عالیخانی را همه جانبه بررسی می کنیم

شانس عالیخانی ورشد 10 درصدی

ساعت 24 - این روزها نوشته‌های قابل اعتنایی از سوی افراد با گرایش‌های اقتصادی گوناگون درباره شادروان علینقی عالیخانی یکی از رجال نامدار اقتصادی ایران در دهه 1340 در رسانه‌های ایرانی منتشر می‌شود.

dir="RTL">این نوشته‌ها در دو مقوله اشتراک نظر دارند: نخست رشد طلایی اقتصاد ایران در دهه 1340 و دیگری نقش مرحوم عالیخانی در پدیدار آوردن شرایط کلان اقتصادی که منجر به رشد اقتصادی نزدیک به 10 درصد به‌طور میانگین در دهه 1340 است. آمارهای در دسترس نشان می‌دهند چنین اتفاقی رخ داده است و بدون تردید نقش تکنوکرات‌های برجسته‌ای مثل عالیخانی و گروه همکارانش در وزارت اقتصاد در این میزان رشد اهمیت داشت. حالا که اقتصاد ایران در وضعیت نامناسبی از نظر رشد اقتصادی قرار دارد همه رفتار و تصمیم‌های شادروان عالیخانی را یکسره در سبدی پر از تحسین بگذاریم و برخی مسائل را نادیده بگیریم. واقعیت این است که در رخداد اتفاق افتاده اقتصاد ایران در دهه 1340 علاوه بر او گروه دیگری نیز بودند که راه را برای اقتصاد ایران بازکردند. به‌طور مثال می‌توان به نقش مشاوران دانشگاه هاروارد در تدوین برنامه سوم عمرانی رژیم پیشین اشاره کرد که در دیدگاه‌هایی خود را با کمک دفتر اقتصادی سازمان برنامه وقت پیش می‌بردند و از سوی حزب دموکرات امریکا و شخص کندی ماموریت داشتند ایران را به جایی برسانند که از زیر ضرب چپ‌ها خارج شود. نکته بعدی این است که بنا به قول عبدالمجید مجیدی از مدیران ارشد سازمان برنامه وقت پیش از اینکه گروه عالیخانی به وزارت اقتصاد بیایند، «در دوره حکومت امینی یک بحران اقتصادی به وجود آمده بود. از نظر بودجه دولت کسری داشت. سازمان برنامه منابعش کم بود. کارهای جدید شروع نشده بود... سرمایه‌گذاری نمی‌شد، یک حالت انتظار پیش آمده بود... در برنامه سوم سرمایه‌گذاری‌ها شروع شد...» به این ترتیب شانس با عالیخانی بود که مناسبات به سوی سرمایه‌گذاری بیشتر در حرکت بود و او و یارانش نیز سوار بر این موج شدند. نکته دیگر این است که در دوران ریاست وزارت او بود که نهادهایی برای استیلای دولت بر همه ارکان اقتصادی تاسیس و اقتصاد ایران به سوی سرمایه‌داری دولتی سوق داده شد. تاسیس سازمان گسترش برای استیلا بر صنعت، سازمان بورس برای راه‌اندازی بازار سرمایه با کمک مستقیم و همراهی واقعی دولت و سازمان جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی از جمله این نهادها بودند. حمایت بی‌چون و چرا از صنعت داخلی با ایجاد انحصارهای بزرگ صنعتی و توسعه از مسیر تولید صنعتی داخلی یا همان توسعه از طریق جایگزینی واردات نیز در همین سال‌ها شکل گرفت. باید عالیخانی را عالی‌تر از نگاه‌های فعلی و همه‌جانبه نگاه کرد.