ایران امروز فقط تماشاچی است

بازی های پیچیده روسیه ، عربستان و آمریکا در داستان نفت

ساعت 24 -درهمین لحظه که این متن در 27 اسفند 1398 آماده انتشار می شود سهم ایران دربازار جهانی نفت به اندازه ای ناچیز است که می توان گفت دربازی بزگ نفت و پیچیدگی های آن نقش وسهم ندارد و فقط یک تماشاگر است.

dir="RTL">ایران تنها به این امید است که بازی روسیه ، اآمریکا و عربستان منجر به خروج نفت شیل از بازرار جهانی نفت شود تا سهم ایران دربازارها برگردد .د ربازی پیچیده عربستان با روسیه اگر کامیابی با ریاض باشد ایران از بازار جهانی نفت بیرون رانده خواهد شد.فریدون اسعدی کارشناس ارشد انرژی درمرکز پژوهش مجلس این بازی رادرخلاصه ترین شکل تهیه کرده است که درادامه می خوانید:

اثرات بر منافع کوتاه مدت اقتصادی

- در نگاه غیرراهبردی و اقتصادی صرف، کاهش قیمت نفت منجر به کاهش درآمدهای محدود ناشی ازصادرات محدود نفت کشور در فرآیندهای پیچیده دور زدن تحریم شود.

- دور زدن تحریمها در شرایط کاهش قیمت و افزایش عرضه به صورت موقتی تا زمان خروج نفت شیل از بازار و توازن یابی مجدد بازار و یا توافق مجدد اوپک پلاس دشوارتر خواهد بود. هرچند در بلندمدت به دلیل احتمال خروج نفت شیل از بازار در قیمتهای پایین و توازن یابی مجدد عرضه - تقاضا، هم قیمت جهانی نفت رشد می کند و هم دورزدن تحریم ها تسهیل می شود.

- درآمدهای ناشی از فروش صادرات دیگر بخشهای انرژی کشور نظیر قیمت گاز صادراتی، فراورده های نفتی و محصولات پتروشیمی به دلیل کاهش قیمت نفت نیز کاهش خواهد یافت.

اثرات راهبردی و بلندمدت بر منافع انرژی

- در صورت تکرار چرخه مورد نظر عربستان در کاهش عرضه برای افزایش موقتی قیمت نفت، سهم جهانی نفت شیل در جهان افزایش خواهد یافت. با توجه به جهت گیری شدید نفت صادراتی ایالات متحده به بازارهای هند، ژاپن، کرهجنوبی، هند، اتحادیه اروپا و چین، افزایش تولید نفت شیل در پرتو راهبرد عربستان، آینده جایگاه نفت ایران حتی در شرایط غیرتحریمی نیز در این بازارها تهدید جدی خواهد شد.

یکی از عوامل اصلی زمینه ساز تحریم کامل صادرات نفتی ایران، توسعه شدید نفت شیل به خاطر استراتژی عربستان در کاهش عرضه و افزایش قیمت بوده است. در صورت موافقت روسیه و تداوم سیاست عربستان در تکرار کاهش عرضه و افزایش موقتی قیمت، همین سطح محدود صادرات نفت در دورزدن تحریم نیز در ماههای آتی از بین می رفت زیرا فرآیند جایگزین سازی نفت و گاز شیل در بازارهای ایران جدی تر می شود.

- از نظر راهبردی و بلندمدت، منافع کشورهایی چون ایران و عراق که دارای الگوی بازارسازی سازمان یافته نمی باشند و بیشتر بر تجارت نفت بر اساس عرضه و تقاضای بازار متکی هستند، با سیاست روسیه در وارونه سازی سیاست فعلی اوپک پلاس همنوایی بیشتری دارد. زیرا محتملاً با کاهش قیمت نفت، حجم بالایی از نفتهای پرهزینه از جمله نفت شیل از بازار خارج شده و با توازن یابی مجدد بازار جهانی نفت، امکان بازاریابی نفتی برای این کشورها وجود دارد.

-در حال حاضر بین ایران، عراق از یکسو و کشورهای عربی به رهبری عربستان، تعارض منافع وجود دارد. عربستان بازار صادرات نفتی خود را ایمن کرده و با افزایش قیمت از طریق کاهش عرضه با مشارکت و هزینه حداکثری بر دیگر کشورها، هم به منافع اقتصادی بیشتر دست مییابد و هم با زمینه سازی برای توسعه بیشتر نفت شیل، زمینه برای اعمال فشار بیشتر بر ایران را نیز بیشتر می کند.

- اشتغال نفتی برای دولت ترامپ که دارای برگ برنده موفقیت اقتصادی در مناظرات انتخاباتی 2020 بود، با کاهش قیمت نفت با خطر جدی روبرو می شود.. این امر برای منافع ملی کشور ایران که امیدوار است با تغییر قدرت از ترامپ به دموکراتها، برجام احیاء شده و با تعلیق مجدد تحریمها زمینه برای ترمیم اقتصاد کشور فراهم گردد، دارای اهمیت راهبردی است. بنابراین، صرف نظر از منافع کوتاه مدت اقتصادی،از نظر منافع بلندمدت اقتصاد نفتی، بازارسازی، احیاء برجام در صورت تغییر دولت ترامپ به سود دموکراتها، راهبرد روسیه در خروج از توافق نفتی برای کاهش قیمت و حذف نفت شیل از بازار با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران همسویی و سازگاری دارد. باید خاطر نشان کرد مطالعه رفتارهای روسیه و عربستان یک دستاورد تجربی عمیقی را برای تصمیم گیران حوزه انرژی و اقتصاد کشور به ارمغان می آورد. نفت شیل به دلیل پیشرفتهای فناورانه در کاهش هزینه های تولید به تغییردهنده بازی ( )Game Changerبدل شده است و آینده اقتصاد نفتی کشور ایران (تأکید میشود صرفاً اقتصاد نفتی کشور نه اقتصاد انرژی) نیازمند توجه به موارد ذیل است؛

الف) ضرورت گریز از اقتصاد نفتی مبتنی بر صادرات نفت خام محور و تمرکز بر صادرات فرآورده به دلیل برخورداری از تکثر و تنوع بازاری و محتملاً محیط پیرامونی کشور

ب) تمرکز هرچه بیشتر بر گریز از الگوهای اولیه و پایه ای صادرات نفت نظیر تجارت انرژی بر اساس عرضه و تقاضای مشتریان به سمت الگوهای ایمن سازی تقاضا برای صادرات نفتی در بازارسازی با روشهای متنوعی نظیر Equity Oilشرکتهای ملی مصرفکنندگان، فروش نفت در قالب Total ،Tradeدر صورت امکان اتخاذ روشهای Buy Demandو نهایتاً ورود به شبکه های اتصال انرژی پایدار و بهمپیوسته منطقه ای است.

ج ) کاهش هرچه بیشتر بودجه کشور از درآمدهای نفتی میتواند دیپلماسی نفتی مستقل تر و فعالانه تر و مؤثرتری را برای منافع راهبردی و بلندمدت کشور به جای تمرکز بر منافع اقتصادی کوتاه مدت ولی به ضرر منافع کلان کشور را زمینه سازی کند.