نبرد زیر پوستی آمریکا، روسیه و چین در قطب شمال
ساعت 24 -امروز نمی توان از تضاد مستقیم منافع در شمالگان صحبت کرد چراکه این منطق محلی بوده برای گفتگوی مسالمت آمیز کشورهای شمالی و غیر شمالی. اما سال به سال تردیدها در خصوص ادامه داشتن این گفتگوها و وابسته نبودن دستور کار توسعه شمالگان به بازی جهانی قدرت های برتر، بیشتر می شود. چشم اندازها چیست؟
چین فعالانه همکاری های دوجانبه با کشورهای شمالگان برقرار می کند و در زیرساخت های حمل و نقل و صنعت ایسلند و گرینلند سرمایه گذاری می کند. شریک کلیدی چین در شمال همچنان روسیه است که منطقه شمالگان آن به عنوان منبع سرشار از منابع حامل های انرژی شناخته می شود و در چشم انداز بلند مدت تر، [امکان] تنوع بخشی به مسیرهای تجاری با کشورهای اروپایی را فراهم می آورد.اما در نقش چین در شمالگان و همچنین علاقه مندی آن به منطقه نباید اغراق شود. این ارزیابی متناسب با منافع جهانی چین است که توسعه زیرساخت ها و مسیرهای حمل و نقل در جنوب شرق و مرکز آسیا و آفریقا را بیشتر تحت نظر دارد و در آنها [بیشتر] سرمایه گذاری می کند. هزینه های چین برای تأمین مالی تحقیقات در شمالگان قابل قیاس با حجم سرمایه گذاری ها در فعالیت های تحقیقاتی در شمالگان نیست. چین در اواخر سال گذشته Xuelong2 – اولین کشتی یخشکن که برای انجام تحقیقات علمی در چین ساخته شده است را به شمالگان فرستاد.
مشارکت چین در سرمایه گذاری در توسعه شمالگان روسیه به دو پروژه محدود می شود: « یامال ال ان جی » که شرکت چینی СNPC بیست درصد و صندوق راه ابریشم 10 درصد در آن سهم دارند و همچنین «آرکتیک ال ان جی-2» که شرکت چینی CNOOC ده درصد و CNPC ده درصد مالکیت آن را دارند. چین فوق العاده عملگرا عمل نموده و تنها به پروژه هایی که از چشم انداز بهتری نه تنها از نظر رقابت پذیری جهانی، بلکه از امکان صادرات فناوری های چینی نیز برخوردار هستند، گرایش دارد. برای مثال بخش اعظم مبدل های حرارتی (که سرمایه بر ترین بخش پروژه های تولید گاز طبیعی مایع است) مورد نیاز برای «یامال ال ان جی» در چین تولید شد.
همین ده سال قبل مقامات روسیه نگاه تردید آمیزی به همکاری با چین در منطقه داشتند. در سال 2012 طرف روسی مانع تردد کشتی های تحقیقاتی چینی در اقیانوس منجمد شمالی شد و یک سال بعد از آن با عضویت چین به عنوان عضو ناظر در شورای شمالگان مخالفت کرد. در سال 2014، زمانی که شرکت چینی CNPC سهامدار مهمترین پروژه روسیه در شمالگان در زمینه تولید گاز طبیعی مایع و حمل و نقل آن به نام «یامال ال ان جی» شد، وضعیت تغییر کرد. وخیم شدن روابط روسیه با غرب و وضع تحریم ها که مستقیما دسترسی پروژه های روسیه در حوزه انرژی به فناوری ها و منابع مالی غربی را محدود کردند، موجب ادامه نزدیک شدن روسیه به چین شد.
با این حال این ادعا بسیار اغراق آمیز خواهد بود که راهبردهای روسیه و چین در شمالگان کاملا تکمیل کننده یکدیگر هستند. چین در سطح دیپلماتیک بر نقش جهانی شمالگان به عنوان دارایی کل بشریت اصرار می ورزد که اختلاف شدیدی با موضع روسیه در خصوص حقوق استثنایی کشورهای شمالی در قلمرو شمالگان دارد. چین با پیشنهاد سیستم مدیریت داخلی شمالگان، با توجه به وزنی که در اقتصاد جهانی دارد، غیرمستقیم و متواضعانه مدعی یکی از نقش های رهبری در مدیریت منطقه است که به وضوح با منافع مسکو اختلاف پیدا می کند.
در عین حال مشخص است که اختلاف نظرهای انباشته شده و سطح بالای تنش زایی در روابط روسیه-آمریکا و چین-آمریکا تضمین می کند که مثلت «آمریکا-روسیه-چین» در آینده نزدیک همچنان از اضلاع برابری برخوردار نخواهند بود. بخصوص در شرایط خروج از بحران پیدمی کووید 19، تمامی دلایل وجود دارند که فرض کنیم نزدیک شدن روابط روسیه و چین در شمالگان ادامه خواهد یافت. احتمالا با سرعت بیشتری نسبت به گذشته ادامه خواهد یافت، زیرا افت اقتصاد روسیه موجب آن خواهد شد. در زمان بحران به اجبار مدت اجرای پروژه های صنعتی و ساخت برخی از تأسیسات زیربنایی مورد بازبینی قرار می گیرد، همانگونه که قبلا نیز بارها این اتفاق افتاده است. نیاز به همکاری با چین در سرمایه گذاری و فناوری، حتی تا حدودی به بهای لطمه به استقلال فناورانه و اقتصادی روسیه، به سرعت افزایش خواهد یافت.
نویسنده: ایلیا استپانوف، پژوهشگر مرکز مطالعات جامع اروپا و بین الملل مدرسه عالی اقتصاد روسیه
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.