تهدید«اسنپ بک» در سیاست خارجی ایران
.
ساعت 24 - در دولت نهم و دهم افزون بر اینکه تداوم پویایی‌های سیاست خارجی نسبت دوره پیشین خود قطع شد همچنین وقوع تکانه‌های شدید، آسیب پذیری در چرخه سیاست خارجی و پیگیری منافع ملی را نیز با مشکل مواجه کرد. مهمترین ویژگی‌های سیاست خارجی ایران در دوران دولت‌های نهم و دهم، تقابل رویکردی و عملیاتی در فضای منطقه‌ای و بین المللی، عدم پذیرش فرایندهای حل المسائلی و عملگرایانه و به تبع آن شکلگیری الگوهای تقابلی در محیط امنیتی ایران بود.
برآیند رودرویی الگوهای رفتاری تقابلی باعث شد تا ایران از طریق ساز وکارهای اجماع منطقه‌ای و بین المللی ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار بگیرد و تحریم‌های گسترده‌ای را تجربه کند.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم در سال 1400 خورشیدی و پذیرش برخی از مولفه‌های بنیادین سیاست خاجی دولت قبل همچون تداوم مذاکرت احیای برجام و تعامل هوشمند با جهان، این امید می‌رفت که چرخه تداوم و تغییر در سیاست خارجی ایران دنبال شود اما با گذشت زمان و توقف مذاکرات احیای برجام از شهریور 1402، افزایش تنش‌ها در خاورمیانه، روند تداوم و تغییر در سیاست خارجی ایران در عمل پیگیری نشد.
ورای چرایی توقف این روند که ریشه در چندگونگی سازماندهی کلان سیاست خارجی ایران، نگاه متفاوت کارگزاران دولت سیزدهم و ساختار نظام بین الملل و محیط پیرامونی ایران دارد، سیاست خارجی ایران وارد چرخه‌ای از بازگشت خودبه خودی (Snapback) به گذشته شده، بازگشتی به دهه 80 و 90 خورشیدی و البته متفاوت با مولفه‌هایی از آن دوران است.
مهمترین ویژکی اسنپ بک در سیاست خارجی ایران را می‌توان در بهره گیری حداکثری از راهبرد بازدارندگی تهاجمی (ابزار نظامی در میدان) و نقش یابی فزاینده محیط امنیتی به عنوان عنصر بنیادین منافع ملی است. در این قالب، اگرچه دیپلماسی به عنوان ابزار عقلانی و تعادلی در حوزه منافع ملی و امنیتی عمل می‌کند اما باید توجه داشت در یک تعریف استاندارد و در چارچوب اصل هزینه – فایده، ابزار نظامی ابزاری برای رسیدن به اهداف راهبردی و اقتصادی است و در نگاه حداگثری به بهره گیری از ابزار نظامی، به دلیل افزایش احتمال اقدام متقابل و ضریب آسیب پذیری امنیتی، به همان میزان اهداف و منافع امنیتی، اقتصادی و در نهایت منافع ملی با خسران روبه رو شده است و ابزار بازدارندگی نیز کارکرد خود را از دست خواهد داد. همچنین در فقدان یک تعادل رویکردی، ساختاری و عملیاتی میان دیپلماسی و میدان در حوزه منطقه‌ای و بین المللی، کشور می‌تواند تکانه‌های شدید اقتصادی و حتی اجتماعی را تجربه کند.
ماهیت سیال و پویای سیاست خارجی به ویژه طی سال‌های اخیر واجد ویژگی‌هایی است که ایجاب می‌کند تا راهبردهایی با ماهیت انعطاف پذیر برای پیگیری منافع ملی تعیین و پیگیری شود. در این قالب، سیاست خارجی ایران در دوره کنونی نه تنها از این ویژگی مهم دور است بلکه در یک چرخه گردشی، در حال حرکت به سمت مولفه‌های پیشینی آسیب زاست؛ خطر چنین الگوهای رفتاری در سیاست خارجی می‌تواند کشور را به دوران تحریم‌های حداکثری هوشمند، قطعنامه‌های پلکانی در شورای امنیت سازمان ملل و اجماع و ائتلاف ضد ایرانی بکشاند. دکتر سهراب انعامی علمداری- دیپلماسی ایرانی
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.