گاز ایران بی پول ودلار دود هوا می شود
ساعت 24 - گروه انرژی- ایران دارای دومین ذخایر گاز جهان است و البته در بازار جهانی گاز در حال حاضر سهمی بسیار اندک دارد و در شرایطی که حتی قطر کوچک توانسته منابع ارزی با منشا خارج از کشور خود برای توسعه صنعت گاز بیابد متاسفانه ایران دست روی دست گذاشته است و سرمایه‌گذاری برای استخراج و فرآوری گاز نمی‌یابد.
رویای افق 1404
در حالی براساس سند چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور، ایران در افق ۱۴۰۴ باید سهمی معادل هشت تا ۱۰ درصد از تجارت جهانی گاز را به خود اختصاص دهد که با شرایط حاکم جهانی تحقق اهداف مورد نظر در تجارت گاز بعید به نظر می‌رسد.کارشناسان معتقدند اگرچه روی کاغذ ایران دارای ظرفیت مناسب برای تجارت گاز است اما فشارهای خارجی، ناترازی گاز و نداشتن ابزار دیپلماسی انرژی در سیاست خارجی ایران از دلایل عدم تحقق اهداف مورد نظر در تجارت گاز است.کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی اعتقاد دارند ایران در پی تحریم‌های مختلف اعمال شده و پیامدهای گسترده آن نظیر عدم جذب سرمایه‌گذاری خارجی مورد نیاز و انتقال تکنولوژی‌های روز دنیا به جهت عدم حضور شرکت‌های نفتی طراز اول دنیا در تولید نفت و گاز جایگاه کنونی خود را به سایر رقبا واگذار خواهد کرد.محمدصادق جوکار عضو هیات علمی موسسه مطالعات انرژی وزارت نفت نیز با تاکید بر ضعف دیپلماسی انرژی در ایران مواردی همچون افزایش سهم LNG در تجارت جهانی گاز و سلسله اکتشافاتی همچون کشف میدان الظهر در مصر، میدان لویاتان در رژیم اشغالگر قدس، میدان جبل علی در امارات و کشف اخیر میدان گازی در دریای سیاه را مولفه‌های تاثیرگذار بر منافع انرژی ایران می‌داند.یافته‌های جدید نشانگر تنزل جایگاه ایران از تولیدکننده سوم گاز جهان به رتبه چهارم پس از ایالات متحده، روسیه و چین است. همچنین رشد قابل ملاحظه تولید گاز ترکمنستان، عربستان و عراق از دیگر تحولات مهم تاثیرگذار بر آینده صادرات گاز ایران در منطقه و جهان در بلندمدت خواهد بود.
دورنمای دیگران
بر اساس گزارش یک مرکز پژوهشی پیش‌بینی‌های انجام شده، دورنمای روشنی را برای تولید گاز عراق نشان می‌دهد به طوری که این کشور با متوسط نرخ رشد سالانه ۱۲ درصد، موفق به افزایش سطح تولید گاز خود از ۹ میلیارد مترمکعب کنونی به ۱۱۱ میلیارد مترمکعب خواهد شد.حضور عراق به عنوان بازیگر نوظهور و مهم گاز خاورمیانه قطعا آثار اقتصادی و ژئوپلیتیک قابل اعتنایی در این منطقه از خود به جا خواهد گذاشت و به دلیل وجود ظرفیت مازاد عرضه و امکان صادرات گاز عراق، می‌توان این کشور را به منزله تهدیدی جدی برای بازیگران سنتی گاز طبیعی این منطقه قلمداد کرد.از سوی دیگر کشف میدان گازی جدید ترکیه می‌تواند تهدیدی برای قرارداد ۲۵ ساله فروش گاز ایران به ترکیه به حساب آید. رجب طیب اردوغان رییس‌جمهوری ترکیه معتقد است توسعه این میدان تا سال ۲۰۲۳ انجام خواهد شد و در همان سال تولید گاز آغاز می‌شود.گفته می‌شود میدان گازی تازه‌کشف‌شده ترکیه می‌تواند سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب تولید گاز داشته باشد. به این ترتیب، انتظار می‌رود از سال ۲۰۲۳ به بعد، واردات گاز ترکیه ۲۰ درصد کاهش یابد.همچنین این کشور طی سه سال گذشته با توسعه زیرساخت‌های تحویل گاز مایع (LNG) توانسته وابستگی خود به واردات از طریق خطوط لوله را به شدت کاهش دهد.
صادرات گاز درمحاق
بر این اساس به نظر می‌رسد برای تحقق اهداف کشور در تجارت جهانی گاز لازم است صادرات گاز به عنوان یک اولویت مهم در دستور کار وزارت نفت قرار گیرد.این در حالی است که محمدصادق جوکار معتقد است به دلیل اینکه استراتژی منسجم و یکپارچه‌ای را در دیپلماسی انرژی کشور نداریم و صادرات گاز در صادرات پترولیوم ایران اولویت نداشته فرصت‌های مناسبی که برای صادرات گاز داشتیم به صورت غیرقابل بازگشتی از دست داده‌ایم.یکی از قراردادهای گازی ایران با کشور ترکیه است که تا سال ۱۴۰۵ اعتبار دارد. طبق این قرارداد ایران سالانه هشت میلیارد مترمکعب گاز به ترکیه صادر خواهد کرد. با وجود صرفه اقتصادی این قرارداد و اهمیت سیاسی-اقتصادی آن برای ایران اما طی سال‌های گذشته تلاشی برای تداوم یا افزایش صادرات گاز به این کشور برای سال‌های بعد از ۱۴۰۵ نشده است.در شرایطی هم که ترکیه عزم خود را برای رهایی از وابستگی به گاز ایران جزم کرده و با کشف میدان گازی در دریای سیاه دست بالا را برای صادرکنندگان گاز به این کشور گرفته است نمی‌توان به ادامه این قرارداد امیدوار بود
بی اینده بودن گاز ایران
محمد صادق جوکار عضو هیات علمی موسسه مطالعات انرژی وزارت نفت در این خصوص به جهان‌صنعت گفت: ترک‌ها در وضعیت انرژی خود در سال‌های گذشته با روند کاهش تقاضای داخلی گاز مواجه هستند که به دلیل این است که عمدتا نیاز به واردات دارند؛ تعمدا سیاست‌ها را به سمت کاهش مصرف سوق دادند و سعی دارند تقاضای انرژی خود را با استفاده تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر مثل ساخت سدها، استفاده بیشتر از زغال سنگ با هدف تامین از داخل و توسعه چشم‌اندازهای انرژی هسته‌ای با همکاری روسیه را کم کنند.
وی با بیان اینکه براساس آمارها رشد تقاضای گاز در ترکیه یا متوقف هست یا حدود ۵/۰ درصد بوده است، گفت: تقاضای گازی ترکیه در چند سال گذشته از ۴۵ میلیارد مترمکعب به حدود ۴۳ میلیارد مترمکعب کاهش داشته است.به گفته جوکار، اما برخی آمارها اعلام کرده‌اند که تقاضای گاز ترکیه طی ۱۰ سال آینده حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیارد مترمکعب افزایش خواهد داشت که حتی اگر شاهد افزایش تقاضا هم باشیم وضعیت ایران در بازار گاز ترکیه بغرنج خواهد بود.
وی دلیل این امر را دو پروژه فعالی می‌داند که کشورهای رقیب در این منطقه دارند. پروژه ترک استریم با ظرفیت ۵/۳۱ میلیارد مترمکعب است که یک خط برای صادرات گاز روسیه با هدف مصرف داخلی ترکیه و خط دیگر برای صادرات به یونان و ایتالیا وصل می‌شود و دیگری پروژه عرضه بیشتر گاز آذربایجان از پروژه شاه دنیز ۲ است که گاز آذربایجان را شش میلیارد مترمکعب به خود ترکیه عرضه می‌کند و می‌تواند ۱۰ میلیارد مترمکعب هم به پروژه جنوب اروپا بفرستد.این عضو هیات علمی موسسه مطالعات انرژی ادامه داد: ترک‌ها به دلیل ارتباطاتی که مبتنی بر اتحاد ترکی با آذربایجان دارند و همچنین نزدیکی‌ها و وابستگی‌های راهبردی به نظر می‌رسد که جایگاه آذربایجان نسبت به ایران و روسیه در بازار ترکیه از طرف دولت این کشور می‌خواهد تقویت شود.وی بیان کرد: بنابراین حتی اگر افزایش ۱۵ میلیارد مترمکعبی ترکیه را هم در سال آینده بپذیریم با وجود این دو رقیب دور از ذهن است که ایران جایگاهی در بازار گاز ترکیه داشته باشد.این در حالی است که به گفته این کارشناس حوزه انرژی ترکیه زیرساخت‌های LNG خود را نیز تقویت کرده است که در این بین با بازاریابی دیپلماتیک آمریکا مواجه هستیم.از سویی با ارتباطات قطر با ترکیه در پروژه افزایش ظرفیت LNG خود هم مواجه هستیم که قبلا ۷۷ میلیون تن بوده و الان به ۱۲۶ میلیون تن رسیده و روی ترکیه به عنوان یک مصرف‌کننده سرمایه‌گذاری کرده است
.جوکار همچنین تاکید کرد: در این بین اخیرا کشف گازی نیز با ۳۲۰ میلیارد مترمکعب هم اتفاق افتاده که ادعا دارند تا سه سال آینده توسعه می‌یابد و با توجه به ذخایر این میدان تولید آن بین ۳۰ تا ۳۵ میلیارد مترمکعب در روز خواهد بود. با توجه به حجم صادرات ایران به ترکیه که در سال، هشت میلیارد مترمکعب است این کشف، تهدیدی جدی برای ایران به حساب می‌آید.به گفته وی، با توجه به اینکه قرارداد گازی ما در سال ۲۰۲۶ با ترکیه تمام خواهد شد به نظر می‌رسد ترکیه گاز ایران را دیگر برای مصارف داخلی خود نخواهد خواست و شاید گاز ایران را با مبالغ پایینی برای صادرات درخواست کنند.
در این بین اما این عضو هیات علمی موسسه مطالعات انرژی معتقد است در صورتی که ما استراتژی منسجمی را در حوزه انرژی داشته باشیم شاید بتوانیم با توجه به این موضوع که ایران و ترکیه قرار است سطح تجارت خود را به ۳۰ میلیارد در سال برسانند بتوانیم صادرات گاز را در این همکاری به آنها الزام کنیم. ولی باید توجه داشت که لازمه این امر داشتن دیپلماسی اقتصادی قوی است.یکی دیگر از قراردادهای صادرات گاز ایران با کشور عراق است که بر اساس دو قرارداد مجزای صادرات گاز به بصره و بغداد از سال ۹۵ به مدت شش سال ایران باید روزانه ۶۰ میلیون مترمکعب گاز به عراق صادر کند. این در حالی است که تاکنون به طور میانگین ۴۵ میلیون مترمکعب روزانه از این دو مسیر به این کشور گاز صادر شده است.این عضو هیات علمی موسسه مطالعات انرژی در خصوص بازار گاز عراق نیز تاکید کرد: با توجه به اینکه از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸ رشد برق این کشور شش درصد بوده و علاوه بر این اتلاف هم در شبکه برق عراق بالاست به نظر می‌رسد تقاضای این کشور بالا باشد.
به گفته جوکار تولید گاز عراق بیشتر از ذخایر گازی همراه با نفت است و عمدتا فلر می‌شود و دولت مرکزی هم تمایلی به استفاده از گاز میادین مستقل در بخش کردستان ندارد. بنابراین به نظر می‌رسد چشم‌انداز میان‌مدت و بلندمدت تقاضای گاز عراق بیشتر از تولید خود است و تا زمانی که تولید داخلی افزایش چشمگیری داشته باشد یا مشکلات دولت مرکزی با بخش کردستان رفع شود می‌توانیم به صادرات گاز به این کشور امید داشته باشیم.
وی یادآور شد: البته اگر تحریم‌ها ادامه پیدا کند امکان دارد عراق برای صادرات گاز از ایران تحت فشار قرار گیرد.این عضو هیات علمی موسسه مطالعات انرژی در پایان خاطرنشان کرد: استراتژی انرژی کشور عمدتا نفت‌خام‌محور بوده است و برنامه‌هایی هم که در پیش داشتیم در دولت‌های گذشته به صورت نوسانی پیگیری شده اگر دولتی صادرات گاز را در دستور کار خود داشته دولت بعدی رفتارهایی خلاف آن داشته مثلا در دولت احمدی‌نژاد بر صادرات گاز تاکید شد اما در دولت روحانی بحث صادرات گاز تنها پیگیری نشد حتی برنامه‌های دولت قبلی نیز رها شد و نتیجه این تناقضات از دست رفتن بدون بازگشت فرصت‌های گازی کشور است؛ فرصت‌هایی که می‌توانست در شرایط تحریم گره‌گشای مشکلات اقتصادی کشور باشد.
روزنامه جهان صنعت
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.