتیو (شرکت تحلیل بازار مالی بین‌المللی)، اروپا در سال ۲۰۲۳ با واردات ۱۹۰ میلیارد مترمکعب رکورد جدیدی در زمینه واردات گاز طبیعی مایع شده ثبت خواهد کرد. واردات حجم مذکور در درجه اول نیازمند افزایش ظرفیت‌ پایانه‌های وارداتی است. توسعه ظرفیت پایانه‌های واردات گاز طبیعی مایع شده مورد تاکید آلمان است که عمدتا به واردات گاز روسیه از طریق خط لوله وابسته بود. رفینیتیو تخمین می‌زند که امکان واردات بیشتر از ۱۹۰ میلیارد مترمکعب نیز وجود دارد، اما رشد آهسته عرضه مانع می‌شود. تحلیلگران معتقدند بیشترین میزان رشد واردات از ایالات‌متحده خواهد بود. عمده گاز طبیعی مایع شده اروپا از طریق شمال غربی قاره وارد خواهد شد و تا سال ۲۰۲۶ تقریبا ۱۲۰ میلیارد مترمکعب واردات از کشورهای تولیدکننده از طریق منطقه مذکور انجام خواهد شد. براساس پیش‌بینی‌ها انتظار می‌رود تولید سالانه گاز طبیعی مایع شده در جهان تا سال ۲۰۲۷ به میزان ۵۵ میلیارد مترمکعب و تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۹۶ میلیارد مترمکعب افزایش یابد. در سمت مصرف نیز عمده رشد مربوط به آسیا خواهد بود.
در حالی که تاکنون کشورهای اروپایی گاز طبیعی مایع شده را به تنهایی خریداری می‌کردند، در شرایط بحران انرژی تصمیم گرفته شد برای اولین بار از خرید مشترک برای اطمینان از قیمت‌های بهتر و عرضه مطمئن استفاده کنند. پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۳ حداقل ۱۳ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی مایع شده از این طریق خریداری شود. نقش گاز طبیعی مایع شده در تضمین امنیت انرژی اروپا در سال‌های آینده همچنان بالا خواهد بود. براساس پیش‌بینی‌ها، ظرفیت دریافت گاز طبیعی مایع شده در سال ۲۰۲۴ تقریبا یک‌سوم افزایش یافته و تعداد پایانه‌ها نیز از ۲۷ به ۳۵ پایانه ارتقا می‌یابند.
بسیاری از حجم واردات گاز طبیعی مایع شده توسط اتحادیه اروپا در بازار تک‌محموله خریداری شد. در بازار مذکور قیمت گاز طبیعی مایع شده به‌طور قابل توجهی بالاتر از هزینه‌های قابل مذاکره در قراردادهای بلندمدت است. بنابر اعلام آژانس بین‌المللی انرژی، قیمت گاز طبیعی مایع شده در سال ۲۰۲۲ بیش از سه برابر شد و هزینه‌های هنگفتی را در راه واردات محموله‌های گاز طبیعی مایع شده بر اتحادیه اروپا تحمیل کرد. در سال ۲۰۲۲، اتحادیه اروپا بیش از یک‌سوم بازار تک‌محموله گاز طبیعی جهانی را در اختیار داشت، در حالی که در سال ۲۰۲۱، تنها ۱۳ درصد بود. تحلیلگران هشدار داده‌اند که اگر این بلوک نتواند معاملات بلندمدت را تضمین کند، این میزان می‌تواند به بیش از ۵۰ درصد برسد. با این وجود از آنجایی که «لابی سبز» در اروپا، سیاستمداران را متقاعد کرده که هیدروژن می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ جایگزین گاز طبیعی به ‌عنوان یک حامل انرژی شود، اروپا بیش از حد، به خرید لحظه‌ای و کوتاه‌مدت گاز طبیعی مایع شده متکی شده است. در سال ۲۰۲۳، خریداران آسیایی و در راس آنها چین در حال رقابت برای عرضه محدود جهانی خواهند بود. اتحادیه اروپا همچنان تا جایگزینی کامل گاز وارداتی روسیه از طریق خط لوله فاصله زیادی دارد. ضعف مذکور در سال ۲۰۲۳، اتحادیه را مجددا در معرض صرف هزینه‌های گزاف برای واردات گاز طبیعی مایع‌شده قرار می‌دهد.