گفت‌وگوهای ایران با اردن و مصر هم در بغداد آغاز شده است

تهران در مسیر بازسازی روابط عربی/احمد دستمالچیان: واشنگتن از مذاکرات اعراب با ایران حمایت میکند

ساعت24-فواد حسین، وزیر خارجه عراق پنجشنبه هفته گذشته در گفت‌وگویی با شبکه خبری الحدث عربستان سعودی از برگزاری گفت‌وگوهایی جداگانه میان ایران با مصر و اردن در عراق خبر داد. ۱۵ ماه بعد از اینکه گفت‌وگوهای محرمانه ایران با عربستان سعودی در بغداد با میانجی‌گری نخست‌وزیر عراق آغاز شد، حالا عراق میزبان دو نشست جداگانه دیگر میان ایران و دو کشور عربی دیگر است که در طول دهه‌های گذشته رابطه چندان گرمی با تهران نداشتند.

html>

به‌رغم اظهارنظر وزیر امور خارجه عراق، مقام‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران، انجام چنین گفت‌وگوهایی را تایید نکرده‌اند. به گزارش خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران انجام گفت‌وگوهای مستقیم میان ایران و مصر را رد کرده است. وی با بیان اینکه تاکنون مذاکره مستقیمی با طرف مصری نداشته‌ایم، اظهار داشت: «مصر کشور مهمی در جهان اسلام است و توسعه روابط بین تهران و قاهره به نفع دو ملت است.» روابط دیپلماتیک میان تهران و قاهره ۴۳ سال است که قطع شده و تلاش‌های پیشین برای ازسرگیری روابط ناکام مانده‌بود. مشخص نیست که آیا تلاش‌های تازه‌ای که به گفته وزیر خارجه عراق با پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران برای ایجاد کانال تازه گفت‌وگو با مصر آغاز شده است، می‌تواند این روابط را احیا کند یا نه. یک دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی ایران که سابقه خدمت طولانی در کشورهای عربی دارد به «اعتماد» می‌گوید که گفت‌وگوهای جاری میان ایران و کشورهای عربی با پشتیبانی و حمایت ایالات متحده امریکا انجام می‌شود و نشان‌دهنده تمایل اعراب به توسعه همکاری‌های منطقه به جای جنگ و تنش برای رسیدن به صلح و امنیت در منطقه است.

عدم تایید گفت‌وگوهای مستقیم ایران و مصر در عراق
به گزارش ایرنا، وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به سوالی درباره مذاکرات ایران، اردن و مصر در بغداد گفت: «ما هنوز مذاکره‌ای را برای پیشرفت و توسعه روابط به‌طور مستقیم با طرف مصری نداشته‌ایم اما برخی تلاش‌ها در جریان است که در چارچوب همکاری‌های بین کشورهای اسلامی تهران و قاهره هم روابط‌شان به حالت طبیعی برگردد.» امیرعبداللهیان بیان کرد: «ما اکنون در قاهره دفتر حفاظت منافع داریم و متقابلا طرف مقابل هم در تهران دفتر حفاظت منافع دارد. توضیح من ناظر بر این مساله است که مصر کشور مهمی در جهان اسلام است و ما روابط طبیعی و رو به توسعه‌ تهران و قاهره را به نفع دو کشور و دو ملت و منطقه می‌دانیم.»

تلاش‌های عراق برای ازسرگیری روابط تهران و ریاض
وزیر خارجه عراق ضمن اعلام خبر گفت‌وگوهای تهران با اردن و مصر، از آغاز دور تازه گفت‌وگوهای ایران و عربستان به صورت علنی و در قالب گفت‌وگوهای دیپلماتیک خبر داده ‌بود. تهران و ریاض از فروردین‌ماه سال ۱۴۰۰ تاکنون پنج دوره مذاکرات امنیتی در بغداد برگزار کرده‌اند. تاکنون چندین بار احتمال برگزاری دیدارهای دیپلماتیک میان دیپلمات‌های ایران و عربستان و حتی احتمال دیدار رسمی وزرای خارجه دو کشور و بازگشایی سفارتخانه‌ها مطرح شده است که هیچ‌یک از آنها در ماه‌های گذشته تایید نشدند. با این حال به نظر می‌رسد که دورنمای ارتقای مذاکرات جاری در بغداد، نسبت به گذشته جدی‌تر شده ‌باشد. از هفته گذشته با سفر مصطفی کاظمی به جده و تهران و گفت‌وگوهایی که با مقام‌های ایران و عربستان انجام داد، زمزمه‌هایی از علنی شدن گفت‌وگوهای ایران و عربستان و ارتقای سطح مذاکرات به مذاکرات دیپلماتیک مطرح شد. برخی رسانه‌ها روز شنبه گزارش داده ‌بودند که مصطفی کاظمی قرار است برای رساندن نتایج گفت‌وگوهایش در تهران بار دیگر به جده سفر و در آنجا با محمد بن سلمان و دیگر مقام‌های ارشد عربستان دیدار و گفت‌وگو کند. گفته می‌شود که نتیجه این سفر می‌تواند در برگزاری دیدارهای دیپلماتیک میان مقام‌های تهران و ریاض تاثیر تعیین‌کننده داشته‌باشد.

تمایل اعراب به همکاری دست‌جمعی در منطقه
احمد دستمالچیان، سفیر پیشین ایران در اردن و لبنان به «اعتماد» می‌گوید: «به نظر من الان یک رویکرد مثبتی ایجاد شده است، به‌خصوص که عربستان متوجه شده است که باید در مقابل واقعیت‌ها کوتاه بیاید و در مقابل ایران اسلامی همکاری داشته ‌باشد. پنج دور مذاکره در بغداد انجام شده و قرار است که دور بعدی مذاکرات در سطح سیاسی برگزار شود. مصر و اردن هم در همین مسیر به نتیجه رسیده‌اند که باید همکاری دسته‌جمعی شکل بگیرد و این تفرق به ضرر جهان اسلام و به ضرر همه کشورهای عربی و اسلامی خواهد بود.» دستمالچیان معتقد است: «منطقه چاره‌ای جز اینکه به سمت گفت‌وگوهای دسته‌جمعی و همکاری‌های مشترک برود، ندارد. طی دو دهه گذشته، ثابت شده است که هرچه منطقه بیشتر به سمت تنش، تشنج، آشوب و جنگ حرکت کند، بیش از گذشته بی‌ثبات می‌شود و منافع همه به خطر می‌افتد.» این دیپلمات پیشین تاکید می‌کند: «الان این تجربه تلخ پیش روی منطقه است که بعد از اینکه تکفیری‌ها عراق و سوریه را مورد تاخت‌وتاز قرار دادند و همچنین عربستان به یمن تجاوز نظامی کرد و هیچ بهره‌ای نبرد. این تجربه ثابت کرد که جنگ هیچ نتیجه و دستاورد مثبتی ندارد. در نتیجه اگر این منطقه قرار است به صلح، ثبات و امنیت برسد، باید یک همکاری دسته‌جمعی و مشترک داشته ‌باشند که مشتمل بر همکاری امنیتی، سیاسی و اقتصادی بشود تا همه کشورها بتوانند از نعمت این همکاری بهره ببرند.»

تکذیب گمانه‌زنی‌ها در مورد ناتوی عربی
طول هفته‌های گذشته گمانه‌زنی‌هایی در مورد تشکیل یک ائتلاف امنیتی جدید، میان کشورهای عربی متحد عربستان سعودی با همراهی اسراییل منتشر شده ‌بود. عبدالله دوم، پادشاه اردن، ابتدای تیر ماه در یک مصاحبه از امکان تشکیل یک ائتلاف نظامی در غرب آسیا همانند پیمان ناتو سخن گفت و تاکید کرد که باید چشم‌انداز چنین ائتلافی به‌شدت واضح باشد. وی در مصاحبه با شبکه امریکایی سی‌ان‌بی‌سی، تصریح کرد که از تشکیل یک ائتلاف نظامی مشابه ناتو در منطقه غرب آسیا حمایت خواهد کرد، مشروط بر اینکه «این کار با [همراهی] کشورهای هم‌فکر انجام شود. اردن به‌طور فعال با ناتو همکاری می‌کند و خود را شریک این ائتلاف می‌داند؛ ده‌ها سال است که اردن شانه به شانه نیروهای ناتو جنگیده و می‌جنگد.» همزمان گزارش‌هایی در مورد آغاز گفت‌وگوها برای ایجاد یک سامانه دفاع هوایی مشترک بین اسراییل و تعدادی از کشورهای عربی مطرح شد و خبرهایی در مورد گفت‌وگوها میان تعدادی از کشورهای عربی و اسراییل برای ایجاد یک ائتلاف امنیتی ضدایرانی به گوش رسید. با این حال مقام‌های کشورهای عربی یکی پس از دیگری دورنمای تشکیل چنین ائتلافی را تکذیب کرده‌اند.
احمد دستمالچیان، با اشاره به ادعاهای مطرح‌شده درخصوص تشکیل ناتوی عربی و ائتلاف نظامی امنیتی کشورهای عربی با مشارکت اسراییل می‌گوید: «این ادعا را کشورهای عربی به خصوص مصر، اردن و عراق تکذیب کرده‌اند. تشکیل ناتوی عربی فعلا از سوی تعدادی از کشورهای منطقه تکذیب شده است. این کشورها می‌دانند که ناتوی عربی به هیچ کاری نمی‌آید. تجربه گذشته وجود دارد که در دوران حضور امریکا نتوانستند کاری کنند، بالطبع رژیم صهیونیستی بسیار ضعیف‌تر از آن است که بخواهد در چنین طرح امنیتی شرکت کند. بعد از اینکه این ادعا مطرح شد، اردن و مصر تشکیل ناتوی عربی را که شامل همکاری‌های نظامی و امنیتی است و شامل همان چتر دفاع هوایی اسراییل می‌شد، تکذیب کرده‌اند.» به گزارش ایسنا به نقل از روزنامه النهار لبنان، ایمن الصفدی، وزیر خارجه اردن گفت: «هیچ چیزی به اردن درباره یک تشکل نظامی که اسراییل بخشی از آن باشد ارایه نشده است.» وی گفت: «هیچ چیزی درباره تشکیل ناتو خاورمیانه آن‌طور که در رسانه‌ها منتشر شده به ما گفته نشده است و صحبتی درباره تشکل نظامی منطقه‌ای که اسراییل بخشی از آن باشد، وجود ندارد.» وزیر خارجه اردن گفت: «این مساله مطرح نیست. اردن چیزی در این باره نشنیده و چیزی در این باره به ما ارایه نشده است. این موضوع در نشست سران ۹ کشور عربی با جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا در شهر جده مطرح نشده است. اردن از هر طرحی حمایت می‌کند که تاییدکننده تکامل و همکاری عربی چه دفاعی برای مبارزه با تروریسم یا امنیت اقتصادی و امنیت اجتماعی یا مسائل دیگر باشد.» الصفدی درباره معاهده دفاع عربی که از دهه‌های ۱۹۵۰ امضا شده است، گفت: «این معاهده درحال حاضر موجود نیست.» همزمان العربی الجدید در گزارشی به نقل از منابع آگاه مصری خبر داده است: «نظام مصر همچنان به رساندن پیام‌های خود به ایران دال بر اینکه عملا در هیچ یک از رویارویی‌های نظامی مستقیم با ایران ورود نخواهد کرد، ادامه خواهد داد.» این رسانه فرامنطقه‌ای جهان عرب در گزارش خود آورده است که برخی کشورهای عربی و تعدادی از دیپلمات‌های غربی بر کشاندن مصر به چنین ائتلافی اصرار می‌کنند، اما دولت مصر علاقه‌ای به مشارکت به ائتلاف علیه ایران در منطقه غرب آسیا ندارد.

حمایت امریکا از گفت‌وگوهای منطقه‌ای
گزارش‌ها در مورد رونق گرفتن گفت‌وگوهای منطقه‌ای درحالی منتشر می‌شود که جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا قرار است به زودی در ریاض در نشستی با حضور چندین کشور عربی حاضر شود. گفته می‌شود که بخشی از دستور کار این نشست درخصوص همکاری‌ها و گفت‌وگوهای منطقه است. احمد دستمالچیان می‌گوید که در پی تمایل امریکا به خروج از منطقه غرب آسیا و خاورمیانه، واشنگتن کشورهای منطقه را به گفت‌وگو به جای درگیری و تنش دعوت می‌کند تا از ضرورت‌های حضور خود در منطقه بکاهد. این دیپلمات پیشین معتقد است: «این مساله را باید به یک نگاه کلی‌تر و سیاست جامع‌تر مرتبط دانست. به نظر من امریکا خواهان این است که گفت‌وگوها در منطقه شکل بگیرد. اولویت امریکا در حال حاضر چین است و دیگر منطقه غرب آسیا و خاورمیانه در اولویت امنیتی و سیاست خارجی امریکا قرار ندارد. حضور و جنگ و درگیری در منطقه برای ایالات متحده امریکا هزینه‌بر است. همان‌گونه که بارها ترامپ و سایر رهبران امریکا صراحتا اعلام کرده‌اند، امریکا دیگر نمی‌تواند هزینه جنگ و تنش در منطقه خاورمیانه را بپردازد. جایگزین جنگ و تنش، صلح و امنیت است.» کاردار پیشین سفارت جمهوری اسلامی ایران در عربستان سعودی می‌گوید: «صلح و امنیت در چارچوب همکاری‌های مشترک شکل می‌گیرد. هیچ‌وقت امنیت وارداتی نیست و خریدنی نیست، این تجربه کاملا اثبات شده است که هر قدر دخالت بیگانگان در منطقه بیشتر شود، آشوب و تشنج بیشتر می‌شود. پوشش حمایت امریکا برای این گفت‌وگوهای منطقه‌ای وجود دارد. جمهوری اسلامی ایران همواره روی این موضوع تاکید داشته است که منطقه باید در چارچوب همسایگان شکل بگیرد و این اتفاق در حال فعلیت یافتن است.»

اعتماد