آغاز رسمی روند خروج نیروهای خارجی از افغانستان

شهر در دستان طالبان

ساعت 24- از روز گذشته و براساس توافق دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا و طالبان، نیروهای آمریکایی باید خاک افغانستان را ترک می‌کردند. با ورود جو بایدن به کاخ سفید، زمان اجرائی‌شدن خروج تا 11 سپتامبر امسال تمدید شد تا واشنگتن و کابل بتوانند در این فرصت چهارماهه، مذاکرات چندجانبه با طالبان را به سرانجام برسانند و وضعیت امنیتی افغانستان را بهبود ببخشند.

اما از ماه‌ها قبل طالبان برای خروج نیروهای خارجی از افغانستان لحظه‌شماری می‌کند و به‌نظر می‌رسد که خلاف وعده‌هایی که در مذاکرات برای به‌رسمیت‌شناختن دولت افغانستان داده، دوباره قصد دارد تمام این کشور را زیر سلطه خود بگیرد.
طالبان از سال گذشته با خروج بخشی از نظامیان آمریکایی از افغانستان، تعداد ایست‌های بازرسی خود در نقاط مهم افغانستان را گسترش داده است و از روز گذشته که روند رسمی و چهارماهه خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان آغاز شده، طالبان در غیاب یک نیروی امنیتی مقتدر در دولت مرکزی کابل، کنترل خود بر تمامی شهرهای افغانستان را گسترش می‌دهد.
به گفته مقام‌های رسمی افغانستان، ده‌ها ایستگاه بازرسی موقت طالبان در حال حاضر در بزرگراه‌های اصلی منتهی به کابل ایجاد شده و تعدادی ایستگاه بازرسی دائمی طالبان هم در امتداد بزرگراه اصلی شمال به جنوب کشور مستقر شده‌اند. بسیاری از این ایستگاه‌های دائمی جدید، ایستگاه‌های بازرسی‌ هستند که ازسوی نیروهای دولتی افغانستان رها شده‌اند. چنین اتفاقاتی این نگرانی را تشدید می‌کند که در نتیجه عقب‌نشینی ایالات متحده و ناتوانی نیروهای نظامی و امنیتی افغانستان، گسترش نفوذ طالبان سراسر خاک این کشور را دربر بگیرد.
ایستگاه‌های بازرسی طالبان نمایشی نمادین از ناتوانی نیروهای امنیتی و نظامی افغانستان است. طالبان که به چیزی کمتر از حضور کامل در قدرت و اجرای شریعت اسلام راضی نمی‌شوند، این پست‌های بازرسی را در امتداد بزرگراه‌ها ایجاد می‌کنند تا از این طریق، امکان تأمین نیرو و ارائه خدمات را از دولت مرکزی سلب کرده و باعث بی‌اعتمادی مردم به دولت شوند تا مسیر برای قدرت‌یافتن دوباره آنها باز شود.
این تحولات در حالی رخ می‌دهد که واشنگتن‌پست به نقل از مقام‌های دولت افغانستان که نخواستند نامشان فاش شود، خبر داد نیروهای ناتو از پنجشنبه گذشته خروج خود از افغانستان را آغاز کرده‌اند. از طرف دیگر، نیروهای آمریکایی هم باید تا بیستمین سالگرد حملات 11 سپتامبر تعداد نظامیان خود در افغانستان را به صفر برسانند.
جنگ 20ساله غرب با طالبان در افغانستان، نه‌تنها این گروه را تضعیف نکرده، بلکه اقدامات اخیر نشان می‌دهد طالبان در انتظار آن است که با قطع پشتیبانی نیروهای خارجی از نیروهای امنیتی افغانستان، فشار خود برای پیروزی نظامی را افزایش دهد. ناتوانی دولت افغانستان برای حفظ کنترل خود بر بزرگراه‌های اصلی این کشور به ماه‌های گذشته مربوط نمی‌شود؛ این چالش دولت از آغاز احیای مجدد طالبان در سال 2005 وجود داشته و اکنون با کاهش تعداد سربازان آمریکایی در این کشور، اوضاع به‌طور مداوم وخیم‌تر هم می‌شود.
ایالات متحده، پس از حمله به افغانستان در سال 2001 و سرنگونی حکومت طالبان، بزرگراه‌های افغانستان را به‌عنوان کلید برقراری امنیت و ثبات اقتصادی در اولویت قرار داد و نزدیک به سه میلیارد دلار برای تعمیر و نوسازی آنها هزینه کرد. اما اکنون بزرگراه‌های افغانستان برای بسیاری از افغان‌ها از خطرناک‌ترین مناطق کشور به‌شمار می‌آیند.
از زمانی که آمریکا پس از توافق با طالبان، تعطیلی پایگاه‌های نظامی خود در سراسر افغانستان را آغاز کرد، ناگهان نیروهای افغان خود را در وضعیتی بحرانی دیدند. با پشتیبانی کمتر ایالات متحده، پلیس و سربازان افغانستان نمی‌توانند حتی به میزان فعلی بر خاک افغانستان تسلط داشته باشند. نیروهای امنیتی و نظامی افغانستان برای جبران ناتوانی‌ها و کاستی‌های خود و برای محافظت از مراکز پرجمعیت، تمرکز خود را بر شهرها گذاشتند و بخش وسیعی از مناطق روستایی افغانستان و راه‌های منتهی به آنها را بدون محافظت رها کردند.
هم‌زمان با این عقب‌نشینی، طالبان هم تعداد نیروها و تمرکز بر قلمروی تحت کنترل خود را دو برابر کرد و مناطق ناامنی را که پیش از این تحت کنترل نظامیان دولت بود، با خشونت تحت سلطه خود گرفت و به این ترتیب بر قلمروی خود افزود تا در مذاکرات هم اهرم فشار قدرتمندتری داشته باشد. به گفته مقام‌های محلی، با توقف حملات هوایی ارتش آمریکا به مواضع طالبان، آنها توانستند ایستگاه‌های بازرسی دائمی را در بزرگراه‌ها و مناطق مختلف ایجاد کنند و صدها شبه‌نظامی خود را برای گشت‌زنی و مقابله احتمالی با نیروهای دولتی به اطراف بفرستند.
بااین‌حال، نیروهای طالبان نگاهی هم به مناطق تحت کنترل دولت کابل دارند و مدتی است یک‌سری حملات نظامی را با هدف محاصره مناطق تحت کنترل دولت در بسیاری از مناطق کشور آغاز کرده‌اند. مقام‌های آمریکایی هم برای جلوگیری از افزایش خشونت قصد دارند تا قبل از 11 سپتامبر و سررسیدن موعد خروج، توافق صلح میان گروه طالبان و دولت افغانستان را به نتیجه برسانند؛ اما هنوز هیچ پیشرفت درخور توجهی حاصل نشده است.

شروط طالبان: خروج از فهرست سیاه و آزادی زندانیان
منصور احمدخان، سفیر پاکستان در افغانستان، خبر داده مقام‌های ارشد آمریکایی، چینی، روسی و پاکستانی رایزنی‌های خود را در دوحه، پایتخت قطر، آغاز کرده‌اند تا «راهی برای پیشبرد روند صلح افغانستان» و خروج از بن‌بست فعلی در آستانه کنفرانس صلح افغانستان در استانبول ترکیه کشف کنند. این نشست در حالی برگزار می‌شود که از ماه سپتامبر 2020 تاکنون، هیچ پیشرفت درخور توجهی در مذاکرات دولت افغانستان و طالبان حاصل نشده است.«محمد نعیم»، سخنگوی طالبان نیز در یک پست توییتری اعلام کرد نمایندگان سیاسی طالبان روز جمعه با نمایندگان ویژه‌ای از ایالات متحده، چین، روسیه و پاکستان دیدار کردند. به گفته این سخنگوی طالبان، در این جلسه بحث آزادی زندانیان باقی‌مانده طالبان و حذف نام رهبران این گروه از لیست سیاه سازمان ملل متحد و فهرست افراد تحت تعقیب ایالات متحده، مورد بحث قرار گرفت. به گفته نعیم، همه طرف‌ها توافق کردند کار عملی را برای پایان‌دادن به تحریم‌ها علیه رهبران طالبان آغاز کنند. ده‌ها نفر از اعضای ارشد طالبان همچنان به دلایل اقدام‌های تروریستی در فهرست تحریم‌های سازمان ملل متحد قرار دارند و بیش از هفت هزار عضو این گروه در زندان‌های دولت افغانستان به‌سر می‌برند.پیش از این، یک مقام پاکستانی که نخواست نامش فاش شود، گفته بود اعضای این گروه چهارگانه سعی می‌کنند طالبان را برای حضور در کنفرانس استانبول که انتظار می‌رود بعد از عید فطر برگزار شود، متقاعد کنند. پیش از این، اعضای طالبان به دلیل موافقت‌نکردن با دو شرط آنها مبنی‌بر حذف نام رهبران این گروه از لیست سیاه و آزادی زندانیان، از شرکت در نشست استانبول که در ماه گذشته میلادی برنامه‌ریزی شده بود، خودداری کردند.