باکو دست در دست تل آویو علیه ایران

الجزیره نوشت: تنش‌ها میان ایران و همسایه‌اش، جمهوری آذربایجان، بالا گرفته؛ پس از آنکه تهران باکو را به ارائه حمایت نظامی و اطلاعاتی به اسرائیل در حمله ۱۳ ژوئن به خاک ایران متهم کرد. آذربایجان این اتهام‌ها را رد کرده و خواستار حل‌وفصل اختلافات از راه گفت‌وگو و احترام به حقوق بین‌الملل شده است.

«مسعود پزشکیان» رئیس‌جمهور ایران به شهر «خان‌کندی» در آذربایجان سفر رسمی انجام داد تا در هفدهمین نشست سازمان همکاری اقتصادی (اکو) شرکت کند. از نگاه یک استاد دانشگاه، این سفر حامل پیام‌های مهمی است.

او گفت که علی‌رغم ادامه تحقیقات ایران درباره نقش برخی کشور‌های همسایه در تجاوز اسرائیل، تصمیم تهران به انجام این سفر از پیش برنامه‌ریزی‌شده، نشان‌دهنده رویکرد دیپلماتیک آن برای حل اختلافات در چارچوب منافع ملی و پرهیز از تشدید تنش‌هاست. این مسئله حتی در مذاکرات با واشینگتن نیز مشهود است.

به گزارش سرویس بین‌الملل انتخاب، در ادامه این مطلب آمده: هرچند اسرائیل جزئیات همکاری‌اش با باکو را – به‌ویژه در دوران جنگ و تنش – محرمانه نگه می‌دارد، اما نشانه‌های فزاینده‌ای از همکاری امنیتی، نظامی و انرژی میان دو طرف دیده می‌شود که حکایت از تعمیق روابط در مقطع حساسی از تحولات منطقه‌ای دارد.

تهران، آذربایجان را پایگاه پیشرو اسرائیل در مرز شمالی خود می‌بیند؛ به‌ویژه با توجه به همکاری آشکار این دو کشور که به دهه ۹۰ میلادی بازمی‌گردد. با اینکه باکو بر بی‌طرفی خود تاکید دارد، ایران این روابط را عامل تشدید تنش‌ها و تهدیدکننده ثبات منطقه‌ای دانسته و هشدار داده است که اگر حملاتی از خاک آذربایجان تکرار شود، پاسخ خواهد داد.

از زمان آغاز جنگ اسرائیل علیه غزه در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، تل‌آویو روابط راهبردی خود با باکو را تقویت کرده و از آن به‌عنوان «پایگاهی حیاتی در نزدیکی مرز ایران» یاد کرده است. رسانه‌ها نیز از قراردادهای تسلیحاتی میان دو طرف خبر می‌دهند که اسرائیل را به عمق سرزمینی ایران نزدیک‌تر می‌کند.

از سوی دیگر، مهدی سبحانی، سفیر ایران در ارمنستان، اعلام کرده ایران تحقیقاتی رسمی را برای بررسی این‌که آیا پهپادهای اسرائیلی از خاک یا حریم هوایی آذربایجان به پرواز درآمده‌اند آغاز کرده است. وی تاکید کرده: «اگر این امر ثابت شود، نقضی جدی از حقوق بین‌الملل خواهد بود. »

سبحانی افزود که تهران از باکو خواسته تحقیقات مشابهی انجام دهد و نتایج شفافی ارائه دهد و تاکید کرد که پاسخ ایران به نتایج این تحقیقات بستگی خواهد داشت.

شواهد و عملیات‌های مخفی

عارف دهقندار، پژوهشگر امنیت بین‌الملل، معتقد است شواهد متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد اسرائیل از خاک آذربایجان یا پایگاه‌هایش برای عملیات علیه ایران، از جمله در جریان جنگ ۱۲ روزه، استفاده کرده است.

وی به الجزیره نت گفت: «با وجود انکارهای مکرر مقام‌های آذربایجان، سابقه‌های مستند و روابط امنیتی و نظامی نزدیک با تل‌آویو، نشان می‌دهد که چنین همکاری‌ای واقعاً وجود دارد. »

او به نمونه سرقت اسناد هسته‌ای از سایت تورقوزآباد در سال ۲۰۱۸ توسط موساد اشاره کرد و گفت: «عوامل موساد پس از آن عملیات، از مرز شمال‌غربی ایران با کمک باندهای قاچاق به سمت آذربایجان فرار کردند. »

دهقندار افزود که روابط میان دو طرف از سال ۱۹۹۲ و با امضای قرارداد عظیم ۱.۶ میلیارد دلاری تسلیحاتی – شامل پهپادهای Hermes 450 و Heron TP و موشک‌های Spike – تحکیم شده است.

وی همچنین به حضور تیم‌های فنی اسرائیل در آذربایجان و استفاده از پایگاه سیتالچای برای جمع‌آوری اطلاعات و اجرای عملیات پهپادی اشاره کرد که باکو را به پایگاهی مناسب برای فعالیت‌های مخفی علیه ایران تبدیل کرده است.

او گفت: «یافتن لاشه پهپادهای Hermes 900 در اصفهان و مخازن سوخت خارجی در شمال ایران، نشان می‌دهد که مسیر پروازی از سمت شمال بوده؛ مسیری که با موقعیت جغرافیایی آذربایجان همخوانی دارد. »

او تاکید کرد که رسانه‌های اسرائیلی نیز تلویحاً به استفاده از خاک یک کشور نزدیک به ایران برای انجام این عملیات‌ها اشاره کرده‌اند، هرچند باکو در ظاهر دیپلماتیک، همواره این مسئله را انکار کرده است.

دهقندار خاطرنشان کرد که ایران همواره اصل حسن هم‌جواری را رعایت کرده، اما نزدیکی باکو به اسرائیل و ناتو، این اصل را نقض کرده است. او همچنین فعالیت پهپادی و تحرکات مرزی را نشانه‌هایی از نقش غیرمستقیم آذربایجان در حمایت از حملات علیه ایران دانست.

محرمانه‌کاری رسمی

آنتوان شلحاط، پژوهشگر اسرائیلی، می‌گوید پنهان‌کاری رسانه‌ای تل‌آویو درباره عملیات‌های اطلاعاتی از خاک آذربایجان، ناشی از موقعیت حساس جغرافیایی باکو و مرز طولانی‌اش با ایران است.

وی در گفتگو با الجزیره نت گفت: «روابط اسرائیل و آذربایجان سابقه‌ای طولانی دارد، اما از زمان عملیات «لبه محافظ» و جنگ چند جبهه‌ای با ایران، این روابط به‌سرعت تعمیق یافته است.»

شلحاط افزود که آذربایجان عرصه‌ای حیاتی برای نفوذ در برنامه هسته‌ای ایران فراهم کرده است، به‌ویژه از طریق حمایت اطلاعاتی از نیروی هوایی اسرائیل، که به تل‌آویو امکان داده میدان نبرد را به داخل خاک ایران منتقل کند.

وی تاکید کرد که اسرائیل فقط به موساد تکیه ندارد، بلکه با نهادهای اطلاعاتی دیگر کشورها همکاری گسترده دارد، که به آن امکان حملات دقیق در داخل ایران را می‌دهد. او به سخنان صدراعظم آلمان، فریدریش مرتز، اشاره کرد که گفته بود اسرائیل عملیات‌های اطلاعاتی را «به‌نمایندگی از غرب» انجام می‌دهد.

سکوت راهبردی

شلحاط توضیح داد که تل‌آویو بر ابهام‌سازی و فریب در چارچوب دکترین جنگی جدید تمرکز کرده و از شیوه‌های سنتی فاصله گرفته است. برای مثال، از انتشار جزئیات خسارات ناشی از موشک‌های ایرانی یا ترور رهبران حزب‌الله خودداری می‌کند.

او گفت که گاهی اطلاعات محدودی منتشر می‌شود، اما تصویر کلی همچنان محرمانه باقی می‌ماند. وی افزود این رویکرد حتی در سفر اخیر نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو به آمریکا نیز دیده شد؛ سفری که دولت او کاملاً در سکوت مطلق انجام داد، در حالی که او از سوی دیوان کیفری بین‌المللی به‌اتهام جنایات جنگی در غزه تحت پیگرد است.

این پژوهشگر اسرائیلی در پایان گفت: «آذربایجان همچنان هرگونه دخالت در حملات علیه ایران را منکر می‌شود، و اسرائیل نیز به آن کمک می‌کند تا این سکوت را حفظ کند و از واکنش تند تهران جلوگیری شود. اما ایران بر ادامه تحقیقات پافشاری می‌کند، و این موضوع را باز و در معرض تشدید تنش قرار می‌دهد. »