ایران و طرحهای از دست رفته

ساعت 24 - بعد از فروپاشی شوروی و استقلال جمهوری آذربایجان، این کشور برای انتقال نفت خود با سه طرح مواجه بود که عبارت بودند از مسیر شمالی از خاک روسیه، مسیر جنوبی از طریق ایران و راهبرد خطوط لوله چندگانه و متنوع. جمهوری آذربایجان، راهبرد خطوط لوله چندگانه را با خط‌دهی آمریکا انتخاب کرد که به تاسیس خط لوله باکو، تفلیس، جیحان منجر شد.

این طرح در سال 1384 به بهره‌برداری رسید و ظرفیت حمل آن بیش از یک میلیون بشکه در روز است. جمهوری اسلامی ایران می‌توانست با اتخاذ سیاست هوشمندانه، مسئولین باکو را به انتخاب مسیر دوم تشویق کند و شریک این طرح پرسود باشد. اخیراً نیز جمهوری آذربایجان، دومین میدان گازی دریای خزر را با همکاری شرکت توتال به بهره‌برداری رساند که «دالغا خاتون ‌اوغلو» نام دارد. توتال مرتباً مشغول امضای قراردادهای مختلف بهره‌برداری میدان‌های گاز، تبدیل ضایعات پلاستیکی به مواد پتروشیمی و اکتشاف و توسعه میادین نفتی و گازی در کشورهای همسایه ایران است و ما علاوه بر اینکه در بهره‌برداری از منابع گازی مشترک با قطر عقب هستیم. خط لوله گاز صادراتی ایران به هند از طریق پاکستان معروف به «خط لوله صلح» نیز که در سال 1369 مطرح شد و تا مراحلی نیز پیش رفت، هنوز به جائی نرسیده و در کشاکش وعده‌ها و وعیدها مانده است. ما می‌توانیم با اتخاذ تدابیر صحیح و تدوین سیاست بین‌المللی و منطقه‌ای دقیق این قبیل مشکلات را حل کنیم و با درآمدزائی از طرح‌هائی مانند «خط لوله صلح» به بحران اقتصادی کشور پایان دهیم. از دست دادن طرح‌های بزرگ نفتی، گازی و ترانزیتی، به این یا آن دولت مربوط نمی‌شود و این مقاله درصدد انتقاد از دولت خاصی نیست. این جاماندگی‌ها به کلیت سیاست منطقه‌ای و بین‌المللی ما مربوط می‌شود که به نظر می‌رسد باید مورد تجدید نظر جدی قرار گیرد تا راه برای حضور ایران در تمام یا اکثر طرح‌های اقتصادی اعم از نفتی و گازی و ترانزیتی هموار شود. دل‌خوش کردن به عضویت در مجامعی مانند بریکس و شانگهای و امثال اینها با توجه به تحریم‌ها و سایر موانع موجود، نوعی قانع شدن به سراب است. دیدیم که حتی روسیه و چین علیرغم آنهمه لاف دوستی که می‌زنند، در مقاطع حساس فقط به منافع خودشان می‌اندیشند و تحریم‌ها را بهانه عدم همکاری با ما معرفی می‌کنند. طرفه اینکه خود چین و روسیه نیز علیرغم هم‌پیمانی‌هائی که دارند منافع خود را بر دوستی‌ها ترجیح می‌دهند و دیدیم که بانک‌های چینی با تبعیت از تحریم‌ها از تعامل با روسیه خودداری کردند. اینها واقعیت‌های مهمی هستند که باید ما را به تجدید نظر در سیاست‌هایمان به ویژه در عرصه بین‌الملل ترغیب کنند.