تهران همچنان در برابر اقدامات توسعه‌طلبانه و تحریک‌آمیز جمهوری آذربایجان سکوت می‌کند

نقطه جوش در مرزهای شمال غرب

ساعت24-طی روزهای گذشته تنش در روابط تهران و باکو به سطح بالایی رسیده است. اقدامات توسعه‌طلبانه جمهوری آذربایجان برای تصرف بخش‌هایی از خاک ارمنستان و ایجاد اختلال در مسیر ترانزیت کالا میان ایران و جمهوری ارمنستان، در کنار نظامی‌گری فزاینده جمهوری آذربایجان در نزدیکی مرزهای ایران، از جمله برگزاری رزمایش سه‌جانبه موسوم به سه برادر با حضور نظامیانی از ترکیه و پاکستان، در کنار اظهارات برخی نمایندگان پارلمان جمهوری آذربایجان علیه ایران، با واکنش‌های بسیار تندی در داخل ایران مواجه شده است.

html>

خطیبان جمعه شهرهای شمال غربی کشور، در واکنش به اظهارات غیرمسوولانه و توهین‌آمیز نمایندگان پارلمان جمهوری آذربایجان، به‌شدت نسبت به این اظهارات واکنش نشان داده‌اند، نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز، با اشاره به اقدامات اخیر جمهوری آذربایجان و اظهارات مقام‌های این کشور پاسخ داده‌اند.
با این حال دستگاه سیاست خارجه کشور، برخلاف ائمه جمعه و نمایندگان مجلس، در مقابل تحولات اخیر سکوت در پیش گرفته است. سیدعباس موسوی، سفیر کشورمان در جمهوری آذربایجان، روابط دو کشور را در میانه تنش‌های جاری «دوستانه و صمیمانه» توصیف می‌کند و در گزارش وزارت خارجه از دیدار حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران با جیحون بایراموف، وزیر خارجه جمهوری آذربایجان اثری از تذکر به همسایه شمالی درخصوص رفتارهای اخیر وجود ندارد و فقط به «تسهیل ترانزیت و برخی مسائل کنسولی» اشاره شده است.
همزمان با این تحولات، خبرهایی از برگزاری یک رزمایش نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مرزهای شمال و شمال غربی منتشر شده است. علی‌اکبر باقری بنابی، امام جمعه پارس‌آباد، روز جمعه ضمن تایید برگزاری این رزمایش گفته است: «پیام رزمایش جمهوری اسلامی ایران در مرزهای مشترک با جمهوری آذربایجان حسن همجواری و دوستی و مودت بوده و انتظار داریم جمهوری آذربایجان حسن همجواری را رعایت کرده و پای نیروهای بیگانه را به منطقه باز نکند.» خطیب جمعه پارس‌آباد افزود: «برگزاری رزمایش نیروی زمینی در منطقه، گوشه‌هایی از افتخار، اقتدار و عزت نظامی جمهوری اسلامی ایران بود که این عزت و اقتدار را مدیون خون شهدا هستیم.»

ماجرا از کجا شروع شد؟
جمهوری آذربایجان که در جنگ سال گذشته با جمهوری ارمنستان موفق شد بخش عمده‌ای از مناطق تحت تصرف ارمنستان در خاک خود را با کمک مستقیم ترکیه آزاد کند، سرمست از این پیروزی، در پی توافق آتش‌بس سه‌جانبه‌ای که با وساطت روسیه ایجاد شد، در حال افزایش رویکرد تهاجمی و نظامی‌گری در منطقه است. پیشروی‌های تدریجی جمهوری آذربایجان در خاک ارمنستان باعث شده است تا بخشی از مسیر ترانزیت ایران با ارمنستان در خاک ارمنستان، تحت تصرف نیروهای آذربایجان دربیاید.
نظامیان آذربایجان بخشی از مسیر ترانزیت قاپان-گوریش در خاک ارمنستان را در منطقه‌ای موسوم به عیوضلی تحت اشغال درآورده‌اند و از این طریق از کامیون‌داران ایرانی که در حال انتقال کالاهای صادراتی ایران به ارمنستان درون خاک ارمنستان هستند، به اسم عوارض گمرکی اقدام به اخاذی می‌کنند. این اقدامات همزمان با برگزاری رزمایش‌های مستمر نظامی در نزدیکی مرزهای ایران با حضور دولت‌های خارجی، از جمله اقدام باکو به دعوت از ترکیه و پاکستان برای برگزاری رزمایش موسوم به «سه برادر» و همچنین اعزام یگان‌های نظامی ترکیه به جمهوری نخجوان برای برگزاری رزمایش دوجانبه «برادری ۲۰۲۱»، بدون هماهنگی یا اطلاع‌رسانی به دولت جمهوری اسلامی ایران، حساسیت‌ها در تهران نسبت به اقدامات و اهداف باکو را افزایش داده است.
این اقدام‌ها و تنش‌آفرینی‌ها در حالی رخ می‌دهد که برخی سیاستمداران جمهوری آذربایجان که سبقه ضدایرانی دارند، بار دیگر زبان به توهین و تهدید علیه تمامیت ارضی ایران گشوده‌اند. از جمعه هفته گذشته یک نماینده پارلمان جمهوری آذربایجان در گفت‌وگویی با روزنامه «ینی‌شفق» ترکیه در اظهاراتی توهین‌آمیز، ایران را تهدید به «محو از روی کره‌زمین» کرده است و این روزنامه نیز این بخش از اظهارات نماینده جمهوری آذربایجان را تیتر کرده است.

واکنش‌ها به اظهارات ضدایرانی
نمایندگان پارلمان جمهوری آذربایجان
سیدمحمد علی آل‌هاشم، امام جمعه تبریز تاکید کرد: «ما در امور داخلی هیچ کشوری دخالت نمی‌کنیم ولی اجازه توطئه علیه خودمان را هم به مزدوران رژیم صهیونیستی در منطقه نخواهیم داد.»
آل هاشم اضافه کرد: «به مقامات جمهوری آذربایجان هم تاکید می‌کنم که رژیم صهیونیستی در پی ایجاد فتنه و ناامنی در منطقه و به ویژه در کشورهای اسلامی است، چراکه حیات این رژیم جعلی در فتنه و جنگ میان امت اسلامی است.»
سیدحسن عاملی، امام جمعه اردبیل در خطبه دوم نماز جمعه این شهر خطاب به شهروندان جمهوری آذربایجان گفت: «ما شنیدیم که برخی نمایندگان شما گفته‌اند ایران را از روی نقشه حذف خواهیم کرد و کشور ما را متهم به دخالت در امور جمهوری آذربایجان می‌کنند، آیا در مقابل این تهدیدها باید سکوت کنیم؟ و اگر جواب می‌دهیم که ما این قدرت را داریم که در مقابل تکه‌تکه کردن خاک‌مان ایستادگی کنیم، جواب بدهند که دم ایران را قطع می‌کنیم، آیا این عقلانیت است؟
جمهوری اسلامی ایران به حقوق کشورها احترام می‌گذارد و دخالتی در امور هیچ کشوری نمی‌کند و باید نمایندگان مجلس آذربایجان در این خصوص پاسخ بدهند که جمهوری اسلامی ایران کدام جرم را مرتکب شده است که باید از صفحه روزگار حذف شود. دیپلمات‌های این کشور اظهار می‌کنند که پرچم ترکیه را در ایران به اهتزاز در خواهیم آورد؟ و عمدا ماجرا را بین دو دولت بردند و حال آنکه دولت این دو کشور باهم هیچ نزاعی ندارند، لکن مشکل چند نماینده است که سخنگوی عده‌ای مغرض‌شده شده‌اند و ایران را تهدید می‌کنند.»
احمد نادری نماینده مردم تهران در توییتر نوشت: «نماینده مجلس جمهوری باکو جوگیر شده و سخنانی بیش از ظرفیتش گفته است. صبر ایران را نشانه بزرگی‌اش بدانید. رعایت حسن همجواری وظیفه کشورهای دوست و همسایه است. درغیراین صورت دست به بازو می‌چسبد.» روح‌الله متفکرآزاد نماینده مردم تبریز و عضو هیات‌رییسه مجلس تاکید کرد: «اظهارات شاذ درخصوص روابط دو کشور توسط یکی از نمایندگان جمهوری آذربایجان به دور از حسن همجواری و روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دو کشور است و مسوولان جمهوری آذربایجان باید در این زمینه واکنش نشان دهند.» فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اقدامات ضدایرانی اخیر دولت آذربایجان نظیر ایجاد مانع در مسیر حمل‌ونقل کالا به ارمنستان، گفت: مانوری که دولت‌های آذربایجان، پاکستان و ترکیه انجام داده‌اند نگران‌کننده است و ایران از کشور دوست و برادر، آذربایجان توقع بیشتری داشت. وی ادامه داد: مانور سه کشور آذربایجان، پاکستان و ترکیه تحت هر عنوانی انجام شده باشد، محافل امنیتی و نظامی جهان تصویر دیگری از آن خواهند داشت. اواظهار داشت: باکو باید نسبت به برخی حرکت‌ها مراقب باشد، چراکه معاندینی مثل رژیم صهیونیستی به دنبال این هستند که معادلات منطقه را به‌هم بزنند. نماینده زاهدان ادامه داد: از کشورهایی مثل پاکستان و ترکیه هم انتظار داریم که اگر حرکتی می‌خواهند انجام دهند باید با نظر جمهوری اسلامی ایران باشد.

دیدار امیرعبداللهیان با همتای آذربایجانی
روز جمعه، حسین امیر عبداللهیان، وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد با همتای آذربایجانی خود دیدار و گفت‌وگو کرد. براساس گزارشی که وزارت امورخارجه از این دیدار منتشر کرده است، اشاره چندانی به تحولات اخیر در روابط دو کشور نشده است.
وزیر امور خارجه، روابط ایران و جمهوری آذربایجان را دارای اهمیت ویژه برشمرد و با ابراز امیدواری از اجرایی شدن توافقات پیشین، یادآور شد که دولت جدید جمهوری اسلامی ایران برای روابط با همسایگان اولویت ویژه‌ای قائل شده است. امیرعبداللهیان با بیان اینکه دو کشور در مجامع بین‌المللی و منطقه‌ای از همدیگر حمایت متقابلی داشته‌اند، تاکید کرد که ضروری است این روند حفظ شود. وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد که نباید اجازه داد برخی طرف‌های ثالث روابط خوب دو کشور را تحت‌تاثیر قرار دهند. وزیر امور خارجه کشورمان در این نشست درخصوص تسهیل ترانزیت و تردد کامیون‌های ایرانی و همچنین برخی موضوعات کنسولی از جمله دو راننده ایرانی که در بازداشت پلیس جمهوری آذربایجان هستند، با همتای آذربایجانی رایزنی کرد و توافق شد این موضوع در تماس بین دو طرف حل‌وفصل شود.

موسوی: روابط میان
ایران و جمهوری آذربایجان قوی است
اما دشمنانی دارد
سفیر ایران در باکو در جمع خبرنگاران بر اهمیتی که ایران به احترام به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان قائل است تاکید کرد و گفت: مطمئن است روابط تهران- باکو در آینده توسعه یافته و رشد خواهد کرد. به گزارش ایسنا به نقل از خبرگزاری ترند، سیدعباس موسوی، سفیر کشورمان در باکو در جمع خبرنگاران گفت: «ایران ۱۵ همسایه دارد و ارمنستان یکی از آنهاست، بنابراین طبیعتا روابط تجاری هم وجود دارد اما ایران با هرگونه تجزیه‌طلبی، اشغال و تجاوز مخالف است و آن را محکوم می‌کند.»
اظهارات سیدعباس موسوی، سفیر ایران در باکو، در حاشیه سفر معاون وزیر امورخارجه برای شرکت در نشست سه‌جانبه مراکز مطالعاتی جمهوری آذربایجان، ایران و ترکیه بیان شده است. سیدکاظم سجادپور، معاون وزیر امورخارجه، از روز چهارشنبه به مدت سه روز برای شرکت در این نشست در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان حضور داشت. حکمت حاجی‌اف، دستیار رییس‌جمهوری و مسوول بخش سیاست خارجی دفتر ریاست‌جمهوری آذربایجان درخصوص دیدارهایش با سجادپور در توییتر نوشت: «از ادامه مذاکرات با سیدمحمد کاظم سجادپور معاون وزیر امورخارجه ایران درخصوص مسائل و روابط دوجانبه‌ و منطقه‌ خوشحال شدم. ما روابط همسایگی خوب میان دو کشور را تایید و نیز بر اهمیت ادامه همکاری‌های علمی و مطالعاتی تاکید کردیم.»
سفیر ایران در باکو همچنین در گفت‌وگویش با خبرنگاران در مورد احترام ایران به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان گفت: «سیاست‌های کلان ایران از سوی آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، مقام معظم رهبری تعیین می‌شود. ایشان هم فرمانده عالی‌مرتبه و هم رهبر سیاسی ایران هستند. مقام معظم رهبری ایران، آشکارا گفته‌اند که باید از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان حفاظت کرد و به آن احترام گذاشت و تمامی مناطق اشغال‌شده توسط ارمنستان باید به آذربایجان بازگردانده شوند. ایران بر این باور است که تمام خاک جمهوری آذربایجان باید به آن بازگردانده شود. البته بهتر است این کار به روشی صلح‌آمیز انجام شود.
به گفته او، روابط میان ایران و آذربایجان آن‌قدر قوی است که هیچ تلاشی برای آسیب زدن به آن به ثمر نمی‌رسد.» سفیر کشورمان در باکو بیان کرد: «مقامات ایرانی و آذربایجانی می‌دانند که این روابط دشمنانی دارد. اخیرا دو دیدار با حکمت حاجی‌اف دستیار رییس‌جمهور جمهوری آذربایجان، رییس بخش سیاست خارجی دولت ریاست‌جمهوری انجام شد که در آن روابط متعدد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مورد بحث قرار گرفت.
موسوی تاکید کرد: ایران اولین کشوری است که از طرح شش‌جانبه بستر همکاری منطقه‌ای الهام علی‌اف رییس‌جمهور جمهوری آذربایجان (روسیه، ایران، ترکیه، آذربایجان، گرجستان و ارمنستان) استقبال کرده است و آن را به نفع کل کشورهای منطقه می‌داند.» او افزود: «اولویت دولت جدید ایران گسترش بیشتر روابط با کشورهای همسایه است. مطمئنم روابط ایران با جمهوری آذربایجان توسعه پیدا کرده و رشد خواهد کرد.»
موسوی همچنین در واکنش به خبر بازداشت دو کامیون‌دار ایرانی، ضمن تایید عبور این کامیون‌ها از خاک جمهوری آذربایجان به سمت قره‌باغ گفت: «این مساله بررسی و مشخص شد که برخی از شرکت‌های حمل‌ونقل به صورت خودسرانه در این زمینه اقدام کردند و بنا براین به آنها هشدار داده شد که باید به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان احترام گذاشته شود.»

اعتراف رییس‌جمهور آذربایجان
به رابطه صمیمانه با دشمنان تهران
در آستانه اولین سالگرد جنگ قره‌باغ (۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰) الهام علی‌اف رییس‌جمهور جمهوری آذربایجان در مصاحبه‌ای به بیان جزییات تازه‌ای از عملیات موسوم به «مشت آهنین» در برابر ارمنستان پرداخت. الهام علی‌اف افزود: «تا زمان جنگ دوم قره‌باغ، هواپیماهای بدون سرنشین در هیچ جایی در چنین مقیاسی و با چنین کارآمدی مورد استفاده قرار نگرفته بودند. ما خرید پهپاد را از مدت‌ها پیش -بیش از ۱۰ سال پیش- آغاز کرده بودیم. این سلاح‌ها ساخت اسراییل بود.»