سدها مقصر بی آبی نیستند

ساعت 24 - این روز ها مطالب فراوانی در مورد بحران آب نوشته می شود. هرکسی هم عاملی را سیبل حمله کرده است. از همه نسنجیده تر انتقاد از سد سازی در کشور است. مقایسه کنید اگر سد کرج و لار و لتیان ساخته نشده بود آب آشامیدنی مردم تهران از کجا می آمد؟

dir="RTL" style="text-align:right">این آب ها به کجا می رفت؟ در دریاچه قم یا جای دیگر نهایتاً بخار می شد. همین مطلب در مورد سایر سد ها صادق است. ما کشور خشک و کم بارانی هستیم و لازم بوده است آب های سطحی مهار شود. از قدیم هم در حد توان در کشور سد سازی می شده است. سد شاپور یکی از مشهور ترین است. شاپور اول ساسانی، والرویوس امپراتور رم را دستگیر کرد. اورا به این شرط حاضر شد آزاد کند که مهندسان رومی در منطقه شوشتر سدی بنا کنند. آثار کار های کنترل آب در بسیاری مناطق ایران از جمله فارس و اصفهان و آذربایجان و خوزستان…وجود دارد. مثل سد بستان خانی و سد کمپو و بند امیر در فارس. گفته می شود در استان فارس آثار هفت سد باستانی از زمان هخامنشیان موجود است.در مناطق روستایی اصفهان سد شکسته ای به نام سد قطلق شاه موجود است از زمان ارغون خان مغول و در استان ها و مناطق دیگر نیز. اگر آن ها سد های کوچک بوده به دلیل تکنولوژی ساخت و ساز آن دوران بوده است. سد سازی و مهار آب ها ضروری است. اگر مطلب قابل نقدی وجود داشته باشد مواردی است که برای شروع سد مطالعه کافی انجام نشده و مثلاً سد بر روی سازه خاکی ساخته شده که مقادیر غیر استاندارد آب جذب می کند یا فرار می دهد و یا مسیر عبور آب از مناطق نمکی است که تراکم بالای املاح در آب، در صورت بررسی دقیقتر، قابل اجتناب بوده است. ممکن است معدود موارد انتقاد به پیمانکار های حکومتی و یا فشار سیاسی هم قابل طرح باشد. اما کلیت ضرورت ایجاد سد ها برای مهار آب غیر قابل اجتناب است.

مشکل در مدیریت استفاده است. ما به دلیل قیمت گذاری غلط از منابع آب به خوبی استفاده نمی کنیم و ضایع می کنیم. از جمله در شیوه های آبیاری کشاورزی و استفاده های صنعتی و خانگی. ما از سیستم باز یافت آب مصرفی بی بهره هستیم. آب رودخانه تیمز در انگلستان که کشوری پر باران است تا به دریا برسد چند بار مصرف شده و فاضلاب ها مجدداً باز یافت و مصرف می شود. گفته می شود آب لوله کشی لندن هفت بار باز یافت و مورد استفاده مجدد قرار می گیرد. در ژاپن شیوه های داهیانه ای برای کاهش مصرف آب در سطح خرد ( خانواده و بنگاه) و کلان به کار می رود. این گونه رایج استفاده از آب در یک کشور خشک مثل ایران اساساً غیر منطقی و ضایعه آمیز بوده متاسفانه راه های چاره هم مورد توجه نبوده است. حجم بزرگی از آب در شبکه های انتقال درون شهری ضایع می شود به دلیل کهنگی و پوسیدگی…گرچه در برنامه های مختلف سیاست های گوناگونی مطرح شده اما نه دولت ها نه جامعه توجهی به این مسائل نداشته اند. اکنون گرچه بسا دیر هنگام اما بهتر است به برنامه ریزی جامع آب از جمله قیمت گذاری صحیح آن توجه شود. گفته کار لایل را تکرار می کنم؛ “ مردم قیمت همه چیز را می دانند و ارزش هیچ چیز را”. آب موهبتی بسیار با ارزش است و تا مادام که ارزش گذاری صحیح نشود نه مصرف کننده حدود مصرف را می داند و نه منابع کافی فراهم می شود تا طرح های مهار، باز یافت، تصفیه، و ترمیم و به سازی زیر بنا ها و شبکه انجام شود. برای مثال اگر آب درست قیمتگذاری می شد جامعه زودتر متوجه می شد آن دو طرح فولاد بایستی یا تغییر ماهیت بنیادی دهد یا تعطیل شود. بنا بر این بهتر است بی جهت به هدف اشتباه شلیک نکنیم مهار آب های سطحی لازم است.

صفحه تلگرامی محمد طبیبیان