نخستوزیر عراق برای از سرگیری مذاکرات میان عربستان و ایران با ابتکار تازه به ریاض و تهران سفر میکند
پایمردی خستگیناپذیر بغداد
ساعت24-در شرایطی که اوضاع سیاسی در بغداد همچنان متشنج و تلاش برای تشکیل دولت جدید بینتیجه مانده است، مصطفی کاظمی، نخستوزیر عراق، همچنان به تلاشها برای میانجیگری میان ایران و عربستان سعودی ادامه میدهد. شاید یکی از دلایل اصرار کاظمی به حلوفصل مشکلات ایران و عربستان، بنبستی باشد که در طول ۹ ماه گذشته باعث انسداد سیاسی در بغداد شده است. برخی تحلیلگران معتقدند که اختلافات ایران و عربستان، یکی از عوامل ناتوانی گروههای سیاسی عراقی در توافق برای تشکیل دولت جدید است.
رسانهها روز شنبه خبر دادند که کاظمی در یک سفر اعلام نشده روز گذشته ابتدا به عربستان سعودی و پس از آن، امروز به ایران سفر میکند. ساعاتی بعد از اینکه رسانهها از پایگاه خبری فارسی زبان میدل ایستنیوز، خبر سفر مصطفی کاظمی به تهران را به نقل از مقامهای آگاه بدون ذکر نام منتشر کردند، واع، خبرگزاری رسمی عراق در خبری به نقل از یک مقام رسمی ضمن تایید این خبر نوشت: «این دو سفر در چارچوب رایزنیهایی که ایران و عربستان سعودی به تازگی در بغداد داشتند، انجام میشود.» این مقام آگاه به خبرگزاری رسمی عراق گفته است که کاظمی در سفر پیش رو در مورد موضوعات متنوعی از جمله روابط ایران و عربستان سعودی گفتوگو خواهد کرد. گفته میشود بعد از دو ماه توقف در مذاکرات میان ایران و عربستان قرار است مصطفی کاظمی، ابتکار عمل تازهای را برای از سرگیری مذاکرات میان دو کشور ارایه کند.
خبرگزاری روسی اسپوتنیک به نقل از یک منبع سیاسی عراقی نوشت: «کاظمی فردا به تهران سفر میکند و با تعدادی از مقامات ایرانی به منظور بررسی روابط دوجانبه، پرونده آب، انرژی و همچنین مهمترین مسائل منطقه و جهان گفتوگو خواهد کرد.» یک مقام آگاه عراقی همچنین به آسوشیتدپرس گفته است که مصطفی کاظمی در سفرهایش به ریاض و تهران، ابتکار عمل جدیدی برای بهبود روابط دو کشور ارایه خواهد داد. کاظمی علاوه بر سفر دیروزش به عربستان سعودی، قرار است ۲۰ روز دیگر برای شرکت در یک نشست با حضور رییسجمهور امریکا و مشارکت پادشاه اردن، رییسجمهور مصر و امیر قطر، بار دیگر به ریاض سفر کند.
ابتکاری برای دور ششم مذاکرات
مذاکرات مستقیم میان تهران و ریاض، از فروردینماه سال گذشته در بغداد به صورت پنهانی آغاز شده بود و بعد از آنکه یک رسانه بریتانیایی از انجام این مذاکرات پرده برداشت، مقامهای رسمی دو کشور به گفتوگوها در سطح مقامهای امنیتی با میانجیگری بغداد اذعان کردند. در طول ۱۵ ماه گذشته ۵ دور مذاکره میان تهران و ریاض به میزبانی عراق انجام شده و گزارشهای متفاوتی از میزان پیشرفت در این مذاکرات منتشر شده است. در حالی که به گفته مقامهای عربستان سعودی، زمستان گذشته قرار بود دور پنجم مذاکرات میان ایران و عربستان سعودی در بغداد برگزار شود، بعد از اعلام اعدام همزمان ۸۱ نفر از اتباع سعودی و خارجی توسط ریاض، جمهوری اسلامی ایران به صورت یکجانبه مشارکت در این مذاکرات را به حالت تعلیق درآورد. با این حال بعد از نزدیک به دو ماه تاخیر، دور پنجم مذاکرات میان تهران و ریاض اوایل اردیبهشتماه سال جاری در بغداد برگزار شد.
در پی برگزاری دور پنجم گفتوگوهای ایران و عربستان در عراق، پایگاه خبری نورنیوز، منتسب به علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در گزارش فضای حاکم بر نشست را «مثبت» توصیف کرد و از افزایش «امیدواریها برای گام نهادن دو کشور در مسیر از سرگیری روابط» خبر داد. این رسانه ایرانی خبر داده بود: «پیشبینی میشود در آینده نزدیک زمینه برگزاری جلسه مشترک میان وزرای خارجه دو طرف فراهم شود.» با گذشت دو ماه از این گزارش، همچنان به نظر میرسد که دیدار میان وزرای خارجه دو کشور یا افزایش سطح روابط میان تهران و ریاض در دستور کار دو کشور قرار ندارد. دوشنبه هفته گذشته سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در نشست خبری هفتگی با خبرنگاران گفت: «الان خیلی زود است که در خصوص مرحله پایانی برقراری روابط دیپلماتیک اعلام نظر کنیم.» با این حال این دیپلمات ارشد ایرانی، موضوع اعزام حجاج ایرانی برای زیارت خانه خدا را زمینهساز موفقیت گفتوگوها عنوان کرد و گفت: «الان تمرکز ما بر اعزام حجاج است. از مساعدتها و همکاریهای مراجع ذیربط در عربستان تشکر میکنم. تمرکز ما این است که امنیت و آرامش و حج مقبول برای حجاج فراهم شود. حجاج ما وارد عربستان شدند و گزارشهای دریافتشده امیدوارکننده است. امیدواریم تا پایان همین مسیر برود. مطمئنا میزبانی مناسب از حجاج ایرانی زمینهساز حرکت به سمت ادامه توافقات است.»
خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از یک مقام آگاه عراقی در مورد سفر مصطفی کاظمی مینویسد: «سفر کاظمی با هدف ایجاد مسیرهای جدید برای فعال کردن مجدد گفتوگوهای ایران و عربستان با میانجیگری بغداد است.» مصطفی کاظمی، ماه گذشته در گفتوگویی تاکید کرده بود که مذاکرات ایران و عربستان به مرحله پیشرفتهای رسیده است. بهرغم خوشبینیها به فضای حاکم بر دور پنجم نشست ایران و عربستان در بغداد، این مذاکرات بار دیگر دو ماه است که دچار توقف شده است. فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی که زمستان سال گذشته از فقدان «پیشرفت قابل توجه» در مذاکرات میان ایران و عربستان سعودی سخن گفته بود، خرداد ماه امسال از «پیشرفتهای جزیی» در مذاکرات گفت، اما تاکید کرد که این میزان پیشرفت قابل قبول نیست.
اوضاع آشفته سیاسی در بغداد
مصطفی کاظمی در حالی به تهران و ریاض سفر کرده است که جایگاه او در بغداد محکم نیست و دولت او از زمان برگزاری انتخابات پارلمان در مهرماه سال گذشته، دولت پیشبرد امور است. گروههای سیاسی عراقی در طول ۹ ماه گذشته نتوانستهاند به یک راهحل برای تشکیل دولت و انتخاب رییسجمهور دست پیدا کنند. تصمیم مقتدیصدر، رهبر جریان صدر به عنوان بزرگترین فراکسیون پارلمان عراق برای کنارهگیری تمامی نمایندگان این جریان از پارلمان، وضعیت عراق را پیچیدهتر از هر زمان دیگری کرده است. گروهی از تحلیلگران تنشهای سیاسی در عراق، به ویژه دعوا میان مقتدیصدر و گروههای شیعه هوادار ایران را ناشی از اختلافات میان تهران و ریاض میدانند که در سیاست عراق تجلی پیدا کرده است.
در پی کنارهگیری نمایندگان حامی مقتدی صدر از نمایندگی پارلمان عراق، گروههای سیاسی عراقی تلاشهایی را برای ترغیب صدر به صرفنظر از اقدامش در پیش گرفتند، اما این تلاشها بیثمر ماند. حال رسانهها گزارش دادهاند که گروههای سیاسی عراقی راهکارهای تازهای برای برگزاری انتخابات جدید در عراق ارایه دادهاند. به گزارش ایسنا، «ائتلاف نیروهای دولت ملی» به ریاست عمار حکیم، رییس جنبش حکمت و حیدر العبادی، نخستوزیر سابق عراق و رییس ائتلاف «نصر»، جمعه از ابتکار سیاسی جدید برای خروج عراق از بحران سیاسی فعلی خبر دادند. این ابتکار مبتنی بر شکلگیری یک مرحله انتقالی جدید است که با انتخابات به پایان میرسد. در بیانیه صادره از این ائتلاف تاکید شد که بحران سیاسی عراق همچنان ادامه دارد و همه نیروهای سیاسی باید در این زمینه فعال باشند تا بتوان از این بحران خارج شد. ائتلاف نیروهای دولتی ملی در این بیانیه درباره این ابتکار آورده است که واقعیت امروز عراق بسیار پیچیده و خطرناک است و بازیگران زیادی در آن دخیل هستند. هر شکست جدیدی منجر به سناریوهای غیرمتعارف خواهد شد که امنیت عراق را به خطر میاندازد، به همین خاطر باید در این زمینه کاملا جدی و فعالانه حضور داشت. این ائتلاف افزود: هرگونه شکلگیری دولت تنها بر پایه منافع شخصی و جناحی اشتباه است و باید در روند شکلگیری دولت علاوه بر مصالح سیاسی، تمامی واکنشها و نیروهای تاثیرگذار ملاک گرفته شوند تا با تکیه بر حمایت جمعی و با کمترین ضرر بتوان به نتیجهای مورد قبول همه رسید. براساس این بیانیه ابتکار جدید میتواند اعتماد نیروهای سیاسی را بازگرداند، به مردم اطمینان بخشد و به یک دستاورد کیفی ولو در سطح حداقلی دست یابد. ائتلاف نیروهای دولتی ملی عراق در این بیانیه خاطرنشان کرد: مرحله بعدی دوره انتقالی با انتخابات جدید به پایان میرسد. مدت زمان آن و تشکیل دولتی معتدل و متوازن که مورد اطمینان نیروهای سیاسی شرکتکننده و غیر مشارکتکننده در آن باشد، همگی باید در ابتدای کار بر آنها توافق صورت گیرد. براساس اعلام این ائتلاف اداره مرحله انتقالی که با انتخابات جدید به پایان میرسد، برای بازگرداندن اعتماد مردم به نظام سیاسی، تضمین دستاوردهای کیفی در خصوص پروندههای مبارزه فساد، تامین امنیت، گسترش خدمات در داخل و خارج امری ضروری و مهم است.
دستهای بسته کاظمی در نشست ریاض با حضور بایدن
علاوه بر سفر دیروز مصطفی کاظمی به ریاض، او قرار است که ۱۵ جولای، بار دیگر برای شرکت در یک نشست سران با حضور جو بایدن، رییسجمهور امریکا و تعدادی از سران کشورهای منطقه از جمله پادشاه اردن، رییسجمهور مصر و امیر قطر، به عربستان سفر کند. نمایندگان پارلمان عراق در آستانه این سفر، با جمعآوری امضا خواهان عدم امضای توافقنامهای جدید از سوی دولت مصطفی کاظمی در آخرین روزهای کاریاش شدهاند. نمایندگان معتقدند که دولت پیشبرد امور مصطفی کاظمی نباید تعهدی برای دولت بعدی عراق ایجاد کند. امضاکنندگان این نامه تاکید کردند که نخستوزیر موقت هیچگونه اختیار یا مشروعیتی برای امضای قراردادها و توافقنامهها در طول دوره کابینه موقت ندارد، همچنین آنها از رییس پارلمان خواستند طبق قانون اساسی و حکم شماره ۱۲۱ سال ۲۰۲۲ دادگاه عالی فدرال، با صدور حکمی این مساله را تضمین کند.
اعتماد