کم خونی تهدیدی برای سلامت زنان

از شدت خستگی چشم هایش را به هم می فشرد.نفس های كوتاه امانش را بریده بود.درد در قفسه سینه اش فریاد می زد. با نگاهی گیج و كرخت به ضربان كوتاه قلبش گوش می داد.
از خیلی وقت پیش حال و حوصله دیدن هیچ موجود زنده ای را نداشت. بی دلیل از كوره در می رفت و فكر می كرد این جا آخر دنیاست.وسوسه یك لحظه آرامش در دستان ناتوانش جا می ماند.به قول مادر، خوب می خورد اما انگار همیشه گرسنه بود و دست و پایش پی در پی خواب می رفت!
بوی خاك را دوست داشت و دور از چشم همه حتی خاك هم می خورد.بر اساس آخرین تحقیقات پزشكی از هر ۵ زن ایرانی یك نفر مبتلا به كم خونی است و عوامل ذكر شده مربوط به یكی از همین بیماران خاموش است.
بیماری ای كه از جانب بسیاری از افراد ساده گرفته می شود اما سلامت نیمی از زنان باردار كشور و انسان های پیر و جوان را نشانه رفته است.
بدن برای خون سازی نیازمند مواد اولیه مانند آهن و ویتامین ها، بخصوص اسید فولیك است، اما اكثر مردم در سراسر جهان دسترسی كمی به منابع غذایی آهن (ویتامین B۱۲ مانند گوشت) دارند. بنابراین كم خونی ناشی از فقر آهن شایع ترین و مهم ترین كم خونی مردمان دنیا به شمار می رود.
بخش اصلی خون سازی بدن از طریق مغز استخوان صورت می گیرد. به همین خاطر عواملی كه موجب صدمه به مغز استخوان می شود، می توانند سبب كم خونی شوند.
● ریشه كم خونی در سوء تغذیه
مدیر گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشكی تهران ۵۰ درصد كم خونی ایرانیان به ویژه زنان را ریشه در سوء تغذیه می داند.
دكتر سیدعلی كشاورز می گوید: «دو سوم مشكلات تغذیه ای ایرانیان ناشی از كمبود و مشكل دریافت آهن است.كم خونی در كودكان از دوران پس از ۶ ماهگی شروع می شود و بر ضریب هوشی افراد تأثیر منفی می گذارد.قدرت یادگیری و تمركز دختران بویژه در دوره بلوغ تحت الشعاع عوارض ناشی از كم خونی قرار می گیرد.
این امر بازدهی كاری افراد را دچار افت كرده و دقت آنان را به شدت پایین می آورد.این در حالی است كه عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در كم خونی آدمیان تأثیر مستقیم و غیر مستقیم دارد.
عادات غذایی نادرست نیز در ایجاد بیماری كم خونی نقش عمده ای ایفا می كند.»به گفته دكتر كشاورز، بیشتر ایرانیان بلافاصله پس از مصرف وعده های غذایی روزانه و شبانه چای مصرف می كنند و این در حالی است كه مصرف یك فنجان چای پس از غذا بیش از ۹۵ درصد جذب آهن را كاهش می دهد و مصرف یك پرتقال یا دو عدد نارنگی بلافاصله پس از غذا درصد جذب آهن مواد خوراكی را افزایش خواهد داد.
● فقر، فقر می آورد
بر اساس اظهارات این متخصص تغذیه، رعایت نكردن نكات بهداشتی معمولاً در اثر فقر فرهنگی و اقتصادی افراد پدید می آید وكمبود بهداشت انسان ها با عادات غذایی نادرست آنان دست به دست هم می دهد تا افراد گرفتار این بیماری خطرناك شوند.
به اعتقاد پزشكان، بی حالی، ضعف، بی حوصلگی و عصبانیت، سرگیجه، ترك گوشه لبها، قاشقی شدن ناخن ها، درد دهان، تمایل به خوردن خاك در كودكان، اختلال رشد و افت تحصیلی می توانند زنگ های خطر ابتلا به این بیماری را برای انسان ها به صدادر آورد.
گوشت، مهم ترین و راحت ترین منبع قابل جذب آهن است اما آهن موجود در گیاهان (حتی عدس و اسفناج) كمتر جذب بدن می شود.
تعدادی از غذاها موجب جذب بیشتر آهن از روده می شود در حالی كه خوردن خوراكی های مردم پسندی مانند چای و قهوه و بعضی داروها مانع جذب آهن شده و فرد را مستعد كم خونی می كند.
به اعتقاد پزشكان، بدن كودكان در سن رشد و خانم های باردار به آهن نیاز بیشتری دارد.
ناراحتی های گوارشی مانند زخم معده و اثنی عشر و سنگ كلیه دفع خون همراه با ادرار و... كم خونی های شایع پدید می آورد.
رئیس هیأت مدیره انجمن تالاسمی ایران نیز با ابراز نگرانی از فقر آهن و شیوع كم خونی و چاقی در كشور انباشته شدن شكم را از انواع پلوها، نان، پفك و چیپس های مختلف فاقد خاصیت غذایی، دغدغه ای ملی می داند.
دكتر مینا ایزدیار با نگاهی به نوع شدیدی از كم خونی (تالاسمی) دستپاچگی جوانان را در هنگام ازدواج دلیل عمده تكثیر این بیماری در نسل های آینده معرفی می كند.
متخصص خون و سرطان كودكان با تأكید بر انجام آزمایش های ژنتیك قبل از ازدواج تصریح می كند : اگر دختران و پسران جوان مبتلا به كم خونی قبل از اقدام به ازدواج با یكدیگر پای درد و دل های بیماران تالاسمی بنشینند به طور حتم از ازدواجی با حاصل فرزند تالاسمی پرهیز می كنند.
تفاوت كم خونی و كاهش فشار خون
شمار زیادی از مردم هنوز از تفاوت های میان كم خونی و كاهش فشار خون آگاهی چندانی ندارند و نمی دانند كه این دو موضوع با یكدیگر ارتباط زیادی ندارند.
به اعتقاد دكتر ایزدیار، كم خونی با كاهش هموگلوبین های خون همراه است و افراد دچار خون ریزی به دلیل از كار افتادگی مغز استخوان به آن مبتلا می شوند و بیماری های ارثی نظیر تالاسمی سیستم خون سازی بدن را دچار اختلال می كنند.خستگی، زود رنجی، اختلال خواب و پرخوابی، ضعف حافظه و فراموشی، بالابودن تپش قلب پس از طی مسافت های كوتاه مدت، تمایل به خاك خوری، یخ جوی، تمایل زیاد به خوردن كشك و برنج خام از دیگر نشانه های این بیماری به شمار می روند.
در این میان بسیاری از افراد به توصیه بزرگتر های فامیل به مصرف داروهای گیاهی روی می آورند.
این در حالی است كه متخصص خون و سرطان كودكان با مصرف داروهای گیاهی (در زمینه رفع كم خونی) موافقتی ندارد. وی معتقد است در این مورد، كمبود آهن، پروتئین و ویتأمین (ب ۱۲) باید از طریق منابع گوشتی و حیوانی تأمین شود.
با این حال ایزدیار بر مصرف كاهو، انگور، كشمش، توت فرنگی و هلو تأكید می كند.وی شیوع این بیماری را از ۶ ماهگی تا ۲ سالگی می داند و با اظهار تأسف مشكلات گوارشی و روده ای افراد (بویژه مردان) را دلیل عمده افت آهن می داند.
رئیس هیأت مدیره انجمن بیماران تالاسمی از زنان ایرانی می خواهد با رعایت نكات تغذیه ای ورزش را فراموش نكنند.ایزدیار با اشاره به بیمارانی كه تحمل مصرف قرص های آهن را ندارند، می گوید : مقاومت در برابرخوردن این قرص به معنای تكمیل نشدن درمان است و باید افراد به هر ترتیب ممكن درمان خود را به پایان برسانند.
به نظر متخصصان تغذیه برای درمان كم خونی فقر آهن می توان از قرص های آهن یا آهن تزریقی استفاده كرد.
در فرد مبتلا به كم خونی ذخایر آهن بدن تقریباً تمام می شود. بنا براین هنگام درمان كم خونی باید این ذخایر جایگزین شوند به همین علت است كه معمولاً درمان كم خونی فقر آهن ۴ الی ۶ ماه طول می كشد.
تحقیقات نشان می دهد كار اصلی خون رساندن مواد تغذیه كننده (اكسیژن، گلوكز) و سازنده به بافت ها و برطرف كردن مواد اضافی وزباله ای (همچون دی اكسید كربن و اسید لاكتیك) از بافت های بدن است.
خون، بافت پیوندی تخصص یافته ای است كه سلول های آن در داخل ماده زمینه ای مایعی به نام پلاسما شناورند. حجم خون در یك فرد بالغ بطور متوسط ۵ لیتر است. خون به واسطه گردش در داخل رگ های خونی اصلی، مواد غذایی و حرارت را در بدن توزیع كرده و اكسیژن و دی اكسید كربن را بین سلول ها و ریه ها انتقال می دهد و مواد زاید حاصل از فعالیت سلول ها را به ارگان های دفعی می رساند. خون در محیط خارج از بدن منعقد شده و به صورت لخته در می آید و قسمت محلول آن به صورت مایعی زرد و روشن به نام پلاسما، از آن جدا می شود.
همچنین انجام آزمایش C.B.C در تشخیص دقیق كم خونی و شدت آن بسیار مؤثراست و در این آزمایش تعداد كل سلول های خونی توسط دستگاه مخصوصی شمارش می شود و میزان هموگلوبین و یك سری ایندكس های دیگر ارزیابی می شود.
در هر حال حال اگر زود رنجی بی دلیل و هزار و یك عامل ناشناخته برای بیرون رفتن از كوره احساسات خود دارید حتماً یك آزمایش كم خونی را در برنامه های كاری خود قرار دهید.
سبزیجات با برگ سبز، آجیل، میوه جات خشك شده و لوبیای سرشار از آهن و آب انواع مركبات، انواع سبزیجاتی كه برگ های پهن و سبز دارند و حبوبات، سرشار از ویتامین ها و اسید فولیك را فراموش نكنید.
یادتان باشد افزایش بیش از حد آهن نیز می تواند عواقب وخیمی برای بدن به همراه داشته باشد به همین لحاظ مصرف مكمل های حاوی آهن بدون نظر و تجویز پزشك می تواند برای افراد خطرناك باشد.
نوشیدن چای پررنگ و زیاد موجب بروز و شیوع كم خونی در افراد می شود، نوشیدن چای موجب جذب آهن بدن شده و چنانچه افراد تمایل به نوشیدن «چای» دارند، بهتر است آن را كم رنگ بخورند و ریزش موی خود را نیز در ارتباط مستقیم با كم خونی ببینند.