درگیری طالبان در شهر زرنج، افراد زیادی را به مرز ایران روانه کرد

دلارهای هرات به ایران راه یافت/برای دومین بار طی یک ماه اخیر پایانه‌های مرزی ایران و افغانستان بسته میشوند

ساعت 24-پس از حمله طالبان به «زرنج»، اوضاع در مرز ایران و افغانستان اضطراری شده و صدها تن از ساکنان این کشور به سمت ایران حرکت کردند. البته که شرایط در افغانستان از حدود یک ماه پیش و با پیشروی طالبان در شهرهای مهمی همچون قندهار و هرات، پیچیده شده بود.

html>

تا جایی که 15 تیرماه سخنگوی گمرک ایران از صاحبان کالا و تجار خواست که از ارسال محموله‌های تجاری به مرزهای دوغارون و ماهیرود افغانستان خودداری کنند. اگرچه حضور طالبان در ولایت‌های مرزی، نگرانی‌هایی را در خصوص نحوه مبادلات کالایی و دلاری با ایران ایجاد کرد، اما فرار ساکنان شهرهای مورد حمله طالبان به ایران، این شائبه را ایجاد کرده که دلارهای افغان‌ها به بازار ایران راه پیدا کرده و به همین دلیل، نرخ آن در بازار ایران تغییر محسوسی نداشته است. به خصوص آنکه هفته گذشته حسن روحانی، رییس‌جمهور پیشین بر به نتیجه نرسیدن مذاکرات تاکید کرده بود و همین امر می‌توانست بر انتظارات تورمی فعالان بازارها و مردم تاثیرات زیادی بگذارد.
ابراهیم رییسی در مراسم تنفیذ خود از وجود «یک برنامه تحولی آنی، فوری و کوتاه‌مدت برای مواجهه با مسائل پیش‌رو» سخن گفته بود اما آمارهای پولی کشور نشان از یک بحران جدی در اقتصاد کشور می‌دهد؛ براساس آخرین گزارش بانک مرکزی از متغیرهای پولی و بانکی، نقدینگی و پایه پولی تا پایان بهار سال جاری به ترتیب 3705 هزار و 500 هزار میلیارد تومان بود. اما رشد این دو متغیر در دوازده ماه منتهی به خرداد سال جاری به ترتیب 39.4 و 30.7 درصد افزایش داشته است. از آنجایی که نرخ ارز در آیند را دو عامل درونی و بیرونی تعیین می‌کند، به نتیجه نرسیدن مذاکرات برای احیای برجام همچنین بدتر شدن متغیرهای پولی نمی‌تواند حاکی از افزایش نرخ ارز در ماه‌های آتی با فرض تداوم شرایط فعلی باشد.

طالبان چه چیزی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
حدود یک ماه از حمله‌های طالبان به شهرهای افغانستان می‌گذرد. در همان روزهای اولیه حمله، مبادله کالا از دو پایانه مرزی اسلام قلعه و ابونصر فراهی تعطیل شده بود. اگرچه سخنگوی طالبان در آن روزها در میانه تیرماه گفته بود که «از خاک افغانستان هیچ تهدیدی علیه کشور ایران صورت نخواهد گرفت» اما نرخ دلار و مراودات تجاری با افغانستان، دو بخش مهمی است که به واسطه حضور این نیروها در افغانستان، تحت تاثیر قرار گرفته است. بر اساس گفته‌های رایزن بازرگانی ایران و افغانستان در بهمن 99، تجارت سالانه ایران و افغانستان سه میلیارد دلار است که به باور کارشناسان با وجود هم مرزی دو کشور همچنین تاثیر بازار هرات بر نرخ دلار، میزان مراودات تجاری بالا نیست و با تحولات اخیر نیز احتمال «بسته شدن و بسته ماندن» پایانه‌های مرزی بیشتر شود؛ در این راستا و هفته گذشته روح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک ایران از بسته شدن دو پایانه مرزی، میلک و گمشاد در مرز افغانستان به دلیل تحولات و درگیری‌های داخلی افغانستان، خبر داد. این دومین بار طی یک ماه اخیر است که پایانه‌های مرزی ایران و افغانستان به دلیل تحولات این کشور بسته شده است. با بسته شدن پایانه‌های مرزی علاوه بر مبادله کالا، ورود ارز به کشور نیز دچار مشکل می‌شود.
نرخ دلار چه می‌شود؟
نتیجه مذاکرات و احتمال به توافق رسیدن طرفین، مهم‌ترین عاملی بود که در هفته‌های اخیر نرخ دلار را تغییر می‌داد. با هر خبر مثبتی نرخ دلار کاهشی و با انتشار اخبار منفی، طولانی شدن مذاکرات یا عدم حصول توافق بر سر جزییات، قیمت دلار نیز در مسیر افزایشی قرار می‌گرفت. اگرچه پیش‌بینی می‌شد پس از اعلام به نتیجه نرسیدن مذاکرات توسط روحانی در 23 تیرماه، نرخ دلار نیز افزایش یابد که تا پیش از تغییر قیمت دلار در بازار هرات، دلار به کانال 25 هزار تومان وارد نشد. اگرچه کارشناسان بر این باورند فعالان بازار از قبل و با طولانی شدن مذاکرات می‌دانستند که در دولت دوازدهم توافق حاصل نخواهد شد به همین دلیل پس از صحبت‌های روحانی در تیرماه، نرخ دلار نیز تغییرات زیادی نداشت. اما تغییر قیمت دلار در دو هفته اخیر آن هم پس از حمله طالبان و هجوم ساکنان برخی شهرها به مرز ایران، نیز به عنوان یکی دیگر از دلایل افزایش نسبی نرخ دلار در روزهای اخیر بوده است. با بدتر شدن شرایط در افغانستان، مردم دارایی‌های خود را به دلار تبدیل کرده و به سمت مرز ایران گریختند. همین امر باعث افزایش نرخ دلار در هرات و طبعا تاثیرش بر بازار ایران شده است. البته که این تاثیر دوگانه است و با ورود دلارها به ایران، می‌تواند برای مدتی نرخ ارز را پایین نگه دارد اما در نهایت و به دلیل افزایش نااطمینانی در خصوص احیای برجام، نرخ ارز در بلندمدت بر مدار افزایشی خواهد بود. مقایسه روند قیمتی در هرات و تهران نشان می‌دهد که تغییر نرخ ارز در این دو بازار به هم مرتبط است و از روز چهارم مرداد ماه، در هر دو بازار شاهد افزایش نرخ ارز و ورود به کانال 25 هزار تومانی بوده‌ایم.

انتظار چه نرخ دلاری را داریم؟
پیش‌بینی نرخ ارز، شاید یکی از پربازدیدترین مطالب سه سال اخیر کشور باشد. اگرچه به دلیل تحریم‌های نفتی و به نتیجه نرسیدن مذاکرات از یک سو و شتاب نقدینگی و پایه پولی و البته تورم بالای 44 درصد در اقتصادی، انتظارها برای کاهش نرخ ارز در هفته‌ها و حتی سال‌های آتی وجود ندارد. آنچه اقتصاد کشور در سال‌های پس از خروج یک‌جانبه امریکا از برجام با آن روبه‌رو بود، تشدید مشکلات ساختاری و بدتر شدن وضعیت اقتصاد است که به نظر نمی‌رسد در سال جاری نیز تیم اقتصادی رییسی علاقه‌ای به جراحی آن داشته باشند؛ اگرچه او بارها بر «شرطی نشدن سفره‌های معیشتی مردم» تاکید کرد، اما متغیرهای پولی و بانکی و تداوم رشد فزاینده آن دسته از شاخص‌هایی که تاثیر مستقیمی بر تورم و البته سفره معیشت افراد دارند، نشان می‌دهد که نرخ دلار کماکان در همین بازه خواهد بود و حتی در کوتاه‌مدت نیز امیدی به کاهش آن وجود ندارد. حضور دلارهای مردم افغانستان و آنهایی که از ترس طالبان به ایران گریختند، می‌تواند بر نرخ دلار در بازار تهران تاثیر بگذارد، اما این تاثیر کوتاه‌مدت بوده و پس از ثبات نسبی شرایط در شهرهای مورد حمله طالبان، نرخ ارز نیز به مسیر واقعی خود باز می‌گردد. اگرچه برخی کارشناسان وزن بازار هرات در تعیین نرخ ارز در ایران را کم می‌دانند، اما مقایسه اعداد و ارقام نشان می‌دهد که نرخ‌های بازار هرات و تهران به یکدیگر وابسته است.