شکست فرانسه در آفریقا

ساعت24-دومینوی کودتا در مرکز و غرب آفریقا در حالی رقم خورده که بامداد دیروز رهبران کودتاچیان در نیجر اعلام کردند که طی یک حمله تروریستی صورت‌گرفته، نزدیک به 12 سرباز این کشور کشته شده‌اند. گفته می‌شود که طی این حمله، صدها موتورسوار با یورش به نظامیان نیجری در جنوب غربی نیجر این حادثه را رقم زده‌اند.

علاوه بر این چند روز قبل نیز در خبرها اعلام شده بود یک تلاش ناکام برای خارج کردن قدرت از دست نظامیان در بورکینافاسو صورت گرفته است؛ مواردی که هر چند تا لحظه تنظیم این گزارش عاملان آن به صورت رسمی مسوولیت آن‌ها را بر عهده نگرفته‌اند، اما برخی از تحلیلگران معتقدند که احتمال دارد از سوی فرانسوی‌ها خط چنین حملات و اقداماتی داده شده باشد. این اتفاق در حالی صورت گرفته که وقتی در 4 مردادماه امسال نظامیان نیجر به رهبری ژنرال چیانی، محمد بازوم رییس‌جمهوری این کشور را از قدرت برکنار کردند، فرانسه نخستین کشوری بود که نسبت به‌این کودتا واکنش شدید نشان داده و در خصوص مداخله نظامی‌در این کشور بارها هشدار داد. فرانسوی‌ها اصرار داشتند در مستعمره سابق خود یعنی نیجر، محمد بازوم طبق اصول دموکراتیک انتخاب شده و تنها او را به عنوان رهبر کشور به رسمیت می‌شناسد اما تمامی تهدیدهای آن‌ها به همراه کشورهای عضو اکوواس نه تنها نتیجه نداد، بلکه حالا همزمان با خروج نیروی فرانسوی، سفیر این کشور نیز در نیجر مجبور به خروج شده است. طبق گزارشی که در این خصوص مجله اکونومیست منتشر کرده، فرانسوی‌ها تا پیش از این نسبت به خروج نظامیان و نیز اخراج سفیرشان مقاومت کرده و این مساله را رد می‌کردند، اما به تازگی امانوئل ماکرون رییس‌جمهوری فرانسه گویا مقاومت را بی‌فایده دیده و اعلام کرده که علاوه بر سیلوین ایته به عنوان سفیر پاریس، نیروهایش را نیز تا پایان سال جاری میلادی از نیجر خارج خواهد کرد. ماکرون در توضیح رسمی علت چنین تصمیمی گفته که فرانسه دیگر قصد ندارد در منطقه ساحل، یعنی غرب آفریقا با تروریسم بجنگد. این کشور در سال 2013 به‌این سو با امریکا، انگلیس و برخی دیگر از کشورهای غربی به بهانه مبارزه با تروریسم و گروه‌های افراطی در نیجر، مالی، بورکینافاسو و برخی دیگر از کشورها نیرو مستقر کرده بود؛ نیروهایی که نسبت به سایر کشورهای غربی تعدادشان هم بیشتر بود. با این حال شواهد نشان می‌دهد که در طول ماه‌های اخیر و همزمان با وقوع کودتا در مالی و بورکینافاسو که از جمله متحدان نزدیک فرانسه نیز محسوب می‌شدند، پاریس مجبور شده به‌رغم تجدید رابطه با این کشورها، نیروهایش را نیز خارج کند. بنابراین اتفاقات در نیجر نیز نشان داده که خروج نیروهای فرانسوی به بهانه پایان یافتن سیاست مبارزه با افراط‌گرایی در منطقه توجیهی بیش نبوده است زیرا بی‌اعتنایی مقامات نیجر در خصوص احتمال حمله نظامی‌به‌این کشور و اعلام رسمی مالی و بورکینافاسو به رهبران غرب آفریقا و فرانسه مبنی بر اینکه هرگونه مداخله نظامی‌در نیجر به منزله اعلان جنگ به‌این کشورها محسوب می‌شود، مهم‌ترین دلیل خروج نیروهای فرانسوی و ضربه سنگین به منافع این کشور در غرب و مرکز آفریقا محسوب می‌شود. جزیی از مشکل نه راه‌حل آن سنجش افکار عمومی‌در مالی و به خصوص نیجر به عنوان دو متحد کلیدی فرانسه در غرب آفریقا و منطقه ساحل به خصوص در میان نسل جوان نشان می‌دهد که آن‌ها ضمن اقبالی که نسبت به روسیه بروز می‌دهند، فرانسه را به عنوان مشکل و نه راه‌حل مشکلات خود تلقی می‌کنند. در واقع در شرایطی که در سال 2013 فرانسوا اولاد رییس‌جمهوری سابق فرانسه برای اعزام نیرو جهت مقابله با گروه‌های جهادی در مالی مورد تمجید قرار گرفت، امروز جمعیت کثیری از مردم این کشور با در دست داشتن پرچم روسیه، از فرانسوی‌ها می‌خواهند که از کشورشان خارج شوند. چنین مساله‌ای دقیقا در نیجر نیز رخ داده است. علاوه بر این برخی کارشناسان معتقدند به رغم حضور نیروهای فرانسوی در منطقه ساحل برای مبارزه با افراط‌گرایی، میراث این کشور نشان‌دهنده بدتر شدن وضعیت ثبات و امنیت در این منطقه است. موضوعی که فرانسه به‌رغم داشتن چهار پایگاه نظامی‌دایمی‌در جیبوتی، گابن، ساحل عاج و سنگال به سرعت از منظر بی‌ثباتی سیاسی و امنیتی کشورهای ساحلی آفریقای غربی را درگیر کرده است. این امر برای فرانسوی‌ها از جهات دیگری نیز نشان‌دهنده شکست آن‌هاست؛ چرا که کشورهایی که اکنون از مدار پاریس یکی پس از دیگری خارج می‌شوند زمانی مستعمره‌این کشور بوده و از جمله متحدان فرانسه در منطقه محسوب می‌شدند. در واقع شرایط نشان می‌دهد که تغییر سیاست فرانسه در قبال این کشورها در طول سال‌های اخیر نیز جوابگو نبوده است. به عنوان مثال ماکرون در سال 2017 در بورکینافاسو برنامه‌های خود را جهت بازنشانی روابط فرانسه با آفریقا اعلام کرده و حتی از نسل‌کشی صورت‌گرفته در رواندا نیز عذرخواهی کرد. به گفته کارشناسان چنین شواهدی گویای آن است که رویکردهای جدید فرانسه با سابقه استعماری این کشور قابل تطبیق نبوده و اکنون مردم این کشورها نسبت به حضور روسیه، چین، ترکیه و حتی امریکا حساسیت به مراتب کمتری نسبت به فرانسوی‌ها دارند. به همین دلیل است که ناظران معتقدند پاریس به‌این نتیجه رسیده که اصرار برای ماندن در مرکز و غرب آفریقا برای فرانسه هزینه‌زا خواهد بود. زیرا در شرایط کنونی اگر فرانسوی‌ها تصمیم به خروج نیروهای خود نگیرند، با توجه به مقاومت و سرسختی حکومت‌های نظامی‌بر سر کار آمده در مالی، بورکینافاسو، نیجر، گابن و چاد به احتمال زیاد در آینده‌ای نه چندان دور یک درگیری تمام‌عیار میان آن‌ها ایجاد می‌شد. از این رو فرانسه نه به صورت دلخواه بلکه بر اساس جبر و واقعیت تحولات جاری ناچار به بازنگری در سیاست‌های خود شده و خروج نظامیانش می‌تواند مقدمه‌ای برای پایان نفوذ طولانی مدت پاریس در این مناطق باشد.

«اعتماد»