کد خبر
139409
سرانه مصرف دارو در ايران بيشتر از ميانگين جهاني است
تمایل عجیب ایرانی‌ها به داروهای تزریقی
ساعت 24-آیا ایرانیان بیشتر از میانگین جهانی دارو مصرف می‌کنند یا این پزشکان هستند که بیشتر از آنچه باید دارو تجویز می‌کنند؟ پاسخ به هر دو قسمت این پرسش به نظر می‌رسد که مثبت باشد. دلایل بسیاری را می‌توان برای تمایل به مصرف دارو در میان ایرانی‌ها برشمرد از تلقی آنها در مورد روند درمان بیماری‌ها گرفته تا تمایل برای سرعت دادن به روند درمان و خود درمانی و عدم مراجعه به پزشکان.
محمد مهدی حاتمی در روزنامه تعادل نوشت: آيا ايرانيان بيشتر از ميانگين جهاني دارو مصرف مي‌كنند يا اين پزشكان هستند كه بيشتر از آنچه بايد دارو تجويز مي‌كنند؟ پاسخ به هر دو قسمت اين پرسش به نظر مي‌رسد كه مثبت باشد. دلايل بسياري را مي‌توان براي تمايل به مصرف دارو در ميان ايراني‌ها برشمرد از تلقي آنها در مورد روند درمان بيماري‌ها گرفته تا تمايل براي سرعت دادن به روند درمان و خود درماني و عدم مراجعه به پزشكان. حالا اما دبير كميته كشوري تجويز و مصرف منطقي داروهاي سازمان غذا و دارو خبر از آن داده كه 45درصد از داروهاي مصرفي توسط مردم ايران را داروهاي تزريقي تشكيل مي‌دهد. اين يعني ايراني‌ها نه تنها نسبت به ميانگين جهاني داروي بيشتري مي‌خرند بلكه حدود نيمي از اين داروها را نيز به صورت تزريقي مصرف مي‌كنند. اين اتفاق را چگونه مي‌توان تحليل كرد و چه معاني و استلزامات ديگري هستند كه به تبع آن رخ مي‌نمايند؟
45درصد داروهاي تجويزي، تزريقي است
دبير كميته كشوري تجويز و مصرف منطقي داروهاي سازمان غذا و دارو با اشاره به اينكه آمارهاي داروهاي تزريقي در ايران بسيار بالاست، مي‌گويد:«۴۰ تا ۴۵درصد اقلام دارويي تجويز شده در نسخه‌ها از سوي پزشكان، داروهاي تزريقي به شمار مي‌آيند.»
به گزارش سلامت آنلاين، دكتر فاطمه سليماني مي‌افزايد:«آمار تجويز و مصرف فرم تزريقي داروها براي بيماران سرپايي در ايران بالاست و هر چند استانداردي در اين باره در دنيا وجود ندارد اما در اين زمينه ركورددار هستيم.»
سليماني مي‌گويد: «براي منطقي شدن آمار داروهاي تزريقي برنامه جدي داريم چراكه منطقي شدن لزوما به معناي كاهش تجويز همه اشكال دارويي نيست. براي اينكه يك نظام منطقي مصرف دارو ايجاد شود، هم برنامه‌هاي نظارتي روي مراكز ارائه خدمات داريم و هم برنامه‌هاي آموزشي براي دروس پزشكي.»
او ادامه مي‌دهد: «علاقه مردم به استفاده از اشكال تزريقي داروها زياد است اما ساير داروها زياد مصرف نمي‌شوند و حتي بخش عمده‌يي از داروهاي بيماري‌هاي مزمن كمتر از حد نياز مصرف مي‌شود.»
سليماني، اين باور كه داروهاي تزريقي و سرم‌ها خيلي سريع‌تر از داروهاي خوراكي حال بيماران را خوب مي‌كند، باوري غلط مي‌داند و مي‌افزايد: «داروي تزريقي براي بيماري است كه نتواند داروي خوراكي بخورد. بيماري كه مي‌تواند داروي خوراكي بخورد بهتر است كه دارو را به شكل خوراكي بخورد چراكه عوارض تزريق براي وي بيشتر ضرر دارد تا اثر دارو.» دبير كميته كشوري تجويز و مصرف منطقي داروهاي سازمان غذا و دارو با اشاره به اينكه در فرم تزريقي خطراتي چون ايجاد عفونت‌ها و حساسيت‌ها وجود دارد، مي‌گويد: «دارو كلا عارضه دارد ولي حتي آب مقطر كه عارضه هم ندارد، تزريق آن ۵ درصد خطر عوارض جانبي دارد.»
او مي‌افزايد:«اگر بيماري داروي تزريقي لازم نداشته باشد نبايد براي بيمار داروي تزريقي تجويز شود زيرا عوارض تزريق گاه تا مدت‌ها بيمار را اذيت خواهد كرد. در سال‌هاي اخير با تلاش‌هايي كه انجام شده حدود ۷ تا ۱۰درصد در مناطق مختلف كاهش تجويز داروهاي تزريقي در كشور داريم.»
پول مي‌دهم پس دارو مي‌خواهم
يكي از دلايلي كه مي‌توان براي رواج تجويز بيش از اندازه دارو در ايران برشمرد، ارتباط مالي ميان پزشك و بيمار است. برخي از نظريه‌پردازان فرهنگي معتقدند زماني كه چيزي قابل معامله مي‌شود و مي‌توان آن را با پول تعويض كرد، اين انتظار در مصرف‌كننده ايجاد مي‌شود كه آن شيء همواره و تحت هر شرايطي با پول قابل تعويض است بنابراين بايد آن را در دسته كالاهاي قابل خريد و فروش قرار داد. اين وضعيت تقريبا در مورد تمامي كالاها پذيرفتني است اما زماني كه نوبت به سلامت مي‌رسد و سلامت هم كالايي مي‌شود، تناقضي سر برون مي‌آورد. اگر سلامت و مصاديق قابل معامله آن مانند دارو، تجهيزات پزشكي و خدمات درماني قابل خريد و فروش باشند، يعني مي‌توان برخي اصول حاكم بر بازار و اقتصاد را هم بر آنها اعمال كرد مثلا بر سر قيمت‌ها با بيمار چانه‌زني كرد و بيمه‌ها را وادار به پرداخت هزينه‌هاي غيرضروري كرد. فراتر از اين بسط مفاهيم و قوانين بازار به ساحت سلامت اما اتفاق ديگري هم ممكن است، رخ دهد: بيماران فكر مي‌كنند، سلامت را هم مي‌شود به راحتي خريد چراكه تبديل به يك كالا شده و همانطور كه مي‌توان اتومبيلي را به تعميرگاه برد و قطعات معيوب آن را تعويض كرد، مي‌توان به پزشك هم مراجعه كرد و توقع درمان فوري داشت. پارادوكسي كه اين وضعيت حامل آن است آنجا رخ مي‌نمايد كه بيمار در واقع نيازي به دارو ندارد اما پزشك كه از تمايل او به دريافت كيسه‌يي دارو و آمپول اطلاع دارد، برايش نسخه‌يي مفصل مي‌پيچد و به اين ترتيب پس از ترك مطب، هم بيمار راضي است و هم خود او.
وقتي «تزريقاتچي» يا «آمپول زن» هم شغل مي‌شود
يكي از پربسامدترين اظهارنظرهاي بيماران سرماخورده در مواجهه با پزشكشان، تقاضا براي تجويز «آمپول» است. براي اين اظهارنظر هم البته اين دليل تراشيده مي‌شود كه بهتر است همان ابتداي كار از شر بيماري خلاص شد و زحمت تناول مقادير زيادي قرص و شربت به خود نداد. با اين همه اما در طول اين سال‌ها تصويري هم كه از سرماخوردگي در ذهن مردم شكل گرفته بود دچار تغيير و تحولي اساسي شده است. پيش از اين بسياري تصور مي‌كردند صرف قرار گرفتن در معرض سرما مي‌تواند منجر به سرماخوردگي فرد شود اما حالا مي‌دانيم كه اين تنها خود سرما نيست كه منجر به سرماخوردگي‌هاي ساده مي‌شود بلكه انتقال ويروس‌ها هم شرط است. تصور از ويروس‌ها و ساير عوامل انتقال‌دهنده بيماري هم البته پا به پاي اين تصور دچار تغيير شده است. اين روزها بسياري به شكل گسترده پذيرفته‌اند كه به دليل ماهيت ويروس‌ها، سرماخوردگي‌شان تنها با طي شدن دوره فعاليت ويروس‌ها بهبود مي‌يابد و نه از دست پنيسيلين‌ها كاري برمي‌آيد و نه از دست ديگر داروهاي تزريقي.
از طرف ديگر، نفس پيدايش شغلي كه در افواه به «تزريقاتچي» موسوم است، نشانه‌يي است از جايگاهي كه تزريقات در روند درماني ايراني‌ها بازي مي‌كند. اين خدمت‌درماني به اندازه‌يي همه گير شده است كه تقريبا در تمام درمانگاه‌ها و مطب‌هاي پزشكان، اتاق، متصدي دارد و تعرفه پزشكي آن هم براي تزريق داروهاي گوناگون در كتاب تعرفه‌هاي وزارت بهداشت به دقت درج شده است.
نسخه‌هايي براي پول درآوردن
با خانم صادقي‌نژاد 26ساله و ساكن تهران تماس مي‌گيرم. او چندي قبل براي درمان سرماخوردگي‌اش به پزشك داخلي يكي از بيمارستان‌هاي خصوصي در غرب تهران مراجعه كرده بود و تجربه‌يي از تباني ميان پزشك، داروخانه و آزمايشگاه را از سر گذرانده بود. «براي يك سرماخوردگي ساده پيش پزشك رفته بودم اما گويا پزشك با داروخانه بيمارستان و آزمايشگاه آن قرارداد داشتند و از دفترچه من سوءاستفاده كردند.» صادقي تحت پوشش بيمه بانك صادرات است و بيمارستان محل مراجعه او كه با اين بيمه طرف قرارداد است، بابت ارائه خدمات و دارو هزينه‌يي از او دريافت نمي‌كند. او مي‌گويد: «دكتر داخلي سوال‌هايي از من پرسيد در مورد اينكه آيا حالت تهوع دارم و اينكه آيا احساس خستگي مي‌كنم يا نه و بعد هم برايم آزمايش خون و تيروئيد نوشت و يك ليست بلندبالا از دارو و علاوه بر اين هم گفت كه بعد از گرفتن آزمايش در هفته آينده، باز به او مراجعه كنم. » صادقي ادامه مي‌دهد: «فقط هم اين نبود، دكتر تاكيد داشت كه آزمايش را در طبقه پايين و در كلينيك خود بيمارستان انجام بدهم و داروها را هم فقط مي‌توانم از داروخانه خود بيمارستان تهيه كنم چراكه داروخانه‌هاي ديگر اين داروها را ندارند. من فكر مي‌كنم پزشك با داروخانه و آزمايشگاه هم قرارداد داشته و به همين دليل براي من اين نسخه را نوشته است.»
در فضاي بي‌اعتمادي به پزشكان كه در ميان عده‌يي از مردم رواج دارد، موضوع سوءاستفاده از بيمه درماني بيمار به قصد كسب درآمد براي بيمارستان مي‌تواند بر نارضايتي‌ها بيفزايد. از طرف ديگر چنانچه رخداد مواردي از اين قبيل به اثبات برسد، مي‌توان از بار مالي‌اي پرسيد كه بر بيمه‌هاي تكميلي بار مي‌شود. داده‌هاي آماري و مالي شركت‌هاي بيمه‌يي هم البته اين موضوع را تاييد مي‌كنند: بيمه‌هاي درماني در كنار بيمه شخص ثالث در فهرست اقسامي از بيمه‌ها هستند كه ضريب خسارت آنها بالاتر از 100درصد است.
پنيسيلين‌هايي كه ديگر كار نمي‌كنند
بررسي‌هاي سازمان ملل متحد نشان مي‌دهد مقاومت آنتي‌بيوتيكي به حدود بي‌سابقه‌يي در دنيا رسيده و اين يعني رفته رفته ما بايد با اين دستاورد اعجاب‌آور پزشكي در قرن گذشته خداحافظي كنيم. سازمان جهاني بهداشت به عنوان بازوي سازمان ملل متحد در امر سلامت، مقاومت آنتي‌بيوتيكي را در صدر تهديدات بهداشتي جهاني در سال‌هاي پيش رو قرار داده و اين درحالي است كه تمايل شركت‌هاي داروسازي براي معرفي نمونه‌هاي جديد آنتي‌بيوتيك به دليل هزينه‌هاي بالاي تحقيق و توسعه روز به روز درحال كاهش پيدا كردن است.
منظور از مقاومت آنتي‌بيوتيكي هم اين است كه با استفاده عمومي و رو به تزايد از آنتي‌بيوتيك‌ها و تغيير ساختار عوامل بيماري‌زا، اين مواد عملا كاركردشان را در مقابل بيماري‌ها از دست مي‌دهند. حتي استفاده بيش از اندازه سايرين از آنتي‌بيوتيك هم مي‌تواند به ضرر كساني تمام شود كه از آن استفاده نمي‌كنند چراكه به پديد آمدن عوامل بيماري‌زايي مي‌انجامد كه مقاوم‌تر از نمونه‌هاي پيشين خود هستند. مقاومت آنتي‌بيوتيكي و افزايش آگاهي‌هاي در باب آن البته به كاهش مصرف آن از سوي مردم انجاميده است اما با اين حال داروهاي قابل تزريق و در صدر آنها پنيسيلين‌ها همچنان بخش عمده داروهاي مصرفي در ايران را تشكيل مي‌دهند.
45درصد داروهاي تجويزي، تزريقي است
دبير كميته كشوري تجويز و مصرف منطقي داروهاي سازمان غذا و دارو با اشاره به اينكه آمارهاي داروهاي تزريقي در ايران بسيار بالاست، مي‌گويد:«۴۰ تا ۴۵درصد اقلام دارويي تجويز شده در نسخه‌ها از سوي پزشكان، داروهاي تزريقي به شمار مي‌آيند.»
به گزارش سلامت آنلاين، دكتر فاطمه سليماني مي‌افزايد:«آمار تجويز و مصرف فرم تزريقي داروها براي بيماران سرپايي در ايران بالاست و هر چند استانداردي در اين باره در دنيا وجود ندارد اما در اين زمينه ركورددار هستيم.»
سليماني مي‌گويد: «براي منطقي شدن آمار داروهاي تزريقي برنامه جدي داريم چراكه منطقي شدن لزوما به معناي كاهش تجويز همه اشكال دارويي نيست. براي اينكه يك نظام منطقي مصرف دارو ايجاد شود، هم برنامه‌هاي نظارتي روي مراكز ارائه خدمات داريم و هم برنامه‌هاي آموزشي براي دروس پزشكي.»
او ادامه مي‌دهد: «علاقه مردم به استفاده از اشكال تزريقي داروها زياد است اما ساير داروها زياد مصرف نمي‌شوند و حتي بخش عمده‌يي از داروهاي بيماري‌هاي مزمن كمتر از حد نياز مصرف مي‌شود.»
سليماني، اين باور كه داروهاي تزريقي و سرم‌ها خيلي سريع‌تر از داروهاي خوراكي حال بيماران را خوب مي‌كند، باوري غلط مي‌داند و مي‌افزايد: «داروي تزريقي براي بيماري است كه نتواند داروي خوراكي بخورد. بيماري كه مي‌تواند داروي خوراكي بخورد بهتر است كه دارو را به شكل خوراكي بخورد چراكه عوارض تزريق براي وي بيشتر ضرر دارد تا اثر دارو.» دبير كميته كشوري تجويز و مصرف منطقي داروهاي سازمان غذا و دارو با اشاره به اينكه در فرم تزريقي خطراتي چون ايجاد عفونت‌ها و حساسيت‌ها وجود دارد، مي‌گويد: «دارو كلا عارضه دارد ولي حتي آب مقطر كه عارضه هم ندارد، تزريق آن ۵ درصد خطر عوارض جانبي دارد.»
او مي‌افزايد:«اگر بيماري داروي تزريقي لازم نداشته باشد نبايد براي بيمار داروي تزريقي تجويز شود زيرا عوارض تزريق گاه تا مدت‌ها بيمار را اذيت خواهد كرد. در سال‌هاي اخير با تلاش‌هايي كه انجام شده حدود ۷ تا ۱۰درصد در مناطق مختلف كاهش تجويز داروهاي تزريقي در كشور داريم.»
پول مي‌دهم پس دارو مي‌خواهم
يكي از دلايلي كه مي‌توان براي رواج تجويز بيش از اندازه دارو در ايران برشمرد، ارتباط مالي ميان پزشك و بيمار است. برخي از نظريه‌پردازان فرهنگي معتقدند زماني كه چيزي قابل معامله مي‌شود و مي‌توان آن را با پول تعويض كرد، اين انتظار در مصرف‌كننده ايجاد مي‌شود كه آن شيء همواره و تحت هر شرايطي با پول قابل تعويض است بنابراين بايد آن را در دسته كالاهاي قابل خريد و فروش قرار داد. اين وضعيت تقريبا در مورد تمامي كالاها پذيرفتني است اما زماني كه نوبت به سلامت مي‌رسد و سلامت هم كالايي مي‌شود، تناقضي سر برون مي‌آورد. اگر سلامت و مصاديق قابل معامله آن مانند دارو، تجهيزات پزشكي و خدمات درماني قابل خريد و فروش باشند، يعني مي‌توان برخي اصول حاكم بر بازار و اقتصاد را هم بر آنها اعمال كرد مثلا بر سر قيمت‌ها با بيمار چانه‌زني كرد و بيمه‌ها را وادار به پرداخت هزينه‌هاي غيرضروري كرد. فراتر از اين بسط مفاهيم و قوانين بازار به ساحت سلامت اما اتفاق ديگري هم ممكن است، رخ دهد: بيماران فكر مي‌كنند، سلامت را هم مي‌شود به راحتي خريد چراكه تبديل به يك كالا شده و همانطور كه مي‌توان اتومبيلي را به تعميرگاه برد و قطعات معيوب آن را تعويض كرد، مي‌توان به پزشك هم مراجعه كرد و توقع درمان فوري داشت. پارادوكسي كه اين وضعيت حامل آن است آنجا رخ مي‌نمايد كه بيمار در واقع نيازي به دارو ندارد اما پزشك كه از تمايل او به دريافت كيسه‌يي دارو و آمپول اطلاع دارد، برايش نسخه‌يي مفصل مي‌پيچد و به اين ترتيب پس از ترك مطب، هم بيمار راضي است و هم خود او.
وقتي «تزريقاتچي» يا «آمپول زن» هم شغل مي‌شود
يكي از پربسامدترين اظهارنظرهاي بيماران سرماخورده در مواجهه با پزشكشان، تقاضا براي تجويز «آمپول» است. براي اين اظهارنظر هم البته اين دليل تراشيده مي‌شود كه بهتر است همان ابتداي كار از شر بيماري خلاص شد و زحمت تناول مقادير زيادي قرص و شربت به خود نداد. با اين همه اما در طول اين سال‌ها تصويري هم كه از سرماخوردگي در ذهن مردم شكل گرفته بود دچار تغيير و تحولي اساسي شده است. پيش از اين بسياري تصور مي‌كردند صرف قرار گرفتن در معرض سرما مي‌تواند منجر به سرماخوردگي فرد شود اما حالا مي‌دانيم كه اين تنها خود سرما نيست كه منجر به سرماخوردگي‌هاي ساده مي‌شود بلكه انتقال ويروس‌ها هم شرط است. تصور از ويروس‌ها و ساير عوامل انتقال‌دهنده بيماري هم البته پا به پاي اين تصور دچار تغيير شده است. اين روزها بسياري به شكل گسترده پذيرفته‌اند كه به دليل ماهيت ويروس‌ها، سرماخوردگي‌شان تنها با طي شدن دوره فعاليت ويروس‌ها بهبود مي‌يابد و نه از دست پنيسيلين‌ها كاري برمي‌آيد و نه از دست ديگر داروهاي تزريقي.
از طرف ديگر، نفس پيدايش شغلي كه در افواه به «تزريقاتچي» موسوم است، نشانه‌يي است از جايگاهي كه تزريقات در روند درماني ايراني‌ها بازي مي‌كند. اين خدمت‌درماني به اندازه‌يي همه گير شده است كه تقريبا در تمام درمانگاه‌ها و مطب‌هاي پزشكان، اتاق، متصدي دارد و تعرفه پزشكي آن هم براي تزريق داروهاي گوناگون در كتاب تعرفه‌هاي وزارت بهداشت به دقت درج شده است.
نسخه‌هايي براي پول درآوردن
با خانم صادقي‌نژاد 26ساله و ساكن تهران تماس مي‌گيرم. او چندي قبل براي درمان سرماخوردگي‌اش به پزشك داخلي يكي از بيمارستان‌هاي خصوصي در غرب تهران مراجعه كرده بود و تجربه‌يي از تباني ميان پزشك، داروخانه و آزمايشگاه را از سر گذرانده بود. «براي يك سرماخوردگي ساده پيش پزشك رفته بودم اما گويا پزشك با داروخانه بيمارستان و آزمايشگاه آن قرارداد داشتند و از دفترچه من سوءاستفاده كردند.» صادقي تحت پوشش بيمه بانك صادرات است و بيمارستان محل مراجعه او كه با اين بيمه طرف قرارداد است، بابت ارائه خدمات و دارو هزينه‌يي از او دريافت نمي‌كند. او مي‌گويد: «دكتر داخلي سوال‌هايي از من پرسيد در مورد اينكه آيا حالت تهوع دارم و اينكه آيا احساس خستگي مي‌كنم يا نه و بعد هم برايم آزمايش خون و تيروئيد نوشت و يك ليست بلندبالا از دارو و علاوه بر اين هم گفت كه بعد از گرفتن آزمايش در هفته آينده، باز به او مراجعه كنم. » صادقي ادامه مي‌دهد: «فقط هم اين نبود، دكتر تاكيد داشت كه آزمايش را در طبقه پايين و در كلينيك خود بيمارستان انجام بدهم و داروها را هم فقط مي‌توانم از داروخانه خود بيمارستان تهيه كنم چراكه داروخانه‌هاي ديگر اين داروها را ندارند. من فكر مي‌كنم پزشك با داروخانه و آزمايشگاه هم قرارداد داشته و به همين دليل براي من اين نسخه را نوشته است.»
در فضاي بي‌اعتمادي به پزشكان كه در ميان عده‌يي از مردم رواج دارد، موضوع سوءاستفاده از بيمه درماني بيمار به قصد كسب درآمد براي بيمارستان مي‌تواند بر نارضايتي‌ها بيفزايد. از طرف ديگر چنانچه رخداد مواردي از اين قبيل به اثبات برسد، مي‌توان از بار مالي‌اي پرسيد كه بر بيمه‌هاي تكميلي بار مي‌شود. داده‌هاي آماري و مالي شركت‌هاي بيمه‌يي هم البته اين موضوع را تاييد مي‌كنند: بيمه‌هاي درماني در كنار بيمه شخص ثالث در فهرست اقسامي از بيمه‌ها هستند كه ضريب خسارت آنها بالاتر از 100درصد است.
پنيسيلين‌هايي كه ديگر كار نمي‌كنند
بررسي‌هاي سازمان ملل متحد نشان مي‌دهد مقاومت آنتي‌بيوتيكي به حدود بي‌سابقه‌يي در دنيا رسيده و اين يعني رفته رفته ما بايد با اين دستاورد اعجاب‌آور پزشكي در قرن گذشته خداحافظي كنيم. سازمان جهاني بهداشت به عنوان بازوي سازمان ملل متحد در امر سلامت، مقاومت آنتي‌بيوتيكي را در صدر تهديدات بهداشتي جهاني در سال‌هاي پيش رو قرار داده و اين درحالي است كه تمايل شركت‌هاي داروسازي براي معرفي نمونه‌هاي جديد آنتي‌بيوتيك به دليل هزينه‌هاي بالاي تحقيق و توسعه روز به روز درحال كاهش پيدا كردن است.
منظور از مقاومت آنتي‌بيوتيكي هم اين است كه با استفاده عمومي و رو به تزايد از آنتي‌بيوتيك‌ها و تغيير ساختار عوامل بيماري‌زا، اين مواد عملا كاركردشان را در مقابل بيماري‌ها از دست مي‌دهند. حتي استفاده بيش از اندازه سايرين از آنتي‌بيوتيك هم مي‌تواند به ضرر كساني تمام شود كه از آن استفاده نمي‌كنند چراكه به پديد آمدن عوامل بيماري‌زايي مي‌انجامد كه مقاوم‌تر از نمونه‌هاي پيشين خود هستند. مقاومت آنتي‌بيوتيكي و افزايش آگاهي‌هاي در باب آن البته به كاهش مصرف آن از سوي مردم انجاميده است اما با اين حال داروهاي قابل تزريق و در صدر آنها پنيسيلين‌ها همچنان بخش عمده داروهاي مصرفي در ايران را تشكيل مي‌دهند.
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.